دیوان قصاید میرزا جعفر ریاض همدانی: تفاوت میان نسخه‌ها

دیوان قصاید میرزا جعفر ریاض همدانی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۲:۰۴

۴۶۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۷ سپتامبر ۲۰۱۸

بدون خلاصۀ ویرایش

Hbaghizadeh@noornet.net

۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش

@@ خط ۴۱: / خط ۴۱: @@
 محقق کتاب، در مقدمه کوتاهی که بر این اثر نوشته، در معرفی آن و کاری که روی آن انجام داده چنین می‎نویسد: «این کتاب یکی از شاهکارهای ادبی زبان فارسی است و خود کتاب بهترین معرف شاعر است و لطف قریحه او را در شعر و سعه اطّلاع او را در تاریخ و ادبیات فارسى و عربى و رسوخ او را در علوم ریاضى و نجوم و سایر علوم عقلى می‎رساند.
 شعرش در غیر مواردى که براى اظهار فضیلت یا به‎غرض دیگر الفاظ‍‎ غریب فارسى یا عربى استعمال کرده در نهایت عذوبت و سهولت و انسجام است که گاهى شعر فرخى و رشید وطواط‍‎ را به‎خاطر می‎آورد؛ چنان‎که تغزّل این قصیده:
-«دوش از درم درآمد مست آن نگار و خرّم»
+{{شعر}}
+{{ب|''دوش از درم درآمد مست آن نگار و خرّم''|2='' ''}}
+{{پایان شعر}}
 ‎و تغزل این قصیده:
-«ويحك‎ اى پیک ‎‎خجسته‎قدم فرخ‎فال»
+{{شعر}}
+{{ب|''ويحك‎ اى پیک ‎‎خجسته‎قدم فرخ‎فال''|2='' ''}}
+{{پایان شعر}}
 ‎براى اثبات این مدعى کافى است و از این‎گونه قطعات در اثناى قصاید خود چه در تغزل و چه در مدیح یا وصف حال بسیار دارد.
 اشعارى که در مقابل قصاید معروف فارسى سروده، هرگاه با نظایر خود از قصاید قدما مقایسه کنیم، پایه و مایه ریاض در شاعرى به‎خوبى بر ما مکشوف می‎شود؛ از آن جمله این قصیده:
-'''هنر رساند گویند مرد را به مراد       چو من به دهر هنرمند نامراد مباد'''
+{{شعر}}
+{{ب|''هنر رساند گویند مرد را به مراد''|2='' چو من به دهر هنرمند نامراد مباد''}}
+{{پایان شعر}}
 در مقابل ظهیر فاریابى و این قصیده:
-'''شبى تارى چو روى آهریمن        ز ظلمت بر سر گیتى نهنبن'''
+{{شعر}}
+{{ب|''شبى تارى چو روى آهریمن''|2='' ز ظلمت بر سر گیتى نهنبن''}}
+{{پایان شعر}}
 در مقابل منوچهرى و این قصیده:
-'''چون گشت نگون‎سار بر زمین          رخشنده‎خور از چرخ چارمین'''
+{{شعر}}
+{{ب|''چون گشت نگون‎سار بر زمین''|2='' رخشنده‎خور از چرخ چارمین''}}
+{{پایان شعر}}
 در مقابل انورى و این قصیده:
-'''ببین گردش چرخ نیلوفرى را          نگر کید مهر و مه و مشترى را'''
+{{شعر}}
+{{ب|''ببین گردش چرخ نیلوفرى را''|2='' نگر کید مهر و مه و مشترى را''}}
+{{پایان شعر}}
 در مقابل ناصرخسرو گفته؛ هریک‎ از اینها در باب خود کم‎نظیر است. ‎خلاصه این دیوان یک‎ بنیان ادبى است بسیار نفیس و مفید که حیف بود اگر از میان می‎رفت. چیزى که هست شاعر چون ادبیات دو زبان فارسى و تازى را خوب می‎دانسته، لغاتى از هر دو زبان در اشعارش آمده که فهم معانى آنها براى بسیارى از خوانندگان جز به یارى فرهنگ‎ها میسّر نمی‎شود و نیز چون اسامى تقسیمات فلکى و ستارگان ثابت و سیار را در شعر خود بسیار آورده، کسانی که اطّلاع کافى از نجوم نداشته باشند، فهم بسیارى از این اشعار بر آنها دشوار می‎شود؛ بنابراین مرا چنین به نظر رسید که نخست تقسیمات فلکى را که در این دیوان متفرق است، همه را در یک ‎جا جمع کنم و توضیح کافى راجع به آنها بدهم و سپس فرهنگ مختصرى براى لغات فارسى و تازى این کتاب بنویسم تا خوانندگان را استفاده از این کتاب آسان شود و چون بهره‎مندى از اشعار عربى این کتاب مخصوص به ادباست و آنها خود نیازمند به فرهنگ نیستند یا اگر باشند وسائل آن فراهم دارند، راجع به قصاید عربى این کتاب که این قسمت هم در باب خود عالى و ممتاز است، خوضى نشد و از لغات و ترکیبات آن چیزى ننوشتم. اینک‎ صورت تقسیمات فلکى و فرهنگ غریب این دیوان ضمیمه است که در آخر کتاب طبع شود»<ref>مقدمه محقق، صفحات د تا ز</ref>.
