۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
(لینک درون متنی) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==تاریخ نگارش== | ==تاریخ نگارش== | ||
از برخی شواهد و قرائن، چنین برمیآید که کتاب در اوایل قرن ششم هجری نوشته شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص62</ref>. | از برخی شواهد و قرائن، چنین برمیآید که کتاب در اوایل قرن ششم هجری نوشته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28827/1/62 ر.ک: متن کتاب، ج1، ص62]</ref>. | ||
==انگیزه نگارش== | ==انگیزه نگارش== | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
ارزش و اهمیت کتاب را از دو جنبه زیر میتوان بررسی نمود: | ارزش و اهمیت کتاب را از دو جنبه زیر میتوان بررسی نمود: | ||
# علمی: این موضوع را در گستردگی اطلاعات نویسنده در بسط استدلالات صاحبنظران در مسائل و دلایل گوناگون میتوان بررسی نمود؛ زیرا وی التزام خاصی دارد به تتبع در اقوال و مذاهب در هر مسئله (مخصوصا اقوال معتزله)، بههمراه ذکر ادله هر قول و وجه دلالت در آن و بیان ایرادات آن. | # علمی: این موضوع را در گستردگی اطلاعات نویسنده در بسط استدلالات صاحبنظران در مسائل و دلایل گوناگون میتوان بررسی نمود؛ زیرا وی التزام خاصی دارد به تتبع در اقوال و مذاهب در هر مسئله (مخصوصا اقوال معتزله)، بههمراه ذکر ادله هر قول و وجه دلالت در آن و بیان ایرادات آن. | ||
# تاریخی: این کتاب دربردارنده بسیاری از اقوال و نظرات مذاهب گوناگون بوده که در غیر آن، یافت نمیشود و نویسنده بهمثابه حلقه مفقوده در برخی از مذاهب (مذهب اشعری) میباشد<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص17-18</ref>. | # تاریخی: این کتاب دربردارنده بسیاری از اقوال و نظرات مذاهب گوناگون بوده که در غیر آن، یافت نمیشود و نویسنده بهمثابه حلقه مفقوده در برخی از مذاهب (مذهب اشعری) میباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28827/1/17 ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص17-18]</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در دو قسمت اصلی در دو جلد تنظیم شده است؛ بهگونهای که هر قسمت، خود دارای ابواب و فصولی است. | کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب در دو قسمت اصلی در دو جلد تنظیم شده است؛ بهگونهای که هر قسمت، خود دارای ابواب و فصولی است. | ||
سهولت اسلوب و نکویی سبک و دوری نویسنده از تعقر و تعمق در ریخت و ساختار عبارت، در کنار کوتاهی جملات و پرهیز از استطرادات بیمورد، از مشخصهها و ویژگیهای بارز سبک نویسنده میباشد<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص65</ref>. | سهولت اسلوب و نکویی سبک و دوری نویسنده از تعقر و تعمق در ریخت و ساختار عبارت، در کنار کوتاهی جملات و پرهیز از استطرادات بیمورد، از مشخصهها و ویژگیهای بارز سبک نویسنده میباشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28827/1/65 ر.ک: متن کتاب، ج1، ص65]</ref>. | ||
