۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تنضيد العقود السنية بتمهيد الدولة الحسنية (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ اکتبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۱۸
، ۲۴ اکتبر ۲۰۱۸جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>'
جز (جایگزینی متن - '==پانویس == <references />' به '==پانویس== <references/>') |
جز (جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>') |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''تنضيد العقود السنية بتمهيد الدولة الحسنية'''، تألیف [[موسوي عاملي، رضي‌الدين بن محمد|سید رضیالدین بن محمد موسوی عاملی]] (1103-1163ق) است که توسط [[رجایی، مهدی|مهدی رجایی]] تحقیق شده است. کتاب در تاریخ شهر مکه از اواخر قرن ششم تا روزگار مؤلف؛ اندکی پس از میانه قرن دوازدهم هجری است<ref>جعفریان، رسول</ref>، که افزون بر شرح زندگی و رویدادهای سیاسی هریک از شرفای مکه، آگاهی‌های مهمی درباره تاریخ دیگر سرزمین‌های اسلامی در بر دارد<ref>حسینی، کامران محمد</ref> | '''تنضيد العقود السنية بتمهيد الدولة الحسنية'''، تألیف [[موسوي عاملي، رضي‌الدين بن محمد|سید رضیالدین بن محمد موسوی عاملی]] (1103-1163ق) است که توسط [[رجایی، مهدی|مهدی رجایی]] تحقیق شده است. کتاب در تاریخ شهر مکه از اواخر قرن ششم تا روزگار مؤلف؛ اندکی پس از میانه قرن دوازدهم هجری است.<ref>جعفریان، رسول</ref>، که افزون بر شرح زندگی و رویدادهای سیاسی هریک از شرفای مکه، آگاهی‌های مهمی درباره تاریخ دیگر سرزمین‌های اسلامی در بر دارد<ref>حسینی، کامران محمد</ref> | ||
کتاب تنضيد العقود، تنها زندگی‌نامه شرفای مکه (خاندان بنی‌الحسن که از نسل پیامبر اسلام(ص) و به شرفای مکه معروف بودند) نیست، بلکه شرحی مفصل از رخدادهای سیاسی و اجتماعی و معرفی دانشمندان مکه است. رضیالدین این اثر را به شریف محسن بن حسین بن عبدالله بن حسن بن ابی‌نمی تقدیم کرده است<ref>همان</ref> | کتاب تنضيد العقود، تنها زندگی‌نامه شرفای مکه (خاندان بنی‌الحسن که از نسل پیامبر اسلام(ص) و به شرفای مکه معروف بودند) نیست، بلکه شرحی مفصل از رخدادهای سیاسی و اجتماعی و معرفی دانشمندان مکه است. رضیالدین این اثر را به شریف محسن بن حسین بن عبدالله بن حسن بن ابی‌نمی تقدیم کرده است.<ref>همان</ref> | ||
تنضيد العقود، منبعی مهم در تاریخ مکه است که هم‌پایه با کتاب‌هایی مانند «إتحاف فضلاء الزمن بتاريخ ولاية بني‌الحسن» نوشته محمد بن علی طبری، از منابع اصلی تاریخ مکه در سده دوازدهم قمری بشمار می‌رود. باآنکه نام این کتاب کمتر در منابع پسین آمده است، مطالب آن به‌واسطه کتاب «خلاصة الكلام في بيان أمراء البلد الحرام»، نوشته احمد زینی دحلان (1231-1304ق)، به آثار تاریخ‌نگاران سده چهاردهم قمری انتقال یافته است. زینی دحلان بخش عمده‌ای از مطالب این کتاب را به شکل کامل و با حذف آرایه‌های ادبی در کتاب خود آورده و دیگر تاریخ‌نگاران نیز از