۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
معجم المفسرين من صدر الإسلام حتی العصر الحاضر (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۰ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۸:۴۹
، ۱۰ نوامبر ۲۰۱۸بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR24460J1.jpg | عنوان =معجم المفسرين من صدر الإسلام حت...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =2 | | تعداد جلد =2 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =32578 | ||
| کد پدیدآور =08692 | | کد پدیدآور =08692 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در تقدیمیه، شیخ حسن خالد، مفتی لبنان، پس از حمد الهی بهصورت اجمالی، مراحل سیر تفسیر از صدر اول را در سه مرحله بیان کرده است<ref>ر.ک: تقدیمیه کتاب، صفحه الف - و</ref>. | در تقدیمیه، شیخ حسن خالد، مفتی لبنان، پس از حمد الهی بهصورت اجمالی، مراحل سیر تفسیر از صدر اول را در سه مرحله بیان کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/32578/1/1 ر.ک: تقدیمیه کتاب، صفحه الف - و]</ref>. | ||
نویسنده در مقدمه، این معجم را دومین معجمی میشمارد که خودش درباره تراجم اعلام عرب و مسلمانان نگاشته است، ولی به جهت موضوعی که این معجم دارد، یعنی پرداختن به طبقه معینی از علمای علوم قرآنی که همان علمای تفسیر باشند، این کتاب را بهلحاظ اهمیت، اول میداند. این دایرةالمعارف، حدود دوهزار مفسر قرآن کریم را از صدر اسلام تا دوران حاضر معرفی میکند و در این میان تفاوتی بین این نمیگذارد که آن مفسرِ صاحب اثر، تمامی قرآن را تفسیر کرده با شد یا تنها به تفسیر سوره یا آیهای از آیات روشن آن پرداخته باشد. این مجموعه، همچنین دربردارنده اعلام مفسران از صحابه و تابعین و کسانی که بعد از آنان آمدهاند و به تفسیر مشهورند و حلقههای معروف تفسیر داشته و اسامیاشان در تاریخ ثبت شده است، نیز هست<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، صفحه ز</ref>. | نویسنده در مقدمه، این معجم را دومین معجمی میشمارد که خودش درباره تراجم اعلام عرب و مسلمانان نگاشته است، ولی به جهت موضوعی که این معجم دارد، یعنی پرداختن به طبقه معینی از علمای علوم قرآنی که همان علمای تفسیر باشند، این کتاب را بهلحاظ اهمیت، اول میداند. این دایرةالمعارف، حدود دوهزار مفسر قرآن کریم را از صدر اسلام تا دوران حاضر معرفی میکند و در این میان تفاوتی بین این نمیگذارد که آن مفسرِ صاحب اثر، تمامی قرآن را تفسیر کرده با شد یا تنها به تفسیر سوره یا آیهای از آیات روشن آن پرداخته باشد. این مجموعه، همچنین دربردارنده اعلام مفسران از صحابه و تابعین و کسانی که بعد از آنان آمدهاند و به تفسیر مشهورند و حلقههای معروف تفسیر داشته و اسامیاشان در تاریخ ثبت شده است، نیز هست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/32578/1/7 ر.ک: مقدمه مؤلف، صفحه ز]</ref>. | ||
