پرسمان قرآنی حج: تفاوت میان نسخه‌ها

[[محمدی، رمضان]] (نويسنده)

'''پرسمان قرآنى حجّ'''، اثر رمضان محمدى است كه در آن به‌صورت مستند، تحقيقى و تحليلى به برخى از پرسش‌هاى قرآنى در مورد اهميت و اهداف اعمال و مناسك حجّ و آداب اين زيارت معنوى پاسخ داده است. مخاطبان عبارت از عموم اهل مطالعه و پژوهش هستند. نويسنده در پاسخگويى به پرسش‌ها، فقط پاسخ صحيح را نوشته و غالباً از ورود به مباحث اختلافى و بيان ساير اقوال خوددارى كرده است. در اين اثر، در مجموع به ده‌ها پرسش در زمينه حجّ و زيارت خانه خدا و حكمت و فلسفه عبادت بزرگ حجّ پاسخ داده شده است.

كتاب حاضر از مقدمه نويسنده و شش فصل به ترتيب ذيل تشكيل شده است: 1. اهميت حجّ و قدمت و حرمت خانه كعبه؛ 2. اعمال و مناسك حجّ؛ 3. فلسفه حجّ؛ 4. آداب سفر به حجّ؛ 5. اماكن حجّ؛ 6. زيارت.

در اين اثر، شيوه بيان مباحث به‌صورت پژوهشى و تحليلى و همراه با استناد به منابع معتبر قديم و جديد است. اثر حاضر، امروزى، گويا و شيواست. نويسنده از تعداد قابل توجهى از كتاب‌هاى مهمّ علمى قديم، مانند امالى و [[التوحيد|توحيد]] صدوق، [[الدر المنثور في التفسير بالمأثور|الدر المنثور]] و كامل الزيارات و... و جديد مانند لغت‌نامه دهخدا، [[تفسیر نمونه]]، ميزان الحكمة و... (در مجموع 196 عنوان)، براى توليد كتاب حاضر، استفاده كرده است.

#نويسنده در مقدمه‌اش - كه زمان و مكان نگارش آن را مشخص نكرده - در مورد اثر حاضر تأكيد كرده است كه: «بخشى از سؤالات اين متن از طرف انبوه پرسشگران و از متن جامعه رسيده كه پس از تهيه پاسخ، براى پرسشگران ارسال شده است و بخشى ديگر از سؤالات نيز از منابع مربوط به حجّ مانند تفسيرهاى [[الميزان في تفسير القرآن|الميزان]]، نمونه و... جمع‌آورى شده است كه فصل مشترك همه آنها قرآنى بودن پاسخ‌هاست»<ref>مقدمه كتاب، ص 12</ref>

#نويسنده در پاسخ به پرسش از معناى مثابه در قرآن و اينكه آيا دلالت بر وجوب حجّ دارد، با ذكر اين مطلب كه مفسران براى مثابه در آيه مبارکه ''' «وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثَابَة لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ مُصَلّى وَ عَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَ إِسْمَاعِيلَ أَنْ طَهِّرَا بَيْتِي لِلطَّائِفِينَ وَ الْعَاكِفِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ» '''<ref>بقره / 125</ref>، معانى مختلفى ذكر كرده‌اند، افزوده است كه [[طباطبایی، محمدحسین|علامه طباطبايى]] ضمن استفاده وجوب حجّ از كلمه مثابه، فرموده است: آيه، اشاره به تشريع حجّ و امن بودن خانه خداست. در واقع معناى آيه اين است: هنگامى كه به مردم گفتيم به‌سوى خانه خدا، كعبه بازگرديد و حجّ كنيد. نويسنده اضافه كرده است: در بين مجموعه آيات، آيه ''' «فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِناً وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ» '''<ref>آل‌عمران / 97</ref>، صريح در وجوب حجّ است<ref>متن كتاب، ص 45</ref>

