۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'مي' به 'می'
جز (جایگزینی متن - 'نشيني' به 'نشینی') |
جز (جایگزینی متن - 'مي' به 'می') |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
}} | }} | ||
'''إتحاف الوری بأخبار أم القری''' تأليف [[ابن فهد، عمر بن محمد|ابن‌فهد]](812-885ق.) از محدثان و مورخان شافعى است كه در آن در پنج مجلد، اخبار و حوادث مكه از ازدواج عبدالله با آمنه و ولادت پيامبر اكرم(ص) تا سال 885ق. آمده است. بيشتر منابع از این کتاب با | '''إتحاف الوری بأخبار أم القری''' تأليف [[ابن فهد، عمر بن محمد|ابن‌فهد]](812-885ق.) از محدثان و مورخان شافعى است كه در آن در پنج مجلد، اخبار و حوادث مكه از ازدواج عبدالله با آمنه و ولادت پيامبر اكرم(ص) تا سال 885ق. آمده است. بيشتر منابع از این کتاب با همین عنوان نام برده‌اند؛ ولى برخى ديگر، با تعابيرى؛ همانند «ذيل على تاريخ مكة الفاسى» از آن ياد كرده‌اند كه نشان مى‌دهد این کتاب در حقيقت تكمله و ذيلى بر کتاب شفاءالغرام ابوعبدالله فاسى (م. 832ق) است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
مكه در گذشته و حال همواره محل اجتماع و گردآمدن مسلمانان سراسر جهان بوده است و در نتيجه از مهم‌ترين و قوى‌ترين مراكز نشر فرهنگ | مكه در گذشته و حال همواره محل اجتماع و گردآمدن مسلمانان سراسر جهان بوده است و در نتيجه از مهم‌ترين و قوى‌ترين مراكز نشر فرهنگ میان سرزمین‌هاى مسلمان‌نشين و حلقه اتصال میان عالمان شرق، غرب، شمال و جنوب عالم اسلامى در ادوار گوناگون بوده و هست. | ||
با انتقال مركز خلافت از شبه جزيره، در نيمه دوم سده اول هجرى، به طور طبيعى مركز جديد خلافت مورد توجه خاص و عام قرار گرفت و عالمان راهى آن ديار شدند؛ با این همه، مكه مكرمه موقعيت و منزلت دينى و آيينى خود را در دل مسلمانان حفظ كرد و آنان همواره رو به آن دارند و كعبه آمالشان در آن جا قرار دارد. | با انتقال مركز خلافت از شبه جزيره، در نيمه دوم سده اول هجرى، به طور طبيعى مركز جديد خلافت مورد توجه خاص و عام قرار گرفت و عالمان راهى آن ديار شدند؛ با این همه، مكه مكرمه موقعيت و منزلت دينى و آيينى خود را در دل مسلمانان حفظ كرد و آنان همواره رو به آن دارند و كعبه آمالشان در آن جا قرار دارد. | ||
عالمان از روزگاران نخست، از | عالمان از روزگاران نخست، از سرزمین‌هاى گوناگون اسلامى راهى مكه مى‌شدند تا علاوه بر اداى فريضه حج نيازهاى ديگر خود را كه مهم‌ترين آنها افزايش توان علمى و بهره‌ورى علمى و بهره‌ورى علمى بوده، برآورده سازند. این چنين است كه مى‌بينيم دانشمندى از دورترين نقاط شرق يا غرب راهى مكه مى‌شود تا در آنجا با همتاى خود كه از مكان دور ديگرى عازم مكه شده است، ديدار و مبادله علمى‌كند و با این كار تفاهم و وحدت و نزدیکى، بهره‌ورى علمى، استمرار پيوندهاى معرفتى و انتشار افكار و انديشه‌ها در كشورهاى مختلف اسلامى حاصل شود. | ||
مطالب کتاب با شرح ازدواج عبدالله بن‌عبدالمطلب با آمنه بنت وهب آغاز می‌شود. در سال اول قصه اصحاب فيل و ولادت نبي اكرم(ص) آمده است. در سال دوم مطلبي ذكر نشده است و محقق نيز تدكر داده است كه این بخش در نسخه اصلي سفيد است، شايد ابن‌فهد قصد داشته است كه بعدها مطلبي را اضافه كند؛ ولي اجل به او مهلت نداده است. این وضعيت در سال‌هاي 28 و29 و سال‌هاي ديگری نيز تكرار شده و مطلبي نيامده است. در برخی از سال‌ها مطالب به تفصيل آمده، اما در بعضي نيز تنها به یک خط اكتفا شده است، به عنوان مثال در سال 12ق تنها چنين آمده كه: "بنا بر قولي ابوطالب به همراه پيامبر به بصره رفت" و يا در سال 30 و 32 تنها از ولادت زينب دختر پيامبر و بلال بن الحارث خبر داده است. | مطالب کتاب با شرح ازدواج عبدالله بن‌عبدالمطلب با آمنه بنت وهب آغاز می‌شود. در سال اول قصه اصحاب فيل و ولادت نبي اكرم(ص) آمده است. در سال دوم مطلبي ذكر نشده است و محقق نيز تدكر داده است كه این بخش در نسخه اصلي سفيد است، شايد ابن‌فهد قصد داشته است كه بعدها مطلبي را اضافه كند؛ ولي اجل به او مهلت نداده است. این وضعيت در سال‌هاي 28 و29 و سال‌هاي ديگری نيز تكرار شده و مطلبي نيامده است. در برخی از سال‌ها مطالب به تفصيل آمده، اما در بعضي نيز تنها به یک خط اكتفا شده است، به عنوان مثال در سال 12ق تنها چنين آمده كه: "بنا بر قولي ابوطالب به همراه پيامبر به بصره رفت" و يا در سال 30 و 32 تنها از ولادت زينب دختر پيامبر و بلال بن الحارث خبر داده است. | ||