آن بهره فراوان برده‌اند<ref>همان</ref> | تنضيد العقود، منبعی مهم در تاریخ مکه است که هم‌پایه با کتاب‌هایی مانند «إتحاف فضلاء الزمن بتاريخ ولاية بني‌الحسن» نوشته محمد بن علی طبری، از منابع اصلی تاریخ مکه در سده دوازدهم قمری بشمار می‌رود. باآنکه نام این کتاب کمتر در منابع پسین آمده است، مطالب آن به‌واسطه کتاب «خلاصة الكلام في بيان أمراء البلد الحرام»، نوشته احمد زینی دحلان (1231-1304ق)، به آثار تاریخ‌نگاران سده چهاردهم قمری انتقال یافته است. زینی دحلان بخش عمده‌ای از مطالب این کتاب را به شکل کامل و با حذف آرایه‌های ادبی در کتاب خود آورده و دیگر تاریخ‌نگاران نیز از آن بهره فراوان برده‌اند<ref>همان</ref> | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
این کتاب دوجلدی با مقدمه محقق که حاوی زندگی‌نامه مؤلف است آغاز می‌شود. | این کتاب دوجلدی با مقدمه محقق که حاوی زندگی‌نامه مؤلف است آغاز می‌شود. | ||
تنضيد العقود، تاریخ مکه را از دوره حکمرانی شریف قتادة بن ادریس (حک: 597-617ق) تا سال 1162ق، که روزگار حکومت شریف مسعود بن سعید بن سعد بوده، در بر می‌گیرد. اصل کتاب دو بخش یا به تعبیر نویسنده «سفر» داشته است. بخش اول آن، رویدادهای مکه تا زمانه شریف محمد بن عبدالله بن سعید را در بر گرفته و بخش دوم به دوران حکمرانی شریف مسعود بن سعید پرداخته است. مطالب تاریخی به ترتیب دوره حکمرانی هریک از شرفای مکه ترتیب یافته و نویسنده در هر بخش، شیوه قدرت یافتن و درگیری‌های سیاسی شرفای مکه و دیگر تحولات سیاسی این شهر را بیان کرده و فصلی را به بیان مختصری از تحولات سیاسی دیگر مناطق جهان اسلام اختصاص داده است<ref>همان</ref> | تنضيد العقود، تاریخ مکه را از دوره حکمرانی شریف قتادة بن ادریس (حک: 597-617ق) تا سال 1162ق، که روزگار حکومت شریف مسعود بن سعید بن سعد بوده، در بر می‌گیرد. اصل کتاب دو بخش یا به تعبیر نویسنده «سفر» داشته است. بخش اول آن، رویدادهای مکه تا زمانه شریف محمد بن عبدالله بن سعید را در بر گرفته و بخش دوم به دوران حکمرانی شریف مسعود بن سعید پرداخته است. مطالب تاریخی به ترتیب دوره حکمرانی هریک از شرفای مکه ترتیب یافته و نویسنده در هر بخش، شیوه قدرت یافتن و درگیری‌های سیاسی شرفای مکه و دیگر تحولات سیاسی این شهر را بیان کرده و فصلی را به بیان مختصری از تحولات سیاسی دیگر مناطق جهان اسلام اختصاص داده است.<ref>همان</ref> | ||
رضیالدین در نگارش کتابش از منابع فراوان بهره گرفته است. منبع اصلی او در نگارش نیمی از کتاب که تا سال‌های پایانی سده یازدهم قمری را در بر می‌گیرد، کتاب «[[سمط النجوم العوالي في أنباء الأوائل و التوالي|سمط النجوم العوالي]]» نوشته عبدالملک عصامی (م.1111ق) است. از دیگر منابع وی «المآل في عد مناقب الآل» نوشته شهاب‌الدین احمد باکثیر حضرمی (م.1047ق)، «لسان الزمان» نوشته محمد بن احمد عقیله (م.1150ق)، «[[النفحة العنبرية في أنساب خير البرية]]» نوشته [[یمانی موسوی، محمدکاظم بن