او از جلالالدین عبدالرحمن سیوطی صاحب کتاب «طبقات المفسرين» و شاگرد سیوطی شمسالدین محمد بن علی بن احمد داودی مصری، شیخ ابوسعید بن شیخ صنعالله کوزکنانی و احمد بن محمد ادرنه، بهعنوان کسانی که در طبقات مفسرین صاحب اثر هستند، نام میبرد، اما کارهای آنها را کامل نمیداند و همان طور که ذکر میکند سیوطی در کتابش موفق به ذکر 136 مفسر و داودی مصری موفق به معرفی 704 نفر از مفسران شدند و احمد بن محمد ادرنه در کتابش مفسران از صدر اسلام تا قرن یازدهم هجری را ذکر کرده است؛ درهرحال این کتابها جامع نیستند<ref>ر.ک: همان، صفحه ز - ح</ref>. | او از جلالالدین عبدالرحمن سیوطی صاحب کتاب «طبقات المفسرين» و شاگرد سیوطی شمسالدین محمد بن علی بن احمد داودی مصری، شیخ ابوسعید بن شیخ صنعالله کوزکنانی و احمد بن محمد ادرنه، بهعنوان کسانی که در طبقات مفسرین صاحب اثر هستند، نام میبرد، اما کارهای آنها را کامل نمیداند و همان طور که ذکر میکند سیوطی در کتابش موفق به ذکر 136 مفسر و داودی مصری موفق به معرفی 704 نفر از مفسران شدند و احمد بن محمد ادرنه در کتابش مفسران از صدر اسلام تا قرن یازدهم هجری را ذکر کرده است؛ درهرحال این کتابها جامع نیستند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/32578/1/7 ر.ک: همان، صفحه ز - ح]</ref>. | ||
عادل نویهض در راستای رفع این نقیصه، دست به تألیف چنین کتابی زده تا مدرسین و آموزندگان را از مراجعه به کتابهای پرحجم تاریخ و سیره بینیاز گرداند. او دو سال (میان سالهای 1973 تا 1975م) را به مطالعه متونی که درباره تفسیر و مفسران نوشته شده، گذراند و به مراجعه به کتابهای موسوعه و معجمها و کتابهای سیره و تراجم و تاریخ پرداخت و گروهی از دوستانش را نیز برای مطالعه در این رابطه به خارج از لبنان به جهت مطالعه کتابهای فارسی و ترکی فرستاد. وی مینویسد: هنگامی که در 1975م، خواستم دست به نوشتن این کتاب بزنم، جوّ آرام و طمأنینه لبنان به فضای ترس و اضطراب تبدیل شده بود و من نیز مانند صدها تن دیگر از همنوعانم مجبور به ترک منزل در بیروت و مهاجرت به برخی روستاهای کوهستانی شدم که البته در آنجا امنیت بود، ولی کتاب نه؛ بهعلاوه، در این نقل و انتقال، برخی از مصادر بحث و کتابهای مربوط به مطلب مورد تحقیقم را از دست دادم و برخی فهارسی که درباره اسامی مفسران نوشته بودم را گم کردم. کمکم داشتم از نوشتن این کتاب مأیوس میشدم، ولی از اینجا و آنجا عوامل و انگیزههایی مرا به نوشتن آن وادار نمود<ref>ر.ک: همان، صفحههای ح - ط</ref>. | عادل نویهض در راستای رفع این نقیصه، دست به تألیف چنین کتابی زده تا مدرسین و آموزندگان را از مراجعه به کتابهای پرحجم تاریخ و سیره بینیاز گرداند. او دو سال (میان سالهای 1973 تا 1975م) را به مطالعه متونی که درباره تفسیر و مفسران نوشته شده، گذراند و به مراجعه به کتابهای موسوعه و معجمها و کتابهای سیره و تراجم و تاریخ پرداخت و گروهی از دوستانش را نیز برای مطالعه در این رابطه به خارج از لبنان به جهت مطالعه کتابهای فارسی و ترکی فرستاد. وی مینویسد: هنگامی که در 1975م، خواستم دست به نوشتن این کتاب بزنم، جوّ آرام و طمأنینه لبنان به فضای ترس و اضطراب تبدیل شده بود و من نیز مانند صدها تن دیگر از همنوعانم مجبور به ترک منزل در بیروت و مهاجرت به برخی روستاهای کوهستانی شدم که البته در آنجا امنیت بود، ولی کتاب نه؛ بهعلاوه، در این نقل و انتقال، برخی از مصادر بحث و کتابهای مربوط به مطلب مورد تحقیقم را از دست دادم و برخی فهارسی که درباره اسامی مفسران نوشته بودم را گم کردم. کمکم داشتم از نوشتن این کتاب مأیوس میشدم، ولی از اینجا و آنجا عوامل و انگیزههایی مرا به نوشتن آن وادار نمود<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/32578/1/8 ر.ک: همان، صفحههای ح - ط]</ref>. | ||
