مصاحب، غلامحسین: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

[[پرونده:NUR13406.jpg|بندانگشتی|مصاحب، غلامحسين]]

! نام!! data-type='authorName'|مصاحب، غلامحسين

|نام های دیگر  

|data-type='authorOtherNames'|

|data-type='authorfatherName'|

|data-type='authorbirthDate'|  

|data-type='authorBirthPlace'|

|data-type='authorDeathDate'|1358ش 

|data-type='authorTeachers'|

|data-type='authorWritings'|

|-class='articleCode'

|کد مولف

|data-type='authorCode'|AUTHORCODE13406AUTHORCODE

'''غلامحسین مصاحب''' که پدر ریاضیات جدید در‎ ایران‎ لقب گرفته، مردی است که‎ در فرهنگ فارسی نیز مطالعاتی جدی داشته و بر اثر کثرت معلومات و احاطه بر علوم قدیم و جدید و دقت و موشکافی در کار، آثار علمی‎اش کم‎نظیر است و «دایرةالمعارف» فارسی و «مدخل منطق صورت»، از جمله آثار او می‎باشد.

==زادروز، تبار==

غلامحسین مصاحب در‎ سال 1289 به دنیا آمد. او از خاندانی بود که شخصیت فرهنگی‎ و اجتماعی‎ آنان به 300 سال پیش بازمی‎گردد و عده‎ای از آنها در شمار رجال دانش‎ و فضل‎ و ادب‎ بودند. از جمله ملا مصاحب که در عصر شاه عباس می‎زیست و شاعری بنام بود و یا‎ جد‎ پدری او مرحوم ملا میرزا محمد که از بزرگان علم و دین بود‎ و مقبره‎اش‎ در‎ تخت فولاد اصفهان زیارتگاه است<ref>ر.ک: مصاحب، غلامحسین، ص1</ref>.

==تحصیل==

مصاحب،‎ تحصیلات خود را در ایران، فرانسه و انگلستان‎ گذراند‎ و موفق به اخذ درجه دکتری در ریاضیات به سال 1327 از دانشگاه کمبریج‎ شد‎ و رساله پایان تحصیل وی نیز‎ در‎ جلد ششم‎ مجله‎ انجمن‎ فلسفه کمبریج در سال 1950 به‎ چاپ‎ رسید. او دارای هوش و استعداد خارق‎العاده‎ای بود؛ چنان‎که در تمام دوران تحصیلات‎ ابتدایی‎ و متوسطه، تقریبا هر سال دو کلاس‎ را با هم به‎ پایان‎ می‎رساند و در 16 سالگی، دوره‎ دوم‎ متوسطه را با معدلی بیش از نوزده تمام کرد. در روز جشن سالانه‎ که‎ وی نطقی درباره اعتماد به‎ نفس‎ ایراد‎ کرد، وزیر معارف‎ وقت‎ نه‎تنها او را‎ شاگرد‎ اول تهران، بلکه شاگرد اول ایران معرفی کرد و وی به اخذ مدال درجه اول‎ علمی‎ نائل شد. گرچه رشته مخصوص تحصیل‎ و تحقیق‎ او ریاضیات‎ بود‎، ولی وسعت اطلاعات وی‎ در علوم قدیم و جدید کم‎نظیر بود. او زبان‎های فارسی، عربی، فرانسوی و انگلیسی را در حد‎ کمال‎ می‎دانست و با زبان آلمانی هم به‎ اندازه رفع‎ نیاز‎ و درک‎ کتاب‎های ریاضیات و فیزیک‎ آشنا‎ بود. در علوم معقول و منقول و علوم عربی هم تبحر و تحصیلات عمیق داشت، به‎طوری‎که از‎ سوی‎ مرجع‎ وقت شیعیان به دریافت درجه اجتهاد مفتخر‎ گردید‎<ref>ر.ک: همان، ص1-‎2</ref>.

وی از سال 1306 به خدمت وزارت معارف درآمد و در مشاغل رئیس کل تعلیمات عالیه، مدیر کل فنی و معاون فنی وزارتخانه انجام وظیفه نمود،‎ ولی هیچ‎گاه این مشاغل را جدی نگرفت و دنبال مناصب دنیایی نرفت. در اوایل آن دوران، به مسائل اجتماعی و سیاسی هم گوشه چشمی داشت و مدتی روزنامه‎ای منتشر کرد، اما به‎زودی از‎ این کار‎ منصرف شد و یکسره به کارهای علمی پرداخت. هر چند در هنگام اشتغال به امور اداری هم لحظه‎ای از تحقیق و مطالعه غافل نبود<ref>ر.ک: همان، ص2</ref>.

وی در میان اساتید و فضلا و محققین،‎ مشاربالبنان بود و بعد از فوت وی دانشمندان و اساتید دانشگاه، کانون نویسندگان و مجله‎های معتبر و وزین، او را استاد علامه، آزاده، دانشمند بی‎نظیر، دانشمند‎ جمیع‎ الجهات، پدر ریاضیات جدید در‎ ایران‎ و نظایر اینها توصیف کردند. در حقیقت می‎توان گفت که شخصیت علمی وی عین خود او و ذات او عین شخصیت علمی‎اش بود. مردی که‎ در‎ عین تحصیل در رشته‎ ریاضی‎، در فرهنگ فارسی هم مطالعاتی جدی داشت و در مدت 69 سال عمر پربرکتش، بر اثر کثرت معلومات و احاطه بر علوم قدیم و جدید و دقت و موشکافی در کار، آثار علمی‎اش - ‎حتی آنها‎ که‎ مربوط به دوران جوانی اوست - ‎هنوز کم‎نظیر است<ref>ر.ک: همان</ref>.