ابی‌الفتوح|محمدکاظم بن ابی‌الفتوح یمانی موسوی]] (م. قرن9ق) و «غربال الزمان» نوشته ابن اهدل یمنی (779-855ق) است<ref>همان</ref> | رضیالدین در نگارش کتابش از منابع فراوان بهره گرفته است. منبع اصلی او در نگارش نیمی از کتاب که تا سال‌های پایانی سده یازدهم قمری را در بر می‌گیرد، کتاب «[[سمط النجوم العوالي في أنباء الأوائل و التوالي|سمط النجوم العوالي]]» نوشته عبدالملک عصامی (م.1111ق) است. از دیگر منابع وی «المآل في عد مناقب الآل» نوشته شهاب‌الدین احمد باکثیر حضرمی (م.1047ق)، «لسان الزمان» نوشته محمد بن احمد عقیله (م.1150ق)، «[[النفحة العنبرية في أنساب خير البرية]]» نوشته [[یمانی موسوی، محمدکاظم بن ابی‌الفتوح|محمدکاظم بن ابی‌الفتوح یمانی موسوی]] (م. قرن9ق) و «غربال الزمان» نوشته ابن اهدل یمنی (779-855ق) است.<ref>همان</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
بخشی عمده از کتاب به شرح زندگی دانشمندان شهر مکه اختصاص یافته است که از فواید آن، آگاهی‌هایی از تاریخ علمی و اجتماعی مکه از خلال رویدادهای زندگی این عالمان است. افزون بر آگاهی‌های تراجم‌نگاری، اطلاعاتی مهم درباره تاریخ اجتماعی، اقتصادی و مذهبی شهر مکه در کتاب یافت می‌شود. از این موارد می‌توان به دو فرمان شریف مکه، مسعود بن سعید به سال 1147ق، اشاره کرد. فرمان اول، اعلان اخراج همه خارجیان از شهر مکه بود. به سخن رضیالدین، خارجیان ساکن در مکه که پرشمار بودند و به فروش مواد غذایی اشتغال داشتند، با گران‌فروشی باعث گرانی و قحطی در شهر شده بودند. در پی این فرمان، بسیاری از خارجیان مانند مغربیان، مصریان، ترک‌ها و هندیان به سرزمین‌های خود بازگشتند. فرمان دوم شریف، ممنوعیت مصرف تنباکو در خیابان‌ها و بازارهای مکه بود که به تعطیلی قهوه‌خانه‌های شهر و راه‌های مکه انجامید. گزارش رخدادهای نجومی، برخی نوسازی‌های بناهای مقدس مکه و رویدادهای طبیعی مانند سیل‌ها و قحطی‌ها و نیز وضعیت اقتصادی و گرانی و ارزانی قیمت‌ها از دیگر آگاهی‌های عرضه‌شده درباره تاریخ مکه است<ref>همان</ref> | بخشی عمده از کتاب به شرح زندگی دانشمندان شهر مکه اختصاص یافته است که از فواید آن، آگاهی‌هایی از تاریخ علمی و اجتماعی مکه از خلال رویدادهای زندگی این عالمان است. افزون بر آگاهی‌های تراجم‌نگاری، اطلاعاتی مهم درباره تاریخ اجتماعی، اقتصادی و مذهبی شهر مکه در کتاب یافت می‌شود. از این موارد می‌توان به دو فرمان شریف مکه، مسعود بن سعید به سال 1147ق، اشاره کرد. فرمان اول، اعلان اخراج همه خارجیان از شهر مکه بود. به سخن رضیالدین، خارجیان ساکن در مکه که پرشمار بودند و به فروش مواد غذایی اشتغال داشتند، با گران‌فروشی باعث گرانی و قحطی در شهر شده بودند. در پی این فرمان، بسیاری از خارجیان مانند مغربیان، مصریان، ترک‌ها و هندیان به سرزمین‌های خود بازگشتند. فرمان دوم شریف، ممنوعیت مصرف تنباکو در خیابان‌ها و بازارهای مکه بود که به تعطیلی قهوه‌خانه‌های شهر و راه‌های مکه انجامید. گزارش رخدادهای نجومی، برخی نوسازی‌های بناهای مقدس مکه و رویدادهای طبیعی مانند سیل‌ها و قحطی‌ها و نیز وضعیت اقتصادی و گرانی و ارزانی قیمت‌ها از دیگر آگاهی‌های عرضه‌شده درباره تاریخ مکه است.<ref>همان</ref> | ||