بههرحال نوشتن این اثر تا ماه می1982 به طول انجامیده است. نویسنده آن را به چاپخانه سپرده، ولی به دلیل حمله صهیونیستها به لبنان و محاصره بیروت، عمل چاپ آن متوقف شده و به تأخیر افتاده است...<ref>ر.ک: همان، صفحه ط</ref>. | بههرحال نوشتن این اثر تا ماه می1982 به طول انجامیده است. نویسنده آن را به چاپخانه سپرده، ولی به دلیل حمله صهیونیستها به لبنان و محاصره بیروت، عمل چاپ آن متوقف شده و به تأخیر افتاده است...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/32578/1/9 ر.ک: همان، صفحه ط]</ref>. | ||
نویهض در نگارش این اثر، موارد ذیل را مراعات کرده است: | نویهض در نگارش این اثر، موارد ذیل را مراعات کرده است: | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
#:الف)- آن را در آغاز هر حرف ابجدی قرار داده که این دربردارنده شهرتی است که با آن حرف شروع میشود و سپس اسم و تاریخ وفات شخص را آورده است؛ | #:الف)- آن را در آغاز هر حرف ابجدی قرار داده که این دربردارنده شهرتی است که با آن حرف شروع میشود و سپس اسم و تاریخ وفات شخص را آورده است؛ | ||
#:ب)- دومی که دربردارنده شهرت و اسماء و شماره صفحاتی است که اسم شخص در آن ذکر شده، شامل همه مفسران میشود و خواننده میتواند آن را در بخش فهارس عامه در جلد دوم کتاب مشاهده کند. | #:ب)- دومی که دربردارنده شهرت و اسماء و شماره صفحاتی است که اسم شخص در آن ذکر شده، شامل همه مفسران میشود و خواننده میتواند آن را در بخش فهارس عامه در جلد دوم کتاب مشاهده کند. | ||
# وی، برخی تراجم جدید را که پس از چاپ این معجم به آنها دست یافته است، در «مستدرک» کتاب در پایان جلد دوم ذکر کرده است<ref>ر.ک: همان، صفحه ط | # وی، برخی تراجم جدید را که پس از چاپ این معجم به آنها دست یافته است، در «مستدرک» کتاب در پایان جلد دوم ذکر کرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/32578/1/9 ر.ک: همان، صفحه ط]</ref><ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/32578/1/10 ر.ک: همان، صفحه ی]</ref> | ||
جلد اول کتاب از حرف الف شروع شده و در حرف لام پایان مییابد. جلد دوم دربردارنده اشخاص از حرف میم است تا یاء. در بخشی از حرف یاء کتاب میخوانیم: | جلد اول کتاب از حرف الف شروع شده و در حرف لام پایان مییابد. جلد دوم دربردارنده اشخاص از حرف میم است تا یاء. در بخشی از حرف یاء کتاب میخوانیم: | ||
سَرَّاج (... - 1007ه/ ... - 1598م) | سَرَّاج (... - 1007ه/ ... - 1598م) | ||
