آشتیانی، محمدحسن: تفاوت میان نسخه‌ها

| data-type="authorfatherName" |میرزا جعفر  

| data-type="authorCode" |AUTHORCODE00177AUTHORCODE

'''میرزا محمدحسن بن میرزا جعفر بن میرزا محمد آشتيانى رازى''' (۱۲۴۸-۱۳۱۹ق) فقیه و اصولی، اولین كسى كه درس و سبک [[شيخ انصارى]] را در ایران پايه گذارى و منتشر ساخت، در انتشار فتوای معروف تحریم تنباکوی [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|میرزای شیرازی]] نقش داشت.

==ولادت ==

در سال 1248ق در آشتیان واقع در استان مرکزی به دنيا آمد.

از زمان میرزا محمدحسن آشتيانى در این خاندان علما و فلاسفۀ بزرگى ظهور پيدا كرده‌اند، از آن جمله:

#یکى ديگر از این بزرگان شيخ مهدى آشتيانى (متوفاى 1372 ه‍) برادر زاده و داماد شيخ محمدحسن آشتيانى و ملقب به میرزاى كوچك، از مبرزترين فلاسفۀ شيعه و عرفاى امامیه و از بزرگان خاندان آشتيانى در تهران مى‌باشد. اگر چه او در فقه و اصول از فضلا و صاحب نظران بود اما فقط به تدريس فلسفه اشتغال داشت.

#:از شاگردان او مى‌توان میرزا ابوالحسن [[شعرانی، ابوالحسن|شعرانى]]، [[مطهری، مرتضی|آیت‌الله مطهرى]] و [[آشتیانی، سید جلال‌الدین|سيد‌ ‎جلال‌الدين آشتيانى]] را نام برد كه نشان از عظمت علمى ايشان مى‌دهد. او داراى تأليفات بسيارى نيز مى‌باشد.

#[[آشتیانی، احمد|میرزا احمد آشتيانى]] (متوفاى 1395 ه‍) چهارمین و كوچكترين فرزند میرزا محمدحسن آشتيانى، از فقهاى مشهور در زمان ناصرالدين شاه و مظفرالدين شاه مى‌باشد. او از پنج مرجع زمان خود اجازۀ اجتهاد داشت كه عبارتند از:

#:[[عراقی، ضیاءالدین|آقا ضياءالدين عراقى]]، میرزا حسن نائينى، آیت‌الله حائرى، [[اصفهانی، سید ابوالحسن|سيد‌ ‎ابوالحسن اصفهانى]] و [[بروجردی، حسین|آیت‌الله حاج آقا حسین بروجردى]].

در آن زمان ملا اسدالله بروجردى كه از علماى بزرگ عصر بود رياست حوزۀ علمیّۀ بروجرد را به عهده داشت.

پس از حدود چهار سال میرزا در ادبيات عرب و معانى و بيان تسلط كامل يافته و در تدريس آنها مشهور شد، تا جايى كه وقتى [[المطول|مطول]] را تدريس مى‌كرد عده‌اى از بزرگان در درس او حاضر مى‌شدند.

میرزاى آشتيانى در اوايل كه در درس [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ مرتضى انصارى]] شركت مى‌كرد به علت كمى سنش خجالت كشيده و چهره‌اش را مى‌پوشاند، اما پس از مدتى با تكيه بر هوش و نبوغى كه داشت مطالب استادش را بخوبى درك كرده و شروع كرد به سؤال كردن در درس و به مرور مورد توجه [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم]] قرار گرفت، به حدى كه شيخ روزى از منبر پايين آمده و از نام و شهرش سؤال كرد. او به تدريج از خواص شيخ شد، تا جايى كه مقرِر بحث‌هاى شيخ گرديد.

میرزاى آشتيانى از دانشمندان محقق و مدقق در فقه و اصول و از مبرزترين شاگردان [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ مرتضى انصارى]] بود. او درس استادش را به بهترين وجه و گسترده‌ترين صورت مى‌نوشت و اولین كسى كه درس و سبک [[شيخ انصارى]] را در ایران پايه گذارى و منتشر ساخت او بود.

از خصوصيات مهم میرزا حسن آشتيانى بينش صحيح سياسى او است. او بعد از وفات شيخ اعظم، در مطرح شدن [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|میرزاى شيرازى]] نقش مهمى را ايفا كرد. وى و آقا حسن نجم‌آبادى و میرزا عبدالرحيم و [[رشتی، حبیب‌الله|میرزا حبيب الله رشتى]] بعد از ارتحال شيخ اعظم، [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|میرزاى شيرازى]] را معرفى كرده و درس و نماز او را برتر دانستند.

در سال 1307 هجرى علماى تهران در كنار میرزا حسن آشتيانى مبارزاتى را با ناصرالدين شاه به خاطر بخشيدن امتياز خريد و فروش تنباكو به شركتى انگليسى آغاز نمودند.