نویسنده که خود از ادیبان مکه بشمار می‌رفته، این اثر را به نثر مسجع نگاشته و به حفظ این شیوه در سراسر کتاب پایبند بوده است. بسیاری از زندگی‌نامه‌های کتاب به شرح زندگی و آثار ادیبان مکه اختصاص دارد. اشعار بسیاری از شاعران، از جمله خود نویسنده و پدرش، نیز در متن کتاب آورده شده است. رضیالدین برخی شعرها را از دیدگاه ادبی بررسی نموده و گاه به‌تفصیل به بررسی نظریات مربوط به زبان یا دانش‌ها و فنون مربوط به شعر عرب پرداخته است<ref>همان</ref> | نویسنده که خود از ادیبان مکه بشمار می‌رفته، این اثر را به نثر مسجع نگاشته و به حفظ این شیوه در سراسر کتاب پایبند بوده است. بسیاری از زندگی‌نامه‌های کتاب به شرح زندگی و آثار ادیبان مکه اختصاص دارد. اشعار بسیاری از شاعران، از جمله خود نویسنده و پدرش، نیز در متن کتاب آورده شده است. رضیالدین برخی شعرها را از دیدگاه ادبی بررسی نموده و گاه به‌تفصیل به بررسی نظریات مربوط به زبان یا دانش‌ها و فنون مربوط به شعر عرب پرداخته است.<ref>همان</ref> | ||
تنضيد العقود، شامل آگاهی‌هایی سودمند از تاریخ دیگر سرزمین‌های جهان اسلام نیز هست. از جمله این موارد، گزارش‌های او درباره تحولات سیاسی ایران در سده دوازدهم قمری است. این کتاب اشاراتی به دوران صفویه دارد و شامل گزارشی مفصل از رویدادهای سیاسی ایران پس از حمله افغان‌ها به اصفهان و چگونگی برآمدن نادر شاه افشار و جنگ‌ها و لشکرکشی‌های او به عراق و هند و مذاکراتش با عثمانی تا پس از مرگ نادر شاه است. وی نادر شاه را خارجی خوانده و از او به‌عنوان غاصب حق پادشاهان صفوی یاد کرده و وی را به دلیل رفتار خشونت‌بار و ویران کردن آثار حکومت‌های گذشته و مال‌اندوزی نکوهش کرده و قتلش را باعث شادی مردم مکه دانسته است که از استیلای وی بر دولت عثمانی و حرمین و خون‌ریزی‌اش بیم داشتند<ref>همان</ref> | تنضيد العقود، شامل آگاهی‌هایی سودمند از تاریخ دیگر سرزمین‌های جهان اسلام نیز هست. از جمله این موارد، گزارش‌های او درباره تحولات سیاسی ایران در سده دوازدهم قمری است. این کتاب اشاراتی به دوران صفویه دارد و شامل گزارشی مفصل از رویدادهای سیاسی ایران پس از حمله افغان‌ها به اصفهان و چگونگی برآمدن نادر شاه افشار و جنگ‌ها و لشکرکشی‌های او به عراق و هند و مذاکراتش با عثمانی تا پس از مرگ نادر شاه است. وی نادر شاه را خارجی خوانده و از او به‌عنوان غاصب حق پادشاهان صفوی یاد کرده و وی را به دلیل رفتار خشونت‌بار و ویران کردن آثار حکومت‌های گذشته و مال‌اندوزی نکوهش کرده و قتلش را باعث شادی مردم مکه دانسته است که از استیلای وی بر دولت عثمانی و حرمین و خون‌ریزی‌اش بیم داشتند<ref>همان</ref> | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
