۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = 11668 | | کتابخانۀ دیجیتال نور = 11668 | ||
| کد کنگره = BBR 1158 /ت7 | | کد کنگره = BBR 1158 /ت7 | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون = AUTOMATIONCODE01818AUTOMATIONCODE | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
در فصل چهارم نیز در دنباله فصل پیشین به تحلیل و بررسی برخی از صفات سلبی واجب بالذات چون: واجب بالذات مقابل ندارد؛ واجب بالذات شریک ندارد؛ واجب بالذات منزه از حرکت، سکون و تغییر است؛ در واجب بالذات کثرت راه ندارد؛ امتناع علم به حقیقت واجب بالذات؛ استحاله تقرر صورت علمی در ذات واجب و مباحثی مانند: تقابل و اقسام آن؛ چگونگی عروض اضافه بر واجب الوجود؛ کیفیت عروض سلوب بر ذات واجب الوجود؛ عینیت صفات و ذات واجب الوجود؛ لوازم صفات کمالی واجب الوجود؛ چگونگی صدور کثرات؛ تقدم سرمدی واجب بالذات؛ حدوث و قدم دهری پرداخته است. در این فصل، مصنف برای اثبات حدوث دهری ممکنات، برهانی اقامه می‌کند که در کتاب‌های دیگرش طرح نکرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/125 همان، 125-126]</ref>. | در فصل چهارم نیز در دنباله فصل پیشین به تحلیل و بررسی برخی از صفات سلبی واجب بالذات چون: واجب بالذات مقابل ندارد؛ واجب بالذات شریک ندارد؛ واجب بالذات منزه از حرکت، سکون و تغییر است؛ در واجب بالذات کثرت راه ندارد؛ امتناع علم به حقیقت واجب بالذات؛ استحاله تقرر صورت علمی در ذات واجب و مباحثی مانند: تقابل و اقسام آن؛ چگونگی عروض اضافه بر واجب الوجود؛ کیفیت عروض سلوب بر ذات واجب الوجود؛ عینیت صفات و ذات واجب الوجود؛ لوازم صفات کمالی واجب الوجود؛ چگونگی صدور کثرات؛ تقدم سرمدی واجب بالذات؛ حدوث و قدم دهری پرداخته است. در این فصل، مصنف برای اثبات حدوث دهری ممکنات، برهانی اقامه می‌کند که در کتاب‌های دیگرش طرح نکرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/125 همان، 125-126]</ref>. | ||
فصل پایانی کتاب که شاید جذاب‌ترین و خواندنی‌ترین فصول آن باشد، به مباحث معرفت‌شناسانه و دیدگاه‌های میرداماد در مقوله علم، به‌ویژه علم الهی اختصاص دارد. عمده مباحث این فصل عبارتند از: تقسیم علم به حصولی و حضوری و تعریف آن‌ها؛ رابطه علم حصولی و حضوری؛ معلوم در علوم حصولی و حضوری؛ علم جواهر مفارقه؛ ترتیب و ترتب علوم و ادراکات؛ اتحاد عقل و عاقل و معقول؛ علم واجب به اشیاء؛ عینیت علم و ذات واجب؛ علم به معلول؛ علم فعلی و انفعالی و نقد دیدگاه شیخ‌الرئیس در این باب؛ علم اجمالی و علم تفصیلی و چگونگی انکشاف صور متعدد برای نفس آدمی<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/125 همان]</ref>. | فصل پایانی کتاب که شاید جذاب‌ترین و خواندنی‌ترین فصول آن باشد، به مباحث معرفت‌شناسانه و دیدگاه‌های [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] در مقوله علم، به‌ویژه علم الهی اختصاص دارد. عمده مباحث این فصل عبارتند از: تقسیم علم به حصولی و حضوری و تعریف آن‌ها؛ رابطه علم حصولی و حضوری؛ معلوم در علوم حصولی و حضوری؛ علم جواهر مفارقه؛ ترتیب و ترتب علوم و ادراکات؛ اتحاد عقل و عاقل و معقول؛ علم واجب به اشیاء؛ عینیت علم و ذات واجب؛ علم به معلول؛ علم فعلی و انفعالی و نقد دیدگاه شیخ‌الرئیس در این باب؛ علم اجمالی و علم تفصیلی و چگونگی انکشاف صور متعدد برای نفس آدمی<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/125 همان]</ref>. | ||
===ویژگی‌های کتاب=== | ===ویژگی‌های کتاب=== | ||
در بررسی بدوی کتاب، سه ویژگی عمده را می‌توان برای آن برشمرد: | در بررسی بدوی کتاب، سه ویژگی عمده را می‌توان برای آن برشمرد: | ||
