طوسی، علی بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

| data-type="authorTeachers" |مـحمّد جـاجرمی

پس از تکمیل علوم عقلیه و نقلیه در ایران به عثمانی رفت. کتاب «الذخيرة» از جمله آثار اوست. او را از شاگردان مولانا مـحمّد جـاجرمی دانسته‎اند<ref>ر.ک: نوشاهی، سید عارف، ص‎95</ref>‏.  

«علاءالدین»، پس از تکمیل‎ تـحصیلات‎ و تـبحّر در علوم عـقلی و نقلی در بلاد ایران، راهی عثمانی شد و در نزد دو تن از سلاطین عثمانی، سلطان‎ مراد خان (824-855ق) و سلطان محمد فاتح (855-886ق) مـورد اکرام‎ و احترام‎ فوق‎العاده‎ قرار گرفت و از جانب سلطان به سمت مدرسی مدرسه بـروسه و مـدرسه زیـرک برگزیده شد؛ ولی‎ سرانجام از سلطان محمد فاتح رنجیده‎خاطر گشت‎ و با‎ دلی آزرده، اسـلامبول ‎و کـشور ترک را به‎قصد ایران ترک گفت. از تمام مشاغل و علائق دنیوی‎ کناره گرفت و قدم در راه فـقر و تـصوف گـذاشت. او بنا به قولی در سال 860‎ یا‎ 877 ‎ق، در سمرقند و به روایت دیگر در‎ سال‎ 885‎ق، در تبریز یا در خراسان چشم از جهان فـروبست<ref>ر.ک: معینیان، علی‎اصغر، ص‎998-997</ref>‏.  

بـه‎طور قـطع و یقین مولانا علاءالدین‎ علی‎ طوسی بعد از رنجش خاطر از سـلطان‎ عثمانی، از شهر اسلامبول عازم‎ ماوراء‎النهر شده و در شهر سمرقند که در‎ آن‎ زمان‎ پایتخت‎ ماوراءالنهر و شهری امن و آرام بـوده،‎ رحـل‎ اقـامت افکنده و از علائق دنیائی حتی درس و بحث نیز کناره گرفته و در سلک‎ یاران‎ و مـعتقدان خـواجه عبیدللّه احرار‎ که‎ در حوزه ماوراء‎النهر‎ حتی‎ خراسان نفوذ معنوی فوق‎العاده داشته‎ منسلک‎ گشته است<ref>ر.ک: همان، ص‎999-998</ref>‏.

بـاایـنکه مولانا طوسی غالباً در مجالس صحبت خواجه‎ احرار‎ حاضر می‎شده، مع‎هذا کمتر سـخن مـی‎گفته‎ و بـیشتر خاموش بوده و این‎ خاموشی‎ گزیدن و دامن صحبت فراهم چیدن‎، نشانه‎ آن است که حق‎شکنی و کـافرماجرائی و بـی‎انصافی سـلطان عثمانی تا چه مایه در روح‎ حساس‎ و زودرنج‎ این دانشمند آواره اثر بد‎ و ناگوار‎ گذاشته‎ و درعـین‎حال خـواجه احرار‎ و دیگر‎ بزرگان به کمال فضل‎ و دانش‎ اعتراف داشته‎اند و همواره لوازم احترام و بزرگداشت‎ او را به‎جا مـی‎آوردند<ref>ر.ک: همان، ص999</ref>‏.

علاءالدین علی بن محمد طوسی، با یکی دیگر از مشاهیر علمای ریاضی و حـکمت و کـلام در قرن نهم، معاصر و به‎طور شگفت‎انگیزی در نام و لقب و نام پدر با یکدیگر مشترک است.‎ از‎ قضای‎ اتفاق هر دو تن نیز مدتی از عمر خـود را در دربـار عثمانی گذرانده‎اند. این شخصیت هـمان‎‎ ‎‎عـلاءالدین علی بن محمد سمرقندی معروف به ملا علی قوشچی است و همان است‎ که‎ در‎ کتاب جامی از وی نام برده شده تاایـنکه در سـال 879 در همان شهر‎ درگذشت<ref>ر.ک: همان، ص997</ref>‏. ‎

حقیقت این است که صاحبان تاریخ و تذکره از پایان زندگانی وی اطلاع درستی نـدارند، اما قرائنی از کتاب رشحات عين الحياة کاشفی سبزواری (متوفی 939ق) - که کتابی است در شرح احوال و اقوال مشایخ طریقه نقشبندیه تا پایان قرن نهم هجری<ref>ر.ک: کاسمی، نصرةالله، ص‎417</ref> - ‎ثابت‎ می‎کند که علاءالدین اواخر عمر خـود‎ را در شهر سمرقند گذرانده و در همان شهر نیز از دنیا رفته و تاریخ فوتش نیز به حدس نزدیک‎ به‎ یقین‎ میان سنوات 877 تا 885ق است و سال 860ق، نـمی‎تواند درسـت بـاشد؛ زیرا خواجه‎ عبیداللّه احرار تا سال 860ق و حتی چند سال بعد نیز هـنوز بـه مقام و مرتبه آن‎چنان عالی‎ نرسیده‎ بود.

وی به دستور‎ خـواجه‎ احـرار در محوطه ملایان‎ که کوی مخصوص مقبره و آرامگاه علما و مشایخ‎ بزرگ بوده، به خاک سپرده شده و جای‎‎ قبرش‎ معلوم‎ و معین‎ است<ref>ر.ک: معینیان، علی‎اصغر، ص999-998</ref>‏.

وی کتابی با نام «الذخيرة» در مقابل تهافت الفلاسفة امام غزالی و بر حاشیه مـطالع‎ و شـمسیّه‎ حاشیه نوشته است.