۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' حسين' به ' حسین'
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - ' حسين' به ' حسین') |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
'''تلخیص البیان في مجازات القرآن''' كتابى به عربى در بيان مفاهيم مجازى و استعارى قرآن، تأليف [[شریف الرضی، محمد بن حسین|ابوالحسن محمد بن | '''تلخیص البیان في مجازات القرآن''' كتابى به عربى در بيان مفاهيم مجازى و استعارى قرآن، تأليف [[شریف الرضی، محمد بن حسین|ابوالحسن محمد بن حسین شريف رضى]]، دانشمند امامى نيمۀ دوم قرن چهارم (متوفى 406). | ||
اين كتاب نخستين اثر مستقل دربارۀ مجازها و استعاره‌هاى قرآن است و خود مؤلف در المجازات النبويّة (ص 10) به اين نكته اشاره كرده است، هر چند كتاب مجاز القرآن ابوعبيده معمر بن مثنّى (متوفى 209) عنوان مجاز دارد، اما مجاز در نزد وى معنايى عام داشته و مراد از آن راههايى بوده كه قرآن براى بيان مقاصد خود برگزيده است (ج 1، مقدمۀ سزگين، ص19). ازينرو مجاز با كلمات تفسير، معنى، تقدير و تأويل مترادف شده است و معناى بلاغى آن مورد نظر نيست (همان، ص18-19؛ علوى مقدم، ص133، 139؛ براى نمونه‌ها -ابوعبيده، ج 1، ص3، 147، 205). | اين كتاب نخستين اثر مستقل دربارۀ مجازها و استعاره‌هاى قرآن است و خود مؤلف در المجازات النبويّة (ص 10) به اين نكته اشاره كرده است، هر چند كتاب مجاز القرآن ابوعبيده معمر بن مثنّى (متوفى 209) عنوان مجاز دارد، اما مجاز در نزد وى معنايى عام داشته و مراد از آن راههايى بوده كه قرآن براى بيان مقاصد خود برگزيده است (ج 1، مقدمۀ سزگين، ص19). ازينرو مجاز با كلمات تفسير، معنى، تقدير و تأويل مترادف شده است و معناى بلاغى آن مورد نظر نيست (همان، ص18-19؛ علوى مقدم، ص133، 139؛ براى نمونه‌ها -ابوعبيده، ج 1، ص3، 147، 205). | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
شريف رضى همچنين ضمن بحث از آيۀ «... من بعد ما كاد يزيغ قلوب فريق منهم...» (توبه: 117) آن را استعاره دانسته و معناى حقيقى زيغ را اعوجاج و كجى ذكر كرده است. به نظر او در اين آيه حالت درونى و روانى آنانى كه از شدت ترس نزدیک بوده است خود را ببازند، به موجود محسوسى تشبيه شده كه پس از استقامت و راستى به كجى گرايد و بعد از ثبات و استوارى، منحرف شود. شريف رضى براى اثبات گفتۀ خود آيۀ بعد را دليل آورده كه مى‌گويد: «... حتّى اذا ضاقت عليهم الارض بما رحبت و ضاقت عليهم انفسهم...» (توبه: 118) و افزوده است كه اين نيز استعاره است و در واقع تشبيه معقول به محسوس است، زيرا توصيف نفس به تنگى و گشادگى، حقيقى نيست بلكه مجازى است (همان، ص150-151؛ علوى مقدم، ص145-146). | شريف رضى همچنين ضمن بحث از آيۀ «... من بعد ما كاد يزيغ قلوب فريق منهم...» (توبه: 117) آن را استعاره دانسته و معناى حقيقى زيغ را اعوجاج و كجى ذكر كرده است. به نظر او در اين آيه حالت درونى و روانى آنانى كه از شدت ترس نزدیک بوده است خود را ببازند، به موجود محسوسى تشبيه شده كه پس از استقامت و راستى به كجى گرايد و بعد از ثبات و استوارى، منحرف شود. شريف رضى براى اثبات گفتۀ خود آيۀ بعد را دليل آورده كه مى‌گويد: «... حتّى اذا ضاقت عليهم الارض بما رحبت و ضاقت عليهم انفسهم...» (توبه: 118) و افزوده است كه اين نيز استعاره است و در واقع تشبيه معقول به محسوس است، زيرا توصيف نفس به تنگى و گشادگى، حقيقى نيست بلكه مجازى است (همان، ص150-151؛ علوى مقدم، ص145-146). | ||
شريف رضى در تلخيص البيان از پدر خود، ابواحمد | شريف رضى در تلخيص البيان از پدر خود، ابواحمد حسین بن موسى، با عبارت «رضى‌اللّه‌عنه و أرضاه» ياد كرده است (چاپ محمد عبدالغنى حسن، ص322)؛ با توجه به سال درگذشت پدرش (400) و سال وفات خودش (406)، وى بايد كتاب را در شش سال آخر زندگى‌اش نوشته باشد. او در اين كتاب از برخى استادانش نام برده است، از جمله از ابن جنّى، قاضى عبدالجبار معتزلى و ابوبكر محمد بن موسى خوارزمى (همان، ص148، 212، 280-281). | ||