#آيا حاجيان مى‌توانند در كشور خود به فقيران كمك كنند و با اين كار بدون اينكه به حج بروند، حجّى مقبول در نزد خدا داشته باشند؟ پرسشى جالب است كه نويسنده به آن اين چنين پاسخ داده است: هرچند كمك به فقيران از نظر اسلام و روايات وارده ثواب زيادى دارد و هر فرد مسلمان وظيفه دارد به اين امر مهمّ قيام كند، ولى به حكم آيه شريفه ''' «فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِيمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كَانَ آمِناً وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِ سَبِيلاً وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعَالَمِينَ» '''<ref>آل‌عمران / 97</ref> و بنا بر آيات و روايات فراوان ديگر، حجّ بر هر مسلمانى كه توانايى رفتن به آن مكان شريف را دارد واجب است... و هيچ عمل ديگرى جايگزين آن نمى‌شود<ref>همان، ص 77</ref>

#نويسنده در پاسخ پرسش از اين مطلب كه خداى تعالى از گناه و جدال در حج منع كرده است، پس چرا برائت از مشركين صورت مى‌گيرد؟ اين گونه نوشته است: برائت از دشمنان خدا پيش از آنكه بُعد سياسى - اجتماعى داشته باشد، جنبه اعتقادى و تربيتى دارد و مؤمن به حكم انگيزه ايمانى و با تأسّى به خدا و رسول مى‌بايست از هرچه سدّ راه خداست و در مقام خصومت با خلق اوست تبرّى جويد... از اينها گذشته... برائت از مصاديق جدال و فسوق نيست و اين دو از نظر مفهوم و مصداق و احكام كاملاً مغايرند. اعلان برائت به معناى اعلان بيزارى، ابراز تنفر و انزجار از كفار و مشركان و مفسدان است كه قرآن كريم پايه‌گذار آن بوده و سنت نبوى سند غير قابل انكارى بر مشروعيت و ضرورت آن است..<ref>ر. ك.: همان، ص 142</ref>

#نويسنده، نام‌هاى خانه خدا در قرآن كريم را به‌صورت ذيل ضبط كرده: الف)- بكّه؛ ب)- بلد امين؛ ج)- بلد؛ د)- البيت العتيق؛ ه‍)- البيت الحرام؛ و)- البيت المحرم؛ ز)- حرم. آنگاه در مورد هريك توضيحاتى داده است<ref>همان، ص 205 - 207</ref>

#نويسنده در پاسخ به پرسش از حكمت زيارت قبور اهل‌بيت(ع) و رفتن به سفر حجّ، چنين نوشته است: «از امام حسين(ع) نقل شده است كه پيامبر(ص) به او گفت: پسرم كسى كه مرا در حال زندگى يا بعد از مرگ زيارت كند يا به زيارت برادرت يا به زيارت تو بيايد بر من واجب است كه روز قيامت او را زيارت كنم و او را از گناهانش رهايى بخشم. در رواياتى نيز از رسول خدا(ص) چنين تعبير شده است كه هر كس به حجّ بيايد و مرا زيارت نكند به من جفا كرده است؛ بنابراين زيارت قبور اهل‌بيت(ع)، توجه به ارزش‌هاى دينى و مكتبى و احياى الگوهاى مذهبى است<ref>ر. ك.: همان، ص 237</ref>

اين اثر داراى فهرست مطالب<ref>مقدمه كتاب، ص 5 - 8</ref> و نيز فهرست آيات<ref>متن كتاب، ص 241 - 248</ref> و فهرست منابع<ref>همان، ص 249 - 264</ref> است، ولى فهرست‌هاى فنّى ديگر (روايات، اعلام، كتاب‌ها و...) براى آن فراهم نشده است. در فهرست منابع، مشخصات كتاب‌هاى مورد استفاده به‌صورت كامل ذكر شده است. نويسنده از موضوعات آموزشى و تكميل‌كننده مانند جدول و نمودار و... در اثر حاضر متأسفانه هيچ استفاده‌اى نكرده است.

البته نويسنده گاهى پاورقى‌هاى توضيحى نيز آورده است<ref>به‌طور مثال، ر. ك.: همان، ص 111، پاورقى 1؛ ص 206، پاورقى 1 و 2؛ ص 207، پاورقى‌هاى 3، 4، 5، 6، 7 و 8</ref> همچنين نويسنده گاه به مقالات علمى برخى از نشريات پژوهشى همانند «ميقات حجّ» استناد كرده است<ref>به‌عنوان مثال، ر. ك.: همان، ص 41، پاورقى 2 و 4؛ ص 95، پاورقى 5 و ص 112، پاورقى 1 و...</ref>