به دلیل شباهتهای بسیاری که میان مطالب این کتاب و کتاب «الإرشاد» وجود دارد، برخی آن را شرح ارشاد دانستهاند<ref>ر.ک: همان، ص61</ref>. | به دلیل شباهتهای بسیاری که میان مطالب این کتاب و کتاب «الإرشاد» وجود دارد، برخی آن را شرح ارشاد دانستهاند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28827/1/61 ر.ک: همان، ص61]</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه محقق، به تشریح قسمتها و ابواب کتاب، پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص17-21</ref>. | در مقدمه محقق، به تشریح قسمتها و ابواب کتاب، پرداخته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28827/1/17 ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص17-21]</ref>. | ||
قسم اول، دربردارنده دو باب به شرح زیر میباشد: | قسم اول، دربردارنده دو باب به شرح زیر میباشد: | ||
در باب نخست، در ضمن دو فصل، ابتدا به شرح زندگی مؤلف و تشریح اوضاع سیاسی، اجتماعی و علمی دوران وی و نیز ویژگیهای شخصیتی و علمی او پرداخته شده و سپس مباحث تحقیقی کتاب، مطرح گردیده است؛ از جمله: اسم کتاب و نسبت آن به مؤلف، ارتباط اثر حاضر با دیگر تصنیفات مؤلف، زمان و سبب تألیف کتاب، روش تألیف کتاب و ارزش و جایگاه آن و مصادر مورد استفاده مؤلف<ref>ر.ک: همان، ص19</ref>. | در باب نخست، در ضمن دو فصل، ابتدا به شرح زندگی مؤلف و تشریح اوضاع سیاسی، اجتماعی و علمی دوران وی و نیز ویژگیهای شخصیتی و علمی او پرداخته شده و سپس مباحث تحقیقی کتاب، مطرح گردیده است؛ از جمله: اسم کتاب و نسبت آن به مؤلف، ارتباط اثر حاضر با دیگر تصنیفات مؤلف، زمان و سبب تألیف کتاب، روش تألیف کتاب و ارزش و جایگاه آن و مصادر مورد استفاده مؤلف<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28827/1/19 ر.ک: همان، ص19]</ref>. | ||
باب دوم، در دو فصل زیر، به تشریح روش مؤلف در ارائه مباحث پرداخته شده است: | باب دوم، در دو فصل زیر، به تشریح روش مؤلف در ارائه مباحث پرداخته شده است: | ||
در فصل اول، در ضمن سه مبحث، ابتدا به بررسی دیدگاهها و نظریات نویسنده نسبت به دیدگاه عقلی پرداخته شده و سپس دیدگاه وی پیرامون تحدید مصطلحات و مفاهیم و قضیه دلیل و مدلول و ارتباط آنها با یکدیگر، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص19-20</ref>. | در فصل اول، در ضمن سه مبحث، ابتدا به بررسی دیدگاهها و نظریات نویسنده نسبت به دیدگاه عقلی پرداخته شده و سپس دیدگاه وی پیرامون تحدید مصطلحات و مفاهیم و قضیه دلیل و مدلول و ارتباط آنها با یکدیگر، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص19-20</ref>. | ||
در فصل دوم، در ضمن سه مبحث، به بررسی اصول ادله در استدلال به واسطه ادله عقلی، استدلال به وسیله ادله نقلی و سمعی و ارتباط میان دلیل عقلی و نقلی، از دیدگاه نویسنده، پرداخته شده و در خاتمه به مهمترین نتایج بحث، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص20</ref>. | در فصل دوم، در ضمن سه مبحث، به بررسی اصول ادله در استدلال به واسطه ادله عقلی، استدلال به وسیله ادله نقلی و سمعی و ارتباط میان دلیل عقلی و نقلی، از دیدگاه نویسنده، پرداخته شده و در خاتمه به مهمترین نتایج بحث، اشاره شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28827/1/20 ر.ک: همان، ص20]</ref>. | ||