حضور شیعیان و ایرانیان در مکه و نوع برخورد با آنان نیز در کتاب بازتاب یافته است. از جمله، رخدادی است که در آن، به شیعیان تهمت زدند که کعبه و پرده آن را نجس کرده‌اند. چنین رخدادی یک بار به سال 1088ق، روی داد که رضیالدین گزارش آن را بر پایه کتاب عصامی آورده و آن را از بزرگ‌ترین دشواری‌های تاریخ اسلام دانسته است. در ماه شوال این سال، بر پرده کعبه چیزی همانند نجاست یافت شد و یکی از بزرگان عثمانی این کار را به شیعیان نسبت داد. این رخداد به شورش مردم بر ضد شیعیان و کشتن یکی از دانشمندان شیعی به نام محمد مؤمن حسینی انجامید. به سال 1144ق، رخدادی همانند آن روی داد که رضیالدین از آن با عنوان شورش عوام بر عجم‌های مکه یاد کرده است. در این سال، برخی از عوام مکه با یاری لشکریان مصری و فرمانده آنان، حسین آغا، به اتهام نجس کردن کعبه بر عجم‌ها شوریدند و از نماینده عثمانی، ابوبکر پاشا و نیز قاضی مکه، حکم اخراجشان را گرفتند و خانه‌های آنان را غارت کردند. در این رویداد، عجم‌ها به طائف و جده و جاهای دیگر کوچیدند و پس از چندی به مکه بازگشتند. نویسنده بر آن است که این کار را ترکان و اغوات متعصب و برخی از اراذل انجام دادند و مکیان به چنین کارهایی خشنود نبودند<ref>همان</ref> | حضور شیعیان و ایرانیان در مکه و نوع برخورد با آنان نیز در کتاب بازتاب یافته است. از جمله، رخدادی است که در آن، به شیعیان تهمت زدند که کعبه و پرده آن را نجس کرده‌اند. چنین رخدادی یک بار به سال 1088ق، روی داد که رضیالدین گزارش آن را بر پایه کتاب عصامی آورده و آن را از بزرگ‌ترین دشواری‌های تاریخ اسلام دانسته است. در ماه شوال این سال، بر پرده کعبه چیزی همانند نجاست یافت شد و یکی از بزرگان عثمانی این کار را به شیعیان نسبت داد. این رخداد به شورش مردم بر ضد شیعیان و کشتن یکی از دانشمندان شیعی به نام محمد مؤمن حسینی انجامید. به سال 1144ق، رخدادی همانند آن روی داد که رضیالدین از آن با عنوان شورش عوام بر عجم‌های مکه یاد کرده است. در این سال، برخی از عوام مکه با یاری لشکریان مصری و فرمانده آنان، حسین آغا، به اتهام نجس کردن کعبه بر عجم‌ها شوریدند و از نماینده عثمانی، ابوبکر پاشا و نیز قاضی مکه، حکم اخراجشان را گرفتند و خانه‌های آنان را غارت کردند. در این رویداد، عجم‌ها به طائف و جده و جاهای دیگر کوچیدند و پس از چندی به مکه بازگشتند. نویسنده بر آن است که این کار را ترکان و اغوات متعصب و برخی از اراذل انجام دادند و مکیان به چنین کارهایی خشنود نبودند<ref>همان</ref> | ||
در پایان کتاب رساله‌ای با نام «الشهب المكة علی من تعرض للسادة الحسينية» توسط سید محضار بن عبدالله بن محمد السقاف در دفاع از نسب سادات حسینی مکه نگاشته شده است<ref>ر.ک: همان</ref> | در پایان کتاب رساله‌ای با نام «الشهب المكة علی من تعرض للسادة الحسينية» توسط سید محضار بن عبدالله بن محمد السقاف در دفاع از نسب سادات حسینی مکه نگاشته شده است.<ref>ر.ک: همان</ref> | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||