# آن‌گونه که از شواهد و قراین برمی‌آید، گویا «تقويم الإیمان» نیز همانند «الأفق المبين»، «الإيماضات و التشريفات»، «التقديسات» و «القبسات»، از جمله کتاب‌های درسی‌ای بوده که میرداماد خود برای شاگردانش تدریس می‌کرده است؛ چه، در حاشیه برخی از نسخه‌های آن، حواشی و تعلیقاتی با عنوان «سمع» وجود دارد که بیانگر نکاتی است که شاگردان در محفل درس از زبان استاد شنیده و یادداشت کرده‌اند. برجستگی‌های دیگر این اثر (ارائه دوره کامل فلسفه و ابداعات و نظریات خاص میرداماد) را می‌توان از دیگر قراینی دانست که درسی بودن تقويم الإیمان را تأیید می‌کنند. | # آن‌گونه که از شواهد و قراین برمی‌آید، گویا «تقويم الإیمان» نیز همانند «الأفق المبين»، «الإيماضات و التشريفات»، «التقديسات» و «القبسات»، از جمله کتاب‌های درسی‌ای بوده که [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] خود برای شاگردانش تدریس می‌کرده است؛ چه، در حاشیه برخی از نسخه‌های آن، حواشی و تعلیقاتی با عنوان «سمع» وجود دارد که بیانگر نکاتی است که شاگردان در محفل درس از زبان استاد شنیده و یادداشت کرده‌اند. برجستگی‌های دیگر این اثر (ارائه دوره کامل فلسفه و ابداعات و نظریات خاص [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]]) را می‌توان از دیگر قراینی دانست که درسی بودن تقويم الإیمان را تأیید می‌کنند. | ||
# اثر حاظر حاوی برخی از مباحث، تقریرها و ادله‌های نوین و ابداعات میرداماد است که در دیگر آثار او به چشم نمی‌خورد؛ مباحثی چون نظریه وحدت حمل، برهان بر حدوث دهری، ثنویت مقولات و... | # اثر حاظر حاوی برخی از مباحث، تقریرها و ادله‌های نوین و ابداعات [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] است که در دیگر آثار او به چشم نمی‌خورد؛ مباحثی چون نظریه وحدت حمل، برهان بر حدوث دهری، ثنویت مقولات و... | ||
# مصنف در تمامی آثار فلسفی خویش، به بحث پیرامون موضوعات خاص پرداخته است. تنها در اثر حاضر است که تقریبا یک دوره کامل مباحث فلسفی را به‌صورت فشرده تبیین و ساختار و شاکله نظام فلسفی خویش را به‌اختصار ترسیم کرده است. در واقع می‌توان گفت اثر حاضر در کنار دو اثر گران‌سنگ «القبسات» و «الأفق المبين»، سه ضلع اصلی قاعده هرم اندیشه‌های فلسفی میرداماد را تشکیل می‌دهند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/126 همان، ص126-127]</ref>. | # مصنف در تمامی آثار فلسفی خویش، به بحث پیرامون موضوعات خاص پرداخته است. تنها در اثر حاضر است که تقریبا یک دوره کامل مباحث فلسفی را به‌صورت فشرده تبیین و ساختار و شاکله نظام فلسفی خویش را به‌اختصار ترسیم کرده است. در واقع می‌توان گفت اثر حاضر در کنار دو اثر گران‌سنگ «القبسات» و «الأفق المبين»، سه ضلع اصلی قاعده هرم اندیشه‌های فلسفی میرداماد را تشکیل می‌دهند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/126 همان، ص126-127]</ref>. | ||
'''كشف الحقائق''' | '''كشف الحقائق''' | ||
شارح در سراسر کتاب، در صدد تبیین آرای میرداماد و تحکیم مبانی اوست و به‌شدت به نظریات او وفادار. سید علوی به‌واسطه تسلط بر اصول و جزئیات اندیشه استاد خویش و با استناد به دیگر آثارش و به سرپنجه بیان شیوا و قلم روان خود، به‌خوبی حقایق و دقایق منطوی در عبارات ماتن را کشف و در اختیار مخاطبان و خوانندگان اثر قرار داده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/153 همان، ص153-154]</ref>. | شارح در سراسر کتاب، در صدد تبیین آرای [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] و تحکیم مبانی اوست و به‌شدت به نظریات او وفادار. سید علوی به‌واسطه تسلط بر اصول و جزئیات اندیشه استاد خویش و با استناد به دیگر آثارش و به سرپنجه بیان شیوا و قلم روان خود، به‌خوبی حقایق و دقایق منطوی در عبارات ماتن را کشف و در اختیار مخاطبان و خوانندگان اثر قرار داده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/153 همان، ص153-154]</ref>. | ||
گرچه قصد اولی و بالذات او، شرح عبارات کتاب بوده، اما از آنجا که حکمت یمانی میرداماد مبتنی بر نحله‌های فلسفی و مشارب فکری پیشین خود است، جای‌جای کتاب مملو از نقل و طرح و تبیین آرای شیخ در «الشفاء»، «التعليقات» و... و فیلسوفانی چون: فارابیدر «الجمع بين رأي الحکيمين» و اثولوجیا و بهمنیار در «التحصيل» و متکلمان بزرگی نظیر محقق طوسی و فخر رازی بوده و آمیخته به لطایف اشراقی و سخنان شیخ اشراق در «حكمة الإشراق» و «المطارحات» است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/154 ر.ک: همان، ص154]</ref>. | گرچه قصد اولی و بالذات او، شرح عبارات کتاب بوده، اما از آنجا که حکمت یمانی [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] مبتنی بر نحله‌های فلسفی و مشارب فکری پیشین خود است، جای‌جای کتاب مملو از نقل و طرح و تبیین آرای شیخ در «الشفاء»، «التعليقات» و... و فیلسوفانی چون: فارابیدر «الجمع بين رأي الحکيمين» و اثولوجیا و بهمنیار در «التحصيل» و متکلمان بزرگی نظیر محقق طوسی و فخر رازی بوده و آمیخته به لطایف اشراقی و سخنان شیخ اشراق در «حكمة الإشراق» و «المطارحات» است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/154 ر.ک: همان، ص154]</ref>. | ||