ایشان نخستین کسی بود که منطق صورت به معنی جدید، یعنی منطق ریاضی را وارد فضای فکری ایران کرد. خدمت او در‎ زمینه‎ دایرةالمعارف‎ فارسی به‎راستی عظیم بود و آثاری که در مباحث آنالیز ریاضی و تئوری اعداد و منطق صورت دارد، از جهت‎ جامعیت و حسن تألیف و سهل و ممتنع بودن شاهکار است. اما آنچه که‎ شخصیت او را ممتاز و مشخص می‎ساخت، یکی دقت و وسواس در کار تحقیق بود که حدس و گمان و تخمین‎ و ‎‎تقریب‎ را در آن راه نمی‎داد (نمونه بارز این امر کتاب حکیم عمر خیام‎ به‎عنوان‎ عالم جبر است که جلوه‎های ممارست، روحیه و روش علمی در آن مشهود است) و دیگر ابتکار‎ و نوآوری بود که مصداق کامل آن همانا دایرةالمعارف فارسی است. ایشان در‎ این اثر، در زمینه رسم‎‎الخط فارسی و ضبط علائم و حروف، صاحب رأی و نظر و ابتکار تازه‎ای بود و روش مخصوصش در وضع لغات جدید علمی و ترجمه اصطلاحات خارجی مشخص است. ابداع حروف «ایرانیک» در فارسی بدین منظور که‎ به‎جای حروف «ایتالیک» در متون لاتین قرار گیرد، هم از دیگر ابتکارات ایشان است.

در مورد وضع لغات جدید در برابر تعبیرات و اصطلاحات خارجی که به‎مناسبت احتیاج و لزوم، ناگزیر‎ از‎ به‎کار بردن آنها بود، اسلوب خاصی داشت و سال‎ها بود که به اتفاق جمعی از فضلا و ادب‎دوستان هفته‎ای یک روز - معمولا سه‎شنبه‎ها - ‎جلسه‎ای داشتند و در‎ آن به بحث در مورد این‎گونه لغات می‎پرداختند که از جمله نتایج آن، کتاب فرهنگ اصطلاحات جغرافیایی است که در سال 1338 به چاپ رسید. نام این مجمع‎ را‎ به شوخی «ضرابخانه» گذاشته بودند و لغاتی را که می‎ساختند، «مضروبات» می‎خواندند<ref>ر.ک: همان</ref>.

وی در سال 1358 دیده از جهان فروبست<ref>ر.ک: همان، ص1</ref>.

# جبر و مقابله خیام (که‎ شامل متن عربی و ترجمه فارسی رساله خیام در جبر و تاریخ ریاضیات تا زمان خیام است. در این کتاب برای نخستین بار‎ مقام‎ علمی‎ خیام در ریاضیات به‎طور مستقل به زبان‎ فارسی‎ شناسانده شد)؛

# حکیم عمر خیام به‎عنوان عالم جبر؛

# تئوری مقدماتی اعداد<ref>ر.ک: همان، ص1-2</ref>.

مسئله قابل توجه این است که‎ هرچند‎ دکتر مصاحب، علم را برای نفس علم می‎خواست و به‎غایت آزاده و دارای استقلال طبع‎ بود‎، اغلب آثار او در مسابقات مهم بهترین کتاب سال در شمار کتاب‎های درجه‎ اول‎ برگزیده‎ می‎شد. اما مهم‎ترین اثر ایشان، «دایرةالمعارف» فارسی است و همان‎‎ طور‎ که نام ریاضیات جدید در ایران به نام ایشان بستگی دارد، نام‎ «دایرة‎المعارف‎» فارسی نیز از نام مؤسس و بانی آن، یعنی دکتر مصاحب تفکیک‎ناپذیر است<ref>ر.ک: همان</ref>.

خود ایشان‎ در‎ فصل‎ دهم، ذیل عنوان اصطلاحات و لغات نو، رئوس عقایدی را که در مدت‎ 40‎ سال تفکر و تعمق در امور فرهنگی موفق به کسب آن شده، بیان کرده است. به‎طور‎ کلی‎ مدخلی را که خود ایشان در «دایرةالمعارف» فارسی در 18 صفحه‎ نوشته‎ است، بهترین کلید برای دستیابی به خزانه‎ دانش‎ و بینش‎ و اندیشه فرهنگی و آینه عظمت فکری و نظام علمی‎ اوست‎. آنچه در این مدخل درباره حروف، ارقام، علائم اختصاری، الفبای صوتی، تلفظ‎ها، ضبط‎ اعلام‎ و سایر کلمات، ارجاعات، مقالات، اصطلاحات‎ و لغات‎ نو، املا، انشا‎، رسم‎الخط، نقطه‎گذاری یا سجاوندی و کلمات یونانی‎ و لاتینی‎ می‎بینیم، نموداری است از روش علمی کاملا امروزی و مطابق با اصول جهانی‎ ایشان‎<ref>ر.ک: همان</ref>.

مصاحب، غلامحسین، «مرحوم دکتر غلامحسین مصاحب تداوم تلاشی بزرگ برای انتقال علم»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کیهان فرهنگی، مهر 1368، ‎شماره 67 ‎(6 صفحه، ‎از 1 تا 6)، آدرس:

www.noormags.ir/view/fa/articlepage/15195/

[[رده:قربانی-باقی زاده]]

[[رده:سال97-25آبان الی24 آذر]]