 از اشعار اوست:
-'''ابر گوهربار باز از طرف هامون       می‎رسد با دامنى پردرّ مکنون'''
-'''گشته چونان کآذر بر زین زره‎پوش     تا زند بر لشکر بهمن شبیخون'''
+{{شعر}}
-'''تاخت بر صحرا یکى وز ترک‎تازش       خاک‎ دشت از خون بهمن گشت گلگون'''
+{{ب|''ابر گوهربار باز از طرف هامون''|2='' می‎رسد با دامنى پردرّ مکنون''}}
-'''گر نه کشته گشته بهمن از چه باشد       کبک‎ و آهو را سُم و منقار در خون'''
+{{ب|''گشته چونان کآذر بر زین زره‎پوش''|2=''تا زند بر لشکر بهمن شبیخون''}}
-'''چون رسید آوازه فتحش به گلشن       سر کشید از سرفرازى سرو موزون'''
+{{ب|''تاخت بر صحرا یکى وز ترک‎تازش ''|2='' خاک‎ دشت از خون بهمن گشت گلگون''}}
-'''ژاله در بزم نشاط‍‎ افشاند لؤلؤ       لاله در جام شراب افکند افیون'''
+{{ب|''گر نه کشته گشته بهمن از چه باشد''|2='' کبک‎ و آهو را سُم و منقار در خون''}}
-'''بست موسیقار بر منقار بلبل       تا سراید راز عشق از پرده بیرُون'''
+{{ب|''چون رسید آوازه فتحش به گلشن''|2=''سر کشید از سرفرازى سرو موزون''}}
-'''از سماع بانگ مرغ و نکهت گل      باد را شد در طرب حالت دگرگون'''
+{{ب|''ژاله در بزم نشاط‍‎ افشاند لؤلؤ''|2=''لاله در جام شراب افکند افیون''}}
-'''فرش کوه از خزّ و سنجاب است منسوج      خاک‎ دشت از عنبر و بان است معجون'''
+{{ب|''بست موسیقار بر منقار بلبل''|2=''تا سراید راز عشق از پرده بیرُون''}}
-'''تا ببینى خلعت خاره است خارا       تا بپویى کسوت خاک ا‎ست اکسون'''
+{{ب|''از سماع بانگ مرغ و نکهت گل''|2=''باد را شد در طرب حالت دگرگون''}}
-'''گل مگر لیلى است کاندر مقدم وى        سوده سر با صد تکسّر بید مجنون'''
+{{ب|''فرش کوه از خزّ و سنجاب است منسوج''|2=''خاک‎ دشت از عنبر و بان است معجون''}}
-'''چون ندید آبى به کانون کرد آتش       رخ نهان ز افسردگى در کن کانون'''
+{{ب|''تا ببینى خلعت خاره است خارا''|2='' تا بپویى کسوت خاک ا‎ست اکسون''}}
-'''حور اگر خواهى یکى بنگر به بستان        خلد اگر جویى یکى بگذر به هامون'''
+{{ب|''گل مگر لیلى است کاندر مقدم وى''|2=''سوده سر با صد تکسّر بید مجنون''}}
-'''سبزه کرم پیله را ماند که از وى       شد بساط‍‎ دشت یکسر لاد و برنون'''
+{{ب|''چون ندید آبى به کانون کرد آتش''|2=''رخ نهان ز افسردگى در کن کانون''}}
-'''شخ مگر بازارگان شد زانکه در بر       چیده بر بالاى هم کالاى کلیون'''
+{{ب|''حور اگر خواهى یکى بنگر به بستان''|2='' خلد اگر جویى یکى بگذر به هامون''}}
-'''مرغ شد پازندخوان بر شاخ تا شد      آذرستان باغ و باد آذر همایون'''
+{{ب|''سبزه کرم پیله را ماند که از وى''|2=''شد بساط‍‎ دشت یکسر لاد و برنون''}}