او در مباحث عرفانی نیز تمهر و تدرب چشمگیری دارد. گاه در لابه‌لای مباحث و استدلال‌ها و منازعات خشک فلسفی، خواننده را به صعود بر بلندای شهود و تجربه حقایق نورانی و ماورائی فرامی‌خواند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/154 همان]</ref>. | او در مباحث عرفانی نیز تمهر و تدرب چشمگیری دارد. گاه در لابه‌لای مباحث و استدلال‌ها و منازعات خشک فلسفی، خواننده را به صعود بر بلندای شهود و تجربه حقایق نورانی و ماورائی فرامی‌خواند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/154 همان]</ref>. | ||
در واقع «كشف الحقائق»، افزون بر شرح مبانی فلسفی میرداماد و ترویج و تشیید حکمت یمانی، دریایی از معارف فلسفی و لطایف عرفانی است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/154 همان]</ref>. | در واقع «كشف الحقائق»، افزون بر شرح مبانی فلسفی [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] و ترویج و تشیید حکمت یمانی، دریایی از معارف فلسفی و لطایف عرفانی است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/154 همان]</ref>. | ||
او نقادی تیزبین و مصنف نیز هست. در لابه‌لای مباحث کتاب افزون بر تحلیل افکار اندیشمندان مسلمان، به نقد آرای حکمای یونان نظیر انکسیمایس، تالس و... می‌پردازد که این خود حاکی از قوت و میزان تسلط و دایره آگاهی وی در این زمینه است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/154 همان]</ref>. | او نقادی تیزبین و مصنف نیز هست. در لابه‌لای مباحث کتاب افزون بر تحلیل افکار اندیشمندان مسلمان، به نقد آرای حکمای یونان نظیر انکسیمایس، تالس و... می‌پردازد که این خود حاکی از قوت و میزان تسلط و دایره آگاهی وی در این زمینه است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/11668/1/154 همان]</ref>. | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
تقويم الإيمان، دارای حواشی متعددی است؛ همچون حواشی برجای‌مانده از شاگردان بلافصل مصنف (که در واقع تقریرات درس استاد و بیانات خود میرداماد است و نه دیدگاه‌های شخصی، تفسیری و انتقادی آن‌ها)، حواشی خود مصنف و حواشی حکیم [[نوری، علی بن جمشید|ملا علی نوری]]. همچنین شروح متعددی بر آن نگاشته شده مانند: | تقويم الإيمان، دارای حواشی متعددی است؛ همچون حواشی برجای‌مانده از شاگردان بلافصل مصنف (که در واقع تقریرات درس استاد و بیانات خود [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] است و نه دیدگاه‌های شخصی، تفسیری و انتقادی آن‌ها)، حواشی خود مصنف و حواشی حکیم [[نوری، علی بن جمشید|ملا علی نوری]]. همچنین شروح متعددی بر آن نگاشته شده مانند: | ||
# شرح تقدمة تقويم الإیمان/ المعلقات علی تقويم الإیمان: که گاه نیز به اشتباه، از آن با عنوان تقويم الإیمان یاد شده است، شرح مبسوطی است از خود میرداماد بر خطبه کتاب تقويم الإیمان در بیان و اثبات فضایل حضرت امیر(ع) با استناد به روایات. | # شرح تقدمة تقويم الإیمان/ المعلقات علی تقويم الإیمان: که گاه نیز به اشتباه، از آن با عنوان تقويم الإیمان یاد شده است، شرح مبسوطی است از خود [[میرداماد، محمدباقر بن محمد|میرداماد]] بر خطبه کتاب تقويم الإیمان در بیان و اثبات فضایل [[امام على(ع)|حضرت امیر(ع)]] با استناد به روایات. | ||
# كشف الحقائق: در مورد آن به اندازه کافی توضیح دادیم. | # كشف الحقائق: در مورد آن به اندازه کافی توضیح دادیم. | ||
# عرش الإيقان: این شرح توسط میر عبدالحسیب - یکی از نوادگان مصنف - تألیف شده است. | # عرش الإيقان: این شرح توسط میر عبدالحسیب - یکی از نوادگان مصنف - تألیف شده است. | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||