برخى از ویژگی‌هاى تلخيص البيان عبارت است از: ذكر قرائتهاى مختلف بنابر نظر قاريان هفت‌گانه (-همان، ص114، پانويس 2، ص127، پانويس 1)؛ بحث از معانى واژگان و تركيبهاى قرآنى (-همان، فهرست، ص447-458)؛ برطرف كردن مشكلات شواهد شعرى كه به آنها استناد كرده و اظهار نظر در مسائل اختلافى (همان، چاپ مشكوة، مقدمه، صم) و استفاده از احاديث در بيان مجازها و تركيبهاى قرآنى (-همان، چاپ محمد عبدالغنى حسن، ص157، 174، 274). | برخى از ویژگی‌هاى تلخيص البيان عبارت است از: ذكر قرائتهاى مختلف بنابر نظر قاريان هفت‌گانه (-همان، ص114، پانويس 2، ص127، پانويس 1)؛ بحث از معانى واژگان و تركيبهاى قرآنى (-همان، فهرست، ص447-458)؛ برطرف كردن مشكلات شواهد شعرى كه به آنها استناد كرده و اظهار نظر در مسائل اختلافى (همان، چاپ مشكوة، مقدمه، صم) و استفاده از احاديث در بيان مجازها و تركيبهاى قرآنى (-همان، چاپ محمد عبدالغنى حسن، ص157، 174، 274). | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
علاوه بر قرآن؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ طهرانى]]؛[[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزى]]، المنتظم في تاريخ الملوك و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفى عبدالقادر عطا، بيروت 1992/1412؛[[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلّكان]]؛[[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]]، معالم العلماء، نجف 1961/1380؛[[ابن عنبة، احمد بن علی|ابن عنبه]]، عمدة الطّالب في انساب آل ابى‌طالب، چاپ محمدحسن آل طالقانى، نجف 1961/1380؛ معمر بن مثنّى ابوعبيده، مجاز القرآن، چاپ محمد [[سزگین، فؤاد|فؤاد سزگين]]، قاهره 1988؛ امين؛ على بن حسن باخرزى، دمية القصر و عصرة اهل العصر، چاپ [[تونجی، محمد|محمد تونجى]]، ج 1، دمشق[؟ 1971/1391]؛ محمدتقى تسترى، [[قاموس الرجال]]، تهران 1379-1391؛[[حر عاملی، محمد بن حسن|محمد بن حسن حرّ عاملى]]، امل الآمل، چاپ احمد | علاوه بر قرآن؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ طهرانى]]؛[[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزى]]، المنتظم في تاريخ الملوك و الامم، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفى عبدالقادر عطا، بيروت 1992/1412؛[[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلّكان]]؛[[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهرآشوب]]، معالم العلماء، نجف 1961/1380؛[[ابن عنبة، احمد بن علی|ابن عنبه]]، عمدة الطّالب في انساب آل ابى‌طالب، چاپ محمدحسن آل طالقانى، نجف 1961/1380؛ معمر بن مثنّى ابوعبيده، مجاز القرآن، چاپ محمد [[سزگین، فؤاد|فؤاد سزگين]]، قاهره 1988؛ امين؛ على بن حسن باخرزى، دمية القصر و عصرة اهل العصر، چاپ [[تونجی، محمد|محمد تونجى]]، ج 1، دمشق[؟ 1971/1391]؛ محمدتقى تسترى، [[قاموس الرجال]]، تهران 1379-1391؛[[حر عاملی، محمد بن حسن|محمد بن حسن حرّ عاملى]]، امل الآمل، چاپ احمد حسینى، قسم 2، قم 1362 ش؛ محمد بن حسین شريف رضى، تلخيص البيان في مجازات القرآن، چاپ محمد مشكوة، تهران 1329- 1332 ش؛همان، چاپ محمد عبدالغنى حسن، بيروت 1986/1406؛ همان، ترجمۀ محمدباقرسبزوارى، تهران 1330 ش؛همو، المجازات النبويّة، چاپ طه محمد زينى، قاهره 1968، چاپ افست قم[بى‌تا. ]؛ [[ضیف، شوقی|شوقى ضيف]]، البلاغة تطور و تاريخ، قاهره 1987؛ محمد علوى مقدّم، «مقايسۀ مجاز القرآن ابوعبيده و تلخيص البيان [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]]»، در يادنامۀ علامه شريف رضى، به اهتمام ابراهيم سيد علوى، تهران 1366 ش؛ عمر فرّوخ، تاريخ الادب العربى، ج 3، بيروت 1989؛آدام منز، الحضارة الاسلاميّة في القرن الرابع الهجرى، نقله الى العربية محمد عبدالهادى ابوريدة، قاهره 1957/1377؛ احمد بن على نجاشى، فهرست اسماء مصنّفى الشيعة المشتهر برجال النجاشى، چاپ موسى شبيرى زنجانى، قم 1407. | ||
{{تفاسیر}} | {{تفاسیر}} | ||