استنطاق آية الغار و إشكالية التنصيص الحديثي بين التثنية و التثليث: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور  =  

در مقدمه، خاطرنشان شده است که هیچ‌یک از آیات قرآن کریم در ترویج، تبلیغ و مناظره، مانند آیه غار، مورد استفاده و مناقشه فریقین قرار نگرفته است؛ زیرا به باور نویسنده، محتوای این آیه، اصلی‌ترین و مهم‌ترین مطلبی است که ابوبکر و عمر، به‌منظور مشروع نشان دادن خلافت ابوبکر پس از پیامبر(ص)، بدان تمسک جسته‌اند<ref>ر.ک: مقدمه، ص6</ref>.

نویسنده ضمن توضیح موضوع کتاب و بیان نکاتی پیرامون آن، به این نکته اشاره کرده است که عمر، به سه فراز از آیه غار احتجاج کرد و به‌وسیله آن، دیگران را ترغیب به بیعت با ابوبکر نمود که عبارتند از: «إِذْ هُمَا فِي الْغَارِ»، «إِذْ يقُولُ لِصَاحِبِهِ» و «ِإنَّ اللَّهَ مَعَنَا» (توبه: 40)؛ با طرح این سؤال که آن دو چه کسانی بودند؟ صاحب پیامبر(ص) که بود؟ و خدا با چه کسانی بود؟ و این پاسخ که یار غار پیامبر، فقط ابوبکر بود. نویسنده معتقد است اگر عمر دستاویزی غیر از این آیه برای اثبات فضیلت ابوبکر و غلبه بر انصار داشت، مسلما بدان تمسک می‌کرد<ref>ر.ک: همان، ص7-8</ref>.

در مسئله اول، به روایاتی اشاره گردیده که به بیان فضیلت قرآن کریم و اهمیت و ضرورت تلاوت و تعلیم و تعلم آن و نیز علوم نهفته در آن و «تِبْيَاناً لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ» (النحل: 89)، بودن آن پرداخته‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص19</ref>.

در مسئله دوم، روایاتی عنوان گردیده که به رجوع به اهل‌بیت(ع) سفارش نموده و به این نکته اشاره دارند که ایشان، دفع‌کننده هر اشکالی بوده و علم قرآن نزد این خاندان بوده و ایشان، تبیان و ترجمان قرآن کریم می‌باشند. از جمله این روایات، روایتی است از عبدالله بن مسعود از سعید بن وهب، با این عبارت: «أعلم أهل المدينة بالفرائض [[امام على(ع)|علي بن أبي‌طالب(ع)]]»؛ «آگاه‌ترین اهل مدینه به فرائض، علی بن ابی‌طالب(ع) می‌باشد» <ref>ر.ک: همان، ص26</ref>.

در مسئله سوم، ضمن اشاره به جایگاه [[صحيح البخاري|صحیح بخاری]] در نزد علمای اهل سنت و ذکر اقوال برخی از علما پیرامون آن، از جمله [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]]، [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن کثیر]] و [[قسطلانی، احمد بن محمد|قسطلانی]]، به بررسی نقش صحیح بخاری و سایر کتب در اثبات تثلیث (سه نفر بودن افراد موجود در غار) پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص30</ref>.

در مبحث دوم، که اساسی‌ترین محور مباحث را در خود جای داده است، در ضمن چهار مسئله، به بررسی آیه غار و روایات مربوط به آن، پرداخته شده است. محور اصلی بحث کتاب، بررسی اشکالات موجود در روایات [[صحيح البخاري|صحیح بخاری]]، مربوط به آیه غار و بررسی این نکته می‌باشد که آیا دو نفر همراه پیامبر(ص) در غار پنهان شده بودند یا یک نفر. بدین منظور، نویسنده به بررسی و بحث پیرامون نصوص و روایاتی پرداخته که مربوط به آیه غار بوده و با بررسی منطوق و دلالات آیه و بررسی فضایل سه‌گانه منسوب به ابوبکر توسط عمر در احتجاج به این آیه، به تبیین و آشکار ساختن این موضوع پرداخته است که آیا ابوبکر، طبق روایات [[صحيح البخاري|صحیح بخاری]]، یکی از دو مصاحب پیامبر(ص) در غار بوده (مجموعا سه نفر در غار بودند) یا بر طبق نص آیه شریفه، فقط دو نفر در غار بودند<ref>ر.ک: مقدمه، ص10</ref>.

# شخص مورد نظر در «إن الله معنا»، ممکن است ابوبکر و یا شخص سوم باشد که محزون بوده و پیامبر(ص) در پی آرام کردن وی بوده است.<ref>ر.ک: همان، ص10-11</ref>.

# معیت خداوند که از «لا تحرن إن الله معنا» استفاده می‌شود: نویسنده با ذکر دلایل و قراین متعدد ثابت می‌کند که شخص مورد خطاب در این موضع، عبدالله بن ابوبکر است <ref>ر.ک: متن کتاب، ص42-46</ref>.

در مسئله دوم، به بررسی اقوال روات در بیان حوادث ليلة الغار پرداخته شده و این نکته مطرح شده است که یکی از اهداف از طرح این مسئله، به این صورت و با این ابعاد گسترده، اثبات این امر است که «ليلة الغار»، مهم‌تر از «ليلةالمبيت» بوده است.<ref>ر.ک: همان، ص75</ref>.

در مسئله سوم، به بررسی موضوع هجرت [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] و دلالت آن بر استخلاف آن حضرت بر امت پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص90</ref> و در آخرین مسئله، موضوع مناشده و مناظره [[امام على(ع)|حضرت علی(ع)]] با اصحاب شورای منتخب از سوی عمر برای تعیین خلیفه سوم و نپذیرفتن آن حضرت خلافت و بیعتی را که مشروط به پیروی از سیره شیخین باشد، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.<ref>ر.ک: همان، ص102</ref>.

# اصرار بر نزول این آیه در مورد ابوبکر، بیشتر به ضرر و نشان‌دهنده نقطه ضعفی برای شخصیت وی می‌باشد<ref>ر.ک: مقدمه، ص11-12</ref>.