به نظر | به نظر می‌رسد كه نویسنده حريت را در نقل اخبار رعايت نكرده و از ذكر مواردي خودداري كرده است؛ به عنوان نمونه در سال 11 هجرى، پس از وفات پيامبر(ص) درباره جانشینی ابوبكر تنها به این جمله اكتفا شده است كه "استخلف بعده ابوبكر الصديق" و مطلبي دربا ره حوادث پس از رحلت پيامبر(ص) نيامده است؛ در حالي كه این بخش از تاريخ از اهمیت فوق‌العاده برخوردار است. | ||
منبع اصلي کتاب در اخبار پيش از خود کتاب شفاءالغرام است كه منبع اصلي در مطالعات تاريخ مكه است. در رابطه با تاريخ پس از آن نيز تا سال 885ق خود اثر به عنوان منبع اصلي به شمار مى‌رود. | منبع اصلي کتاب در اخبار پيش از خود کتاب شفاءالغرام است كه منبع اصلي در مطالعات تاريخ مكه است. در رابطه با تاريخ پس از آن نيز تا سال 885ق خود اثر به عنوان منبع اصلي به شمار مى‌رود. | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
به جهت اطلاع از شيوه تاريخ نگارى کتاب به عنوان نمونه به برخى از این اخبار از جلد چهارم اشاره مى‌شود: | به جهت اطلاع از شيوه تاريخ نگارى کتاب به عنوان نمونه به برخى از این اخبار از جلد چهارم اشاره مى‌شود: | ||
1- 831ق: سيدمبارک أباعفيف از سلطان برسباى الدقماقى درخواست مى‌كند كه لشكرى را در نبرد با برادرانش ابراهيم و أبى‌القاسم به يارى او ارسال كند. لشكر با تعداد 50 سوار به فرماندهى | 1- 831ق: سيدمبارک أباعفيف از سلطان برسباى الدقماقى درخواست مى‌كند كه لشكرى را در نبرد با برادرانش ابراهيم و أبى‌القاسم به يارى او ارسال كند. لشكر با تعداد 50 سوار به فرماندهى امیر أرَن‌بغا به مكه مى‌رسند. با شنيدن این خبر برادران أباعفيف به وحشت افتاده و از ورود به مكه خوددارى مى‌كنند. | ||
در اواخر جمادى‌الآخره خواجه "ديوانه الكيلانى" كه از بلاد كلیکوت هند به مكه مشرف شده بود، در دريا به قتل رسيد. شرح واقعه بدين گونه بوده كه ابراهيم شبانه به كشتى او حمله كرده و او را با ضربه شمشير به قتل مى‌رساند. | در اواخر جمادى‌الآخره خواجه "ديوانه الكيلانى" كه از بلاد كلیکوت هند به مكه مشرف شده بود، در دريا به قتل رسيد. شرح واقعه بدين گونه بوده كه ابراهيم شبانه به كشتى او حمله كرده و او را با ضربه شمشير به قتل مى‌رساند. | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
5- فهارس. | 5- فهارس. | ||
در ابتدا مقدمه به قلم محقق اثر عبدالكريم علي باز آمده است كه در آن گزارشی از تاريخ نگاری مكه و مطالبی درباره کتاب آمده است. وی یک تحقيق جامع از منابع اخبار و گزارشات را نيز استخراج نموده و الفاظ و عباراتي را كه نياز به توضيح داشته است، در پاورقیشرح كرده است. در پایان هر یک از مجلدات فهرست موضوعات آمده است. فهارس کتاب كه | در ابتدا مقدمه به قلم محقق اثر عبدالكريم علي باز آمده است كه در آن گزارشی از تاريخ نگاری مكه و مطالبی درباره کتاب آمده است. وی یک تحقيق جامع از منابع اخبار و گزارشات را نيز استخراج نموده و الفاظ و عباراتي را كه نياز به توضيح داشته است، در پاورقیشرح كرده است. در پایان هر یک از مجلدات فهرست موضوعات آمده است. فهارس کتاب كه تمامی جلد پنجم را به خود اختصاص داده و توسط محمداسماعيل سيداحمد به انجام رسيده است به ترتيب عبارت است از: | ||
1- آيات قرآنی 2- احاديث و آثار نبوی 3- اشعار 4- اعلام(رجال) 5- اعلام(نساء) 6- اماكن و بلدان 7- مصادر و مراجع به تفكیک خطي و چاپي. | 1- آيات قرآنی 2- احاديث و آثار نبوی 3- اشعار 4- اعلام(رجال) 5- اعلام(نساء) 6- اماكن و بلدان 7- مصادر و مراجع به تفكیک خطي و چاپي. | ||