۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'مي' به 'می'
جز (جایگزینی متن - 'هاي' به 'های') |
جز (جایگزینی متن - 'مي' به 'می') |
||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
| سال نشر = 1418 ق | | سال نشر = 1418 ق | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01055AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
علامّه حلّى این اثر را در پاسخ به درخواست سلطان الجايتو محمد خدابنده كه از ايشان خواسته بود ادله و براهين دال بر مختار بودن انسان را بيان كند، به رشته تحرير درآورد. از اين‌رو مؤلف در این رساله، به بيان ديدگاه‌هاى اشاعره، معتزله و | علامّه حلّى این اثر را در پاسخ به درخواست سلطان الجايتو محمد خدابنده كه از ايشان خواسته بود ادله و براهين دال بر مختار بودن انسان را بيان كند، به رشته تحرير درآورد. از اين‌رو مؤلف در این رساله، به بيان ديدگاه‌هاى اشاعره، معتزله و امامیه دربارۀ این مسأله پرداخته و پس از آن به توالى فاسده‌اى كه از پذيرش ديدگاه اشاعره در مورد مسأله مذكور لازم مى‌آيد، اشاره كرده و به أهمّ احتجاجات و براهين این گروه جواب‌هاى حلّى و نقضى مى‌دهد. علامّه حلّى در این رساله مختار بودن انسان را امرى ضرورى و بديهى دانسته و ادله عقلى فراوانى بر این مدعا اقامه كرده و به آيات متعدد قرآن كريم در اثبات مدعاى عدليه (امامیه و معتزله) استناد مى‌جوید. به گفتۀ نویسنده عدليه افعال انسان را به دو بخش تقسيم مى‌كنند. | ||
بخشى از افعال بسته به قصد و انگيزه انسان است؛ مانند حركات اختيارى كه از وى صادر مى‌شود. | بخشى از افعال بسته به قصد و انگيزه انسان است؛ مانند حركات اختيارى كه از وى صادر مى‌شود. | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
بخش ديگر افعال منوط به قصد و ارادۀ انسان نيست و انسان در وقوع آنها هيچ گونه نقشى ندارد؛ مانند رشد و نموّ بدن انسان، تپش نبض و...؛ اما اشاعره بر اثبات ديدگاه جبرگرايانۀ خویش چهار دليل اقامه كرده‌اند كه [[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] به پاسخ از آنها مى‌پردازد. | بخش ديگر افعال منوط به قصد و ارادۀ انسان نيست و انسان در وقوع آنها هيچ گونه نقشى ندارد؛ مانند رشد و نموّ بدن انسان، تپش نبض و...؛ اما اشاعره بر اثبات ديدگاه جبرگرايانۀ خویش چهار دليل اقامه كرده‌اند كه [[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] به پاسخ از آنها مى‌پردازد. | ||
در انتهاى کتاب رساله‌اى كوتاه است كه با نام الفرق بين كلام النبى و قول الوصى به رسالۀ فوق | در انتهاى کتاب رساله‌اى كوتاه است كه با نام الفرق بين كلام النبى و قول الوصى به رسالۀ فوق ضمیمه گشته است. این رساله حاوى پاسخ به سه پرسش عقيدتى است كه شخصى از خواجه رشيدالدين فضل‌اللّه بن عمادالدولة الهمدانى، از تلامذه [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصيرالدين طوسى]] پرسيده و [[حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلّى]] كه در آن جلسه حضور داشته، به تحرير آن پرداخته است. پرسش‌هاى سه‌گانه عبارتند از: مسألۀ اول چگونه مى‌توان بيان فرمايش پيامبر اكرم(ص) كه به خداوند عرضه داشت: «ربّ زدنى علما» و میان فرمايش على(ع) كه فرمود: «لو كشف الغطاء ما ازددت يقينا» جمع كرد و حال آن كه فرمايش [[امام على(ع)|حضرت امیر]] نشانگر آن است كه مقام و مرتبۀ ايشان در دستيابى به كمال، به نهایت رسيده و حال آن كه دعاى پيامبر اكرم(ص) چنين مى‌نمايد كه ايشان فاقد كمال مطلوب هستند، از اين‌رو آن را از خدا طلب مى‌نمايند و لازمۀ این امر علوّ مقام و مرتبۀ على(ع) از پيامبر اكرم(ص) مى‌باشد. خواجه رشيد با تمهيد مقدمات دهگانه‌اى به پاسخ از این پرسش مى‌پردازد. | ||
مسأله دوم: چگونه مى‌توان بين فرمايش خداوند كه مى‌فرمايد: '''«وقفوهم إنّهم مسئولون»''' و نيز: '''«فو ربّك لنسألنهم أجمعين»''' با فرمايش وى آن جا كه مى‌فرمايد: '''«فيومئذ لا يسأل عن ذنبه إنس و لا جانّ»''' جمع نمود و حال آن كه به نظر مى‌رسد، این دو گفته در تناقض آشكار با یکديگرند؟ خواجه رشيد در پاسخ به این پرسش ابتدا شروط تناقض را يادآور شده و ناهمخوانى و تناقض بين آيات فوق را انكار مى‌نمايد. مسأله سوم: سؤال از مفهوم آيۀ شريفه '''«و لو علم اللّه فيهم خيرا لأسمعهم و لو أسمعهم لتولّوا و هم معرضون»''' است كه خواجه رشيد به بيان مفهوم آن مى‌پردازد. | مسأله دوم: چگونه مى‌توان بين فرمايش خداوند كه مى‌فرمايد: '''«وقفوهم إنّهم مسئولون»''' و نيز: '''«فو ربّك لنسألنهم أجمعين»''' با فرمايش وى آن جا كه مى‌فرمايد: '''«فيومئذ لا يسأل عن ذنبه إنس و لا جانّ»''' جمع نمود و حال آن كه به نظر مى‌رسد، این دو گفته در تناقض آشكار با یکديگرند؟ خواجه رشيد در پاسخ به این پرسش ابتدا شروط تناقض را يادآور شده و ناهمخوانى و تناقض بين آيات فوق را انكار مى‌نمايد. مسأله سوم: سؤال از مفهوم آيۀ شريفه '''«و لو علم اللّه فيهم خيرا لأسمعهم و لو أسمعهم لتولّوا و هم معرضون»''' است كه خواجه رشيد به بيان مفهوم آن مى‌پردازد. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
3-نسخۀ موجود ضمن مجموعه‌اى كه در کتابخانه استاد [[شهابی، محمود|محمود شهابى]] خراسانى كه به نسخه کتابخانۀ ناصريه شبيه است، موجود مى‌باشد. | 3-نسخۀ موجود ضمن مجموعه‌اى كه در کتابخانه استاد [[شهابی، محمود|محمود شهابى]] خراسانى كه به نسخه کتابخانۀ ناصريه شبيه است، موجود مى‌باشد. | ||
دو رسالۀ فوق در ضمن یک مجموعه با تحقيق و پژوهش آقاى [[حسینی نیشابوری، محمد|سيدمحمدحسینى نيشابورى]] در قطع رقعى با جلد | دو رسالۀ فوق در ضمن یک مجموعه با تحقيق و پژوهش آقاى [[حسینی نیشابوری، محمد|سيدمحمدحسینى نيشابورى]] در قطع رقعى با جلد شومیز در 109 صفحه برای بار نخست در سال 1418 ه.ق توسط انتشارات «دار أنباء الغيب» مشهد، منتشر شده است. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||