-'''شد هوا از عکس لاله سُرخ‎خیمه        تا درخت از برگ شد چون سبز استون'''
+{{ب|''شخ مگر بازارگان شد زانکه در بر''|2=''چیده بر بالاى هم کالاى کلیون''}}
-'''باده را تاک‎ از پى پختن ضمان شد      ویژه ایدون کز شکوفه یافت ارمون'''
+{{ب|''مرغ شد پازندخوان بر شاخ تا شد''|2=''آذرستان باغ و باد آذر همایون''}}
-'''باد چون تعویذخوان هر دم به گلشن        می‎دمد پیرامن ازهار افسون'''
+{{ب|''شد هوا از عکس لاله سُرخ‎خیمه''|2='' تا درخت از برگ شد چون سبز استون''}}
-'''آن‎چنان کز دست دستور سخى‎دل       می‎بریزد ز ابر نیسان دُر همیدون'''
+{{ب|''باده را تاک‎ از پى پختن ضمان شد''|2=''ویژه ایدون کز شکوفه یافت ارمون''}}
-'''سرور اهل کرم کز طبع رادش       می‎رسد دود دل دریا به گردون'''
+{{ب|''باد چون تعویذخوان هر دم به گلشن''|2=''می‎دمد پیرامن ازهار افسون''}}
-'''گر بسنجد عشرى از محصول جودش       بشکند گردون گردان را فرسطون'''
+{{ب|''آن‎چنان کز دست دستور سخى‎دل''|2=''می‎بریزد ز ابر نیسان دُر همیدون''}}
-'''در ازل فرّ و بها زو یافت گیتى        تا ابد در دست جود اوست مرهون'''
+{{ب|''سرور اهل کرم کز طبع رادش ''|2=''می‎رسد دود دل دریا به گردون''}}
-'''در دغا بازیچه خواند رزم قارن        در سخا بی‎قدر داند گنج قارون'''
+{{ب|''گر بسنجد عشرى از محصول جودش ''|2=''بشکند گردون گردان را فرسطون''}}
-'''گر بدیدى لمعه اشراق فضلش       از حسد بگداختى در خم فلاطون'''
+{{ب|''در ازل فرّ و بها زو یافت گیتى''|2=''تا ابد در دست جود اوست مرهون''}}
-'''منکران حشر را شد شبهه محکم        تا ز فرّش شد چو جنّت ربع مسکون'''
+{{ب|''در دغا بازیچه خواند رزم قارن''|2=''در سخا بی‎قدر داند گنج قارون''}}
-'''دست او در پاس ملّت دست موسى       رأى او در حفظ‍‎ دولت رأى هارون'''
+{{ب|''گر بدیدى لمعه اشراق فضلش ''|2=''از حسد بگداختى در خم فلاطون''}}
-'''پاس او حضى است گیتى را که در وى         نیست دزد فتنه را یاراى راهون'''
+{{ب|''منکران حشر را شد شبهه محکم''|2='' تا ز فرّش شد چو جنّت ربع مسکون''}}
-'''بر سر فرماندهان دهر دارد        خاک‎ پایش رتبه تاج فریدون'''
+{{ب|''دست او در پاس ملّت دست موسى''|2=''رأى او در حفظ‍‎ دولت رأى هارون''}}
-'''مهرش اندر تربیت در کام افعى       داده زهر جان‎گزا را طبع اپیون'''
+{{ب|''پاس او حضى است گیتى را که در وى''|2=''نیست دزد فتنه را یاراى راهون''}}
-'''با پناه او چه باک‎ ار دهر فتّان        با علوّ او چه غم گردون اگر دون'''
+{{ب|''بر سر فرماندهان دهر دارد''|2=''خاک‎ پایش رتبه تاج فریدون''}}
-'''چون به دفع خصم شاه از خطّه رى        خیمه افرازد همى بر طرف جیحون'''
