ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم: تفاوت میان نسخه‌ها

ابن تيميه به‌سبب اظهار عقايد خاص خود نسبت به مسائل مختلف(كلامى، فقهى، عرفانى و...) و موضع‌گيرى در برابر شخصيت‌هاى برجستۀ اسلامى، مخالفان و نيز مريدان بسيارى در همان روزگار خویش يافت.از مخالفان او مى‌توان اين افراد را نام برد:نصر بن سلمان ابن عمر منبجى (متوفاى 719ق)، ابوحيان اندلسى نحوى (م 745ق) و...از جمله شاگردان و مدافعان سرسخت ابن تيميه مى‌توان [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]]، مؤلف «[[البداية و النهاية (دارالفکر)|البداية و النهاية]]» را نام برد.اما بزرگ‌ترين شاگرد و مدافع ابن تيميه بى‌شك شمس‌الدين محمد بن ابى‌بكر بن ايوب، معروف به [[ابن‌قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قيم جوزيه]] (691-751 ق) است كه در همۀ اقوال و عقايد تابع و حامى بى‌چون و چراى او بود و نشر و بسط عقايد ابن تيميه را در زمان حيات او و پس از مرگ او برعهده داشت.

ابن تيميه متكلمان را اهل بدعت مى‌داند و مى‌گوید فلاسفه و متكلمان حقيقتى را ثابت نكرده‌اند و اصولى را كه بنياد نهاده‌اند با حقيقت متناقض و متعارض است و آنها اين اصول را بر آنچه پيامبر اسلام آورده، مقدم مى‌دارند.به گفته ابن تيميه اين گروه‌ها عقل را با نص و ظاهر قرآن و حديث معارض مى‌دانند.او در اين‌باره چهار اصل بيان مى‌كند كه محور همۀ عقائد و آراء اوست:

#:يد، وجه، استواى بر عرش و...شكى نيست كه معانى لغوى اين صفات ملازم با جسمانى بودن خداوند است و حال آن‌كه خداوند منزه از اين معانى است، لذا اين صفات با قرائنى كه در سياق آيات آمده به نحوى تأویل مى‌كردند كه با واجب الوجود بودن خداوند ناسازگار نيفتد.اما ابن تيميه اصرار دارد كه اين صفات با همان معناى لغوى و عرفى بر خداوند حمل مى‌شود.

#:پس اعتقاد ابن تيميه در توحيد خداوند و اثبات صفات كه اساس عقايد دينى اوست، مبتنى بر دو اصل است:1-آنچه سلف؛يعنى بزرگان صدر اسلام گفته‌اند، صحيح است و بايد از آن پيروى كرد.2-تأویل آيات به معنى اصطلاحى متأخر آن صحيح نيست، بنابراین كسانى كه اين نوع صفات را به كمك قرائن موجود در آيات و روايات بر معانى مجازى و كنايى حمل مى‌كنند، مورد انتقاد هستند.

#:ابن تيميه با اعتقاد به دو اصل فوق به مسألۀ صفات كه یکى از مهم‌ترين مسائل كلامى ميان اشاعره و معتزله است مى‌پردازد و اين مسأله از عمده‌ترين مباحث در كتب و آثار اوست.او مخالفان خود را متهم مى‌كند كه صفات كمال خداوند را منكرند و او را عالم و قادر و حىّ و مريد نمى‌دانند.براساس همين مبنا ابن تيميه خداوند را قابل اشارۀ حسّى دانسته و معتقد است كه موجود قائم به نفس غير قابل اشارۀ حسى و غير قابل رؤيت وجود خارجى ندارد و ساخته و پرداختۀ ذهن است.اين همان جسمانى بودن و مادى بودن خداست كه ابن تيميه مى‌كوشد كه حنابله را از آن مبرّا سازد، لذا برای فرار از تهمت مخالفان به معانى قرآنى و لغوى و فلسفى جسم متشبّث مى‌شود و از اقرار صريح به تجسيم تحاشى مى‌كند.

#:بنا بر اين اتهام او به اين عقيده كه قائل به تجسيم خداوند است، از راه الزامات منطقى است كه بر او وارد است.مثلاًوقتى مى‌گوید:خداوند قابل اشارۀ حسيّه است، در حقيقت جسم بودن او را پذيرفته است.