یحیی بن محمد سرّاج حمیری فاسی، ابوزکریا: فقیه مالکی، نحوی، مفسر، از اهل فاس. متولی فتوی در آن شهر و صاحب امامت و خطابه در مسجد قرویین. او اقراء تفسیر داشت و در مدرسه عطارین درس میداد<ref>ر.ک: متن کتاب، ج2، ص808</ref>. | یحیی بن محمد سرّاج حمیری فاسی، ابوزکریا: فقیه مالکی، نحوی، مفسر، از اهل فاس. متولی فتوی در آن شهر و صاحب امامت و خطابه در مسجد قرویین. او اقراء تفسیر داشت و در مدرسه عطارین درس میداد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34536/1/808 ر.ک: متن کتاب، ج2، ص808]</ref>. | ||
وَرجَلانی (500-570ه/1106-1175م) | وَرجَلانی (500-570ه/1106-1175م) | ||
یوسف بن ابراهیم بن میاد سدراتی ورجلانی، ابویعقوب: مورخ، مفسر، از بزرگان فقهای اباضیه. متولد و متوفی در ورجلان. او در جوانی به اندلس سفر کرد و برای طلب علم در قرطبه ساکن شد. اهالی اندلس او را به جاحظ تشبیه کردهاند. او به شهرش برگشت و از آنجا به مشرق منتقل شد و از مشهورترین شهرهای علمی بازدید کرد و اکابر علما و بزرگان را دید و در یکی از سفرهای علمی به نزدیکیهای خط استوا در آفریقای مرکزی رسید. در نهایت، او خود را وقف علم کرد و در ورجلان مستقر شد. گفته شده که به مدت هفت سال از خانه خودش خارج نشد و در خانه هم بهجز در حالت نوشتن و تدریس و مقابله دواوین وتفسیر کتابها دیده نشد. وی در محل تولد خویش از دنیا رفت. از آثار او «تفسير القرآن الكريم» در هفت جلد میباشد. برادی درباره او میگوید: در شهر ریغ کتاب پرحجمی را از وی دیدم... کتابی که حدود هفتصد صفحه بود و حاوی تفسیر فاتحة الكتاب و بقره و آل عمران... بلیغتر از آن و آرامشبخشتر از آن در لغت و اعراب و حکم روشن و قرائت ظاهر یا شاذ و ناسخ و منسوخ و... را هرگز ندیدهام<ref>ر.ک: همان، ص808 | یوسف بن ابراهیم بن میاد سدراتی ورجلانی، ابویعقوب: مورخ، مفسر، از بزرگان فقهای اباضیه. متولد و متوفی در ورجلان. او در جوانی به اندلس سفر کرد و برای طلب علم در قرطبه ساکن شد. اهالی اندلس او را به جاحظ تشبیه کردهاند. او به شهرش برگشت و از آنجا به مشرق منتقل شد و از مشهورترین شهرهای علمی بازدید کرد و اکابر علما و بزرگان را دید و در یکی از سفرهای علمی به نزدیکیهای خط استوا در آفریقای مرکزی رسید. در نهایت، او خود را وقف علم کرد و در ورجلان مستقر شد. گفته شده که به مدت هفت سال از خانه خودش خارج نشد و در خانه هم بهجز در حالت نوشتن و تدریس و مقابله دواوین وتفسیر کتابها دیده نشد. وی در محل تولد خویش از دنیا رفت. از آثار او «تفسير القرآن الكريم» در هفت جلد میباشد. برادی درباره او میگوید: در شهر ریغ کتاب پرحجمی را از وی دیدم... کتابی که حدود هفتصد صفحه بود و حاوی تفسیر فاتحة الكتاب و بقره و آل عمران... بلیغتر از آن و آرامشبخشتر از آن در لغت و اعراب و حکم روشن و قرائت ظاهر یا شاذ و ناسخ و منسوخ و... را هرگز ندیدهام<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34536/1/808 ر.ک: همان، ص808]</ref><ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/34536/1/809 ر.ک: همان، 809]</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده: | [[رده:تفسیر]] | ||
[[رده: | [[رده:تاریخ تفسیر، تراجم و طبقات مفسران، متون تفاسیر (مجموعه‌ها، برگزیده‌ها)]] | ||
[[رده: | [[رده: 25 مهر الی 24 آبان(97)]] | ||
[[رده:سال97-25مهر الی24 آبان]] | [[رده:سال97-25مهر الی24 آبان]] | ||