+{{ب|''مهرش اندر تربیت در کام افعى''|2=''داده زهر جان‎گزا را طبع اپیون''}}
-'''موج لشکر آرد از سیحون به جیحون        دجله خون راند از جیحون به سیحون'''
+{{ب|''با پناه او چه باک‎ ار دهر فتّان''|2='' با علوّ او چه غم گردون اگر دون''}}
-'''تفته گردد روى دشت از برق نیزه       گفته گردد پشت خاک‎ از سمّ‎ ارغون'''
+{{ب|''چون به دفع خصم شاه از خطّه رى''|2=''خیمه افرازد همى بر طرف جیحون''}}
-'''ایمنى را گشت تاریخى ز عهدش        تازه گیتى را زهى تاریخ میمون'''
+{{ب|''موج لشکر آرد از سیحون به جیحون''|2=''دجله خون راند از جیحون به سیحون''}}
-'''در مدیحش شاعران و نکته‎سنجان       من وراء الحُجب عميانا ينادون'''
+{{ب|''تفته گردد روى دشت از برق نیزه''|2=''گفته گردد پشت خاک‎ از سمّ‎ ارغون''}}
-'''گه فلک‎ گاهى ملک‎ خوانند او را        قد تعالى شأنه عمّا يقولُون'''
+{{ب|''ایمنى را گشت تاریخى ز عهدش''|2='' تازه گیتى را زهى تاریخ میمون''}}
-'''نیست او یزدان ولى باشد منزّه        همچو یزدان ذاتش از چند و چه و چون'''
+{{ب|''در مدیحش شاعران و نکته‎سنجان''|2=''من وراء الحُجب عميانا ينادون''}}
-'''اى فنون فضل را ذات تو مطلع        اى رسوم عدل را رأى تو قانون'''
+{{ب|''گه فلک‎ گاهى ملک‎ خوانند او را''|2=''قد تعالى شأنه عمّا يقولُون''}}
-'''طبع گوهرزات با جود است توأم        رأى ملک‎آرات با عدل است مقرون'''
+{{ب|''نیست او یزدان ولى باشد منزّه''|2=''همچو یزدان ذاتش از چند و چه و چون''}}
-'''نور مجد از جبهه بخت تو ساطع         سرّ عزّ در مخزن طبع تو مخزون'''
+{{ب|''اى فنون فضل را ذات تو مطلع ''|2=''اى رسوم عدل را رأى تو قانون''}}
-'''نکته افضال را ذات تو برهان         نقطه اجلال را جاه تو بَرهون'''
+{{ب|''طبع گوهرزات با جود است توأم''|2=''رأى ملک‎آرات با عدل است مقرون''}}
-'''تا مرصّع سطح راغ از ابر نیسان        تا ملمّع صحن باغ از باد کانون'''
+{{ب|''نور مجد از جبهه بخت تو ساطع ''|2='' سرّ عزّ در مخزن طبع تو مخزون''}}
-'''خامه مدح تو شکربار نى‎سان        سینه خصم تو پرآذر چو کانون'''<ref>ر.ک: کتاب، ص146-149</ref>.
+{{ب|''نکته افضال را ذات تو برهان ''|2=''نقطه اجلال را جاه تو بَرهون''}}
+{{ب|''تا مرصّع سطح راغ از ابر نیسان ''|2=''تا ملمّع صحن باغ از باد کانون''}}
+{{ب|''خامه مدح تو شکربار نى‎سان ''|2='' سینه خصم تو پرآذر چو کانون''}}{{پایان شعر}}<ref>ر.ک: کتاب، ص146-149</ref>.
 ==وضعیت کتاب==
@@ خط ۱۲۴: / خط ۱۳۹: @@
 [[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]]
-[[رده:قربانی-باقی زاده]]
+[[رده: 25 شهریور الی 24 مهر]]
 [[رده:سال97-25شهریور الی24 مهر]]