#:بر اين اساس وى مى‌گوید:الف:سفر برای زيارت پيامبر حرام است.ب:كيفيت زيارت پيامبر از كيفيت زيارت اهل قبور تجاوز نمى‌كند.ج:هرنوع پناه و سايبان بر قبور حرام است.د:پس از وفات پيامبر توسل به او بدعت و شرك است.ه:سوگند به پيامبر و قرآن و يا سوگند دادن خدا به آنها شرك است.و:برگزارى مراسم جشن و شادى در تولد پيامبر بدعت به‌شمار مى‌رود.

#:زيربناى اين نظريات اين است كه او برای توحيد و شرك، حدّ منطقى قائل نشده و روى انگيزه خاصى آنها را شرك، بدعت و يا لااقل حرام دانسته است.

دربارۀ امامت ابن تيميه معتقد است اهم مطالب دين ايمان به خدا و رسالت حضرت رسول است و هيچ‌كس امامت را شرط لازم اسلام ندانسته است و اگر چنين بود خود حضرت رسول اين مطلب را صريحا در زمان حيات خود بيان مى‌كرد.

حمل صفات خبرى بر معناى لغوى توسط ابن تيميه ملازم با قول به تجسيم ذات بارى تعالى است.آياتى كه دستاویز ابن تيميه است دو نوع ظهور دارد:یکى ظهور إفرادى و تصورى و ديگرى ظهور جملى و تصديقى.مجسّمه و از جمله ابن تيميه در تفسير اين نوع آيات از ظهور نخست پيروى كرده و دومى را به دست فراموشى سپرده‌اند، در صورتى كه كلام عرب، و مخصوصا فصيحان و بليغان مالامال از مجاز و كنايه است و در اين صورت بايد پس از ظهور افرادى و تصورى به دنبال ظهور جملى و تصديقى آن رفت و آن را گرفت.گذشته از اين، اين نوع از آيات، آيات متشابهى هستند كه بايد با مراجعه به آيات محكمات تفسير شوند.

ابن تيميه از اين حديث نتيجه گرفت كه اگر كسى نذر كند به زيارت قبر حضرت ابراهيم(ع) یا پيامبر(ص) برود، نذر او به اتفاق پيشوايان مذاهب اربعه باطل است، زيرا سفر او به اين مراكز به قصد زيارت حرام است.

اما اين حديث هيچ گونه پيوندى با مدعاى ابن تيميه ندارد و به گفتۀ [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] در «احياء العلوم» با اين حديث هرگز نمى‌توان تحريم سفر به سوى ساير مساجد را اثبات كرد، زيرا لسان حديث،

لسان ارشاد و راهنمايى به اين نكته است كه چون تمام مساجد، غير از اين سه مسجد، از نظر فضيلت یکسان هستند، صحيح نيست مسلمانى رنج سفر را بر خود هموار كند و به زيارت ساير مساجد و يا اقامۀ نماز در آنها بپردازد.

اما دربارۀ تحريم سفر به اماكن ديگر برای زيارت نيز اين روايات هيچ گونه دلالتى ندارد زيرا حديث، دربارۀ مساجد سخن مى‌گوید و بر فرض دلالت، بايد سفر برای ساير مساجد را تحريم كند نه سفر برای ساير اماكن برای زيارت قبور اولياى خدا، زيرا آنچه محور بحث است، نفيا و اثباتا، همان مساجد است، نه قبور صالحان.بنابراین چنانچه ناروايى سفر به ساير مساجد را بپذيريم، اين امر دليل بر ناروايى ساير مسافرتها كه اصلا داخل در موضوع بحث نيستند، نخواهد بود.

گذشته از اين، اگر اين حديث ناظر به زيارت پيامبران و صالحان باشد، طبعا در برابر سيرۀ مسلمين، حديث منسوخ و يا مؤوّلى خواهد بود، زيرا پيش از عصر ابن تيميه همۀ مسلمانان جهان به زيارت قبر پيامبر(ص) مى‌شتافتند و اين سيرۀ عمليه، بزرگترين حجت بر جواز و نيز استحباب قصد سفر برای زيارت پيامبران و اولياى الهى است.

در پایان يادآور مى‌شویم:اگر فرض شود كه اين حديث(احاديث) از دلالت گسترده‌اى برخوردار است؛يعنى علاوه بر تحريم سفر به ساير مساجد، سفر به اماكن را نيز تحريم مى‌كند، در اين صورت هم مقصود تحريم سفرهايى است كه برای تعظيم مكان خاصى انجام مى‌گيرد، اما اگر هدف از سفر به اين اماكن، تعظيم انسانى باشد كه در آن مكان مدفون است و خداوند او را بزرگ شمرده است و ما را به تكريم و محبت او دعوت نموده، چنين سفرى به هيچ وجه داخل در مدلول روايت نخواهد بود.