در ادامه، علماى تهران با شاه و نخست وزير او مباحثاتى داشتند و ضررهاى این كار را به او اعلام كردند، ولى آن دو، گوش شنوايى برای شنيدن حرفهاى صحيح و منطقى نداشتند. بالأخره، در سال 1309 هجرى [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|میرزاى شيرازى]] با اعلان فتواى تحريم استعمال تنباكو، نهضت را به مرحلۀ جديدى وارد كرد.

میرزاى آشتيانى در انتشار این فتوا و مبارزات مردم تلاش بسيار از خود نشان داد كه در نتيجه، شاه در ابتدا با نوشتن نامه از او خواست به الغاء فتواى تحريم تنباكو نظر بدهد.

با جوابى كه میرزاى آشتيانى مبنى بر غير قابل تغيير بودن فتواى تحريم تنباكو تا لغو امتياز آن داد، شاه نيز او را مخير بين دو كار كرد: يا از تهران خارج شود و يا به صورت علنى سيگار بكشد.

علماى بزرگ تهران نيز تصمیم به همراهى با میرزا و خروج از شهر گرفتند. با پخش این خبر، مردم به سوى كاخ شاه راهپيمايى كردند و در نتيجه 30 نفر از مردم مجروح يا كشته شدند، ولى مردم كوتاه نيامده و به مبارزات خود ادامه دادند تا شاه مجبور به لغو امتياز تنباكو شد.

پس از برگشتن میرزاى آشتيانى از حج، وقتى وارد تهران شد، شاه دستور داد كسى به استقبال او نرود، اما همۀ اهالى شهر به استقبال او رفتند. و این نشان از نفوذ معنوى علما و ارزش و اعتبار اجتماعى آنان در مقابل سلاطين بى كفايت قاجار دارد.

هنگامى كه میرزاى آشتيانى به دمشق مسافرت كرده بود، در مباحثاتى كه بين او و علماى آن ديار صورت گرفت با واضح‌ترين بيانات و براهین، دلايل تحريم دخانيات به وسيلۀ [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|میرزاى شيرازى]] را تبيين نموده و علت اصلى آن را ضرر حاصل از بيگانگان در چپاول منافع مسلمانان ذكر كرد و حرمت آن را تا زمان رفع محذور كفار موقتى دانست، كه پس از آن به اباحه تبديل مى‌شود.

پس از سفر به دمشق، به سامراء مسافرتى نمود كه به دستور [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|میرزاى شيرازى]]، طلاب علوم دينى به استقبال او رفتند و خود [[میرزای شیرازی، سید محمدحسن|میرزاى شيرازى]] هم احترام خاصى نسبت به ايشان مبذول داشت.

فرزند ديگر ايشان شيخ مصطفى بن شيخ حسن آشتيانى (متوفاى 1327 هجرى) از شعراى انقلابى (با تخلص صهبا) و ملقب به «افتخار الحكماء» بود. او در فقه و اصول صاحبنظر بود و در انقلاب مشروطيت و نهضت مقابله با میسيونرهاى بلژیکى نقش مهمى را در مطبوعات داشت. او پس از تحمل زندانهاى حكومت قاجار، در نهایت در حرم شاه عبدالعظيم كشته شد.

از جمله شاگردان محضر پر فيض میرزاى آشتيانى:

# سيد‌ ‎حسين بن سيد‌ ‎محمود قمى، داراى کتاب‌هایى كه عموماًمباحث اقتصادى فقه را بررسى مى‌كند.

# شيخ فياض‌الدين زنجانى (درگذشت 1360 هجرى)

# سيد‌ ‎محمد بن محمدتقى بن عبدالمطلب حسینى تنكابنى

عالم بزرگوار، میرزاى آشتيانى، در  ۲۸ جمادی‌الاول سال 1319 هجرى قمرى، در سن 71 سالگى در تهران، هنگام قرائت زیارت جامعه کبیره وفات يافت. بدن مطهر این عالم بزرگ را در جوار بارگاه عبدالعظیم حسنی به امانت سپردند تا پس از مدتی به نجف انتقال دهند سرانجام پیکر ایشان را در یکى از حجره‌هاى داخل صحن حرم [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین(ع)]] در كنار بدن مطهر [[شوشتری، جعفر بن حسین|علامه شيخ جعفر شوشتری]] و شيخ عبدالله جيلانى مازندرانى به خاک سپرده شد.

==آثار==

# رساله‌هایى در رهن، خمس، زكاة، وقف، اجاره، احياء الموات و غصب

 

[[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع جدید)]]

[[بحر الفوائد في شرح الفرائد (طبع قدیم)]]

[[رسالة في الإجزاء]]

[[بحر الفوائد في شرح الفرائد (ویرایش سوم)]]