تاریخ صاحبقرانی: حوادث تاریخی سلسله قاجار (1190-1248ق): تفاوت میان نسخه‌ها

[[محمود ميرزا قاجار]] (نويسنده)

'''تاریخ صاحبقرانی: حوادث تاریخی سلسله قاجار (1190-1248ق)'''، تألیف [[محمود ميرزا قاجار|محمودمیرزا قاجار]]، کتابی است به زبان فارسی که به تصحیح نادره جلالی رسیده است. این اثر «که تاریخ شکل‎گیری دوره قاجار را تا سال 1248ق، دنبال می‎کند، اثری است نفیس در تاریخ‎نویسی ما، بر اساس اصول سنتی»<ref>مقدمه رسول جعفریان، صفحه شش</ref>.

«[[محمود ميرزا قاجار|محمودمیرزا]] کتاب خود را در دو جلد نگاشته است. جلد اول: مشتمل بر حوادث تاریخی از سال 1190ق تا 1212ق. او مطالب این جلد از کتاب خود را با شرح دودمان قاجار از دوران فتحعلی خان قاجار آغاز کرده و تلاش‎های او را برای دستیابی به قدرت به تصویر کشیده است. آنگاه چگونگی به قدرت رسیدن سلسله قاجاریه را به‎اختصار شرح داده است. او در این راستا چنان‎که اظهار می‎کند قصد شرح مسائل تاریخی را به‎طور تفصیل نداشته؛ ازاین‎رو به اجمال و اختصار حوادث تاریخی اوایل سلسله قاجاریه، جریان رفتن فتعحلی خان قاجار به اصفهان به جهت کمک به شاه سلطان حسین صفوی، پیوستن وی به شاه طهماسب سوم، ماجرای کشته شدن محمدحسن خان قاجار را بیان کرده و سرگذشت آقا محمدخان و دوران حکومت وی را شرح داده است.

«[[محمود ميرزا قاجار|محمودمیرزا]] درباره علت نگارش این اثر می‎نویسد: مفصلا چون تفصیلات احوالات و غزوات این برگزیدگان یزدانی را مجملی که حاکی از مفصل باشد، کسی ننوشته است و اگر چیزی نوشته باشند، چندان میل خاطرها به آن ترسیلات نیست، در حقیقت نشانی از آن نام‎ها در میان نمانده، ذکری به زبان می‎شود، آن‎هم به حکایت، کلیات امورات را حسب‎الامر پادشاهی مقرر شد که به نگارش این بنده درآمده، ضمیمه وقایع دولت و عنوان آن کتاب مستطاب گردد... محمودمیرزا در روز جمعه چهاردهم رجب المرجب تحریر وقایع و سوانح و حواث صدوپانزده سال دولت سلاطین قاجار را به پایان برده است»<ref>همان، صفحه‎های پنجاه و پنجاه‎ویک</ref>.

«ازآنجاکه تاریخ صاحبقرانی به دست یکی از فرزندان شاه تألیف شده و تاریخی درباری و فرمایشی بشمار می‎رود، از هرگونه تحلیل‎های تاریخی و دیدی انتقادی خالی است و مؤلف از ثبت تاریخ اجتماعی آن عصر دوری جسته و تنها به شرح احوال بزرگان و خوانین و درگیری شاهزادگان با یکدیگر بسنده کرده و راه تعریف و تمجید و ثنا از شاه و شاهزادگان قاجاری را پیموده است. اما صرف ‎نظر از موضوعات ذکرشده، به شکلی شاید ناخواسته مسائل مهمی را مطرح کرده است. یکی از آن مباحث، ویژگی ساختار قدرت سیاسی دولت قاجاریه، یعنی مطلق‎گرایی سیاسی است که محمودمیرزا برای خواننده به تصویر کشیده است... [[محمود ميرزا قاجار|محمودمیرزا]] نوع حکومت خودکامه را که در آن کلیه اختیارات و تصمیم‎گیری‎ها با شخص شاه است و انبوه مردم، بندگان او و او ولی ‎نعمت همه آنها و حکم پادشاه همیشه قانون ملک و عقل او مدرک حسن و قبح همه چیز، به‎خوبی ترسیم می‎نماید.