قسم دوم، که بخشی از جلد اول و تمام جلد دوم را به خود اختصاص داده، دربردارنده بخش تحقیقشده الهیات از کتاب «الغنية في الكلام» میباشد که از جمله موضوعات مطرحشده در آن، عبارت است از: اثبات علم و حقیقت آن؛ حدوث عالم؛ معنای قدیم و حادث؛ اثبات علم به صانع؛ صفات واجب الوجود؛ علم و احکام آن؛<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص217-574</ref>؛ اسماء و صفات؛ حقیقت و احکام کلام؛ رؤیت خداوند؛ فعل خداوند؛ خلق اعمال و فعل انسان<ref>ر.ک: همان، ج2، ص593-1062</ref>. | قسم دوم، که بخشی از جلد اول و تمام جلد دوم را به خود اختصاص داده، دربردارنده بخش تحقیقشده الهیات از کتاب «الغنية في الكلام» میباشد که از جمله موضوعات مطرحشده در آن، عبارت است از: اثبات علم و حقیقت آن؛ حدوث عالم؛ معنای قدیم و حادث؛ اثبات علم به صانع؛ صفات واجب الوجود؛ علم و احکام آن؛<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28827/1/217 ر.ک: متن کتاب، ج1، ص217-574]</ref>؛ اسماء و صفات؛ حقیقت و احکام کلام؛ رؤیت خداوند؛ فعل خداوند؛ خلق اعمال و فعل انسان<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28828/1/593 ر.ک: همان، ج2، ص593-1062]</ref>. | ||
از جمله ویژگیهای کتاب، علاوه بر وجود مسائل کلامی فراوان در آن - که البته به دلیل کلامی بودن موضوع میباشد - وجود قضایا و اصطلاحات فراونی از دیگر فنون و علوم میباشد که از جمله آنها عبارتند از: | از جمله ویژگیهای کتاب، علاوه بر وجود مسائل کلامی فراوان در آن - که البته به دلیل کلامی بودن موضوع میباشد - وجود قضایا و اصطلاحات فراونی از دیگر فنون و علوم میباشد که از جمله آنها عبارتند از: | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
# اشارات تفسیری، مانند: مراعات قول ائمه تفسیر و تضعیف آنچه هیچیک از آنها قائل به آن نشدهاند. | # اشارات تفسیری، مانند: مراعات قول ائمه تفسیر و تضعیف آنچه هیچیک از آنها قائل به آن نشدهاند. | ||
# مباحث فقهی، مانند: منوط بودن عبادات به نیت. | # مباحث فقهی، مانند: منوط بودن عبادات به نیت. | ||
# مباحث لغوی، مانند: قبول تزاید نکردن اسما اجناس و القاب<ref>ر.ک: همان، ج1، ص66-68</ref>. | # مباحث لغوی، مانند: قبول تزاید نکردن اسما اجناس و القاب<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28827/1/66 ر.ک: همان، ج1، ص66-68]</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست مطالب هر جلد، در ابتدای همان جلد و فهارس فنی هر دو جلد، در انتهای جلد دوم آمده است که عبارتند از فهارس فنی، شامل: فهرست آیات؛ احادیث نبوی؛ آثار؛ اشعار، رجزها و انصاف ابیات؛ اعلام و اماکن؛ فرق و طوایف و فهارس تحلیلی موضوعی، شامل: فهرست قواعد و کلیات؛ مقالات و نحل؛ آرای کلامی مصنف و مصادر و منابع. | فهرست مطالب هر جلد، در ابتدای همان جلد و فهارس فنی هر دو جلد، در انتهای جلد دوم آمده است که عبارتند از فهارس فنی، شامل: فهرست آیات؛ احادیث نبوی؛ آثار؛ اشعار، رجزها و انصاف ابیات؛ اعلام و اماکن؛ فرق و طوایف و فهارس تحلیلی موضوعی، شامل: فهرست قواعد و کلیات؛ مقالات و نحل؛ آرای کلامی مصنف و مصادر و منابع. | ||
در پاورقیها علاوه بر ذکر منابع<ref>ر.ک: پاورقی، ج1، ص436</ref>، توضیحات جامع و مفصلی پیرامون برخی از مطالب متن ارائه گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص438</ref>. | در پاورقیها علاوه بر ذکر منابع<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28827/1/436 ر.ک: پاورقی، ج1، ص436]</ref>، توضیحات جامع و مفصلی پیرامون برخی از مطالب متن ارائه گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص438</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: | [[رده: 25 مهر الی 24 آبان(97)]] | ||
[[رده:سال97-25مهر الی24 آبان]] | [[رده:سال97-25مهر الی24 آبان]] | ||