الروض النضر في ترجمة أدباء العصر: تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده همانند صاحب «الريحانة»، هنگام شرح حال مترجمين كتاب، سن، سال ولادت و سال وفات افراد، بلكه هيچ‌يك از وقايع و حوادث زندگى آنها را تعريف نكرده و فقط به توصيف فضايل، ادب و شعر آن‌ها، به نثرى مسجع و موزون پرداخته است. سپس به گوشه‌هایى از اشعار و نثر ايشان اشاره نموده و در پاره‌اى موارد، ضمن نقد و بررسى آن‌ها، به ذكر نكات ادبى آثار، پرداخته است. وى در اين كار، به اصحاب كتب بديع مانند [[ابن حجه، تقی‌الدین بن علی|ابن حجه حموى]] و صلاح [[صفدی، خلیل بن ایبک|صفدى]] و كتب تراجم شعرا اعتماد داشته و به ذكر عبارت آن‌ها يا اشاره به آن عبارت، پرداخته است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص20</ref>

نویسنده در برخى موارد، به منابعى كه از آن‌ها استفاده كرده، اشاره نموده، ولى در اغلب موارد، از ذكر آن‌ها، غافل شده است كه اين امر، دلالت بر اطلاع وى از اشعار قدما و فرهنگ ادبى عصر خويش دارد.<ref>همان</ref>

در مقدمه محقق، ابتدا به ذكر شرح حال و زندگى‌نامه نویسنده پرداخته شده و سپس، توضيح مختصرى پيرامون كتاب وى، ارائه گرديده است.<ref>مقدمه محقق، ج1، ص3-27</ref>

در مقدمه مؤلف، به موضوع و انگيزه نگارش كتاب، اشاره شده است.<ref>مقدمه، ج1، ص28-35</ref>

كتاب حاضر، اثرى ممتاز در سلسله مصنفاتى است كه نویسنده در آن، به تراجم و شرح حال شعرا و ادباى معاصر خويش و تسجيل اشعار آن‌ها پرداخته و در رديف آثار گران‌قدرى، همچون «[[يتيمة الدهر في محاسن أهل العصر|يتيمة الدهر في شعراء أهل العصر]]» [[ثعالبی، عبدالملک بن محمد|ابومنصور ثعالبى]]، «قلائد العقيان» فتح بن خاقان، «[[خريدة القصر و جريدة العصر]]» [[عمادالدین کاتب، محمد بن محمد|عماد كاتب اصفهان]] و... قرار دارد؛ با اين تفاوت كه اين اثر، ادباى تمام اقطار و شهرهاى عرب را در بر نداشته و در آن، فقط به ترجمه 123 اديب، از ادباى قرن دوازدهم هجرى اكتفا شده كه 114 تن از ادباى عراق و نه نفر، از ادباى روم مى‌باشند.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص19</ref>

نویسنده كتاب را با تعريف خاندان «العمرية» و اشاره به حاج قاسم و فرزندش على، آغاز نموده است.<ref>متن كتاب، ص36</ref>خاندان عمريه، خاندان بزرگى است كه منتسب به خليفه دوم بوده و داراى انشعابات فراوانى است كه در مكه، دمشق، مصر و موصل سكنى دارند. معروف‌ترين فروع اين خاندان، در دمشق و موصل بوده و علما، ادبا و شعراى فراوانى از آن برخاسته‌اند. اولين كسى كه از اين خاندان وارد موصل شد، حاج قاسم بن على بن محمد بن حسین، از فرزندان عاصم بن عمر بن خطاب مى‌باشد كه با فرزند خود على، پس از سال 980ق، وارد موصل گرديد.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص3-4</ref>

آخرين اديب معرفى‌شده نيز عبدالله جتجى مى‌باشد.<ref>ر.ک: همان، ج3، ص187</ref>از ديگر افراد مذكور در كتاب، مى‌توان از سيد‌‎يحيى مفتى، سيد‌‎عبدالله حسینى، محمد اسعد حسینى، سيد‌‎خليل بصير، سيد‌‎حسن نقيب، سيد‌‎على خاتمة الساده، ياسين مفتى بن محمود، يوسف نايب، حسن نايب، محمدامين طبيب، مصطفى غلامى، شيخ على مفتى، حاج حسین پاشا جليلى، محمدامين پاشا جليلى و حاج قاسم جليلى نام برد.

در پاورقى‌ها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ.<ref>ر.ک: پاورقى، ج1، ص230</ref>به توضيحات بيشتر برخى از كلمات و اعلام مذكور در متن، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص232</ref>