تاریخ ادبیات ایران از فردوسى تا سعدى (براون): تفاوت میان نسخه‌ها

[[براون، ادوارد گرانویل]] (نويسنده)

| تعداد جلد =2

'''تاريخ ادبيات ايران از فردوسى تا سعدى'''، اثر [[براون، ادوارد گرانویل|ادوارد براون]]، بررسى ادبيات ايران از عصر فردوسى تا زمان سعدى مى‌باشد. اين اثر، نيمه دوم از مجلد دوم تاريخ ادبى ايران است كه به زبان انگليسى و براى اولين بار در سال‌هاى 1902 - 1924م منتشر گرديد.

چهار فصل اول مجلد دوم.<ref>صفحات 1 - 296</ref>كتاب به نام «تاريخ ادبيات ايران از فردوسى تا سعدى»، به وسيله آقاى [[مجتبایی، فتح‌الله|فتح‌الله مجتبایی]] ترجمه و اولين بار در سال 1341ش، منتشر شده است كه اين كتاب، دنباله آن و شامل پنج فصل بعدى مجلد دوم.<ref>صفحات 297 تا 543</ref>بوده و توسط [[صدری افشار، غلامحسین|غلامحسين صدرى افشار]]، ترجمه شده است.<ref>مقدمه محقق، ص3</ref>

نويسنده در جلد اول «تاريخ ادبيات ايران»، هدفش از تدوين و تأليف چنين كتابى را اين‌گونه بيان مى‌دارد: «ساليان دراز مرا آرزو اين بود كه حديث كاميابى‌هاى معنوى و ادبى ايرانيان را بنويسم. يكى از مورخين در تاريخ انگلستان كتابى دارد كه درخور اعلى درجه ستايش است، نام آن داستان‌نويس، «گرين» و عنوان كتاب نفيسش، «تاريخ مختصر انگليس» است. نگارنده نيز دل در اين راه بسته بود كه سرگذشت ايران را اندكى به همان اسلوب بپردازد... كتاب‌هاى فراوانى درباره ايران نوشته‌اند، لكن تا امروز كمتر كسى را آن همت بوده است كه داستان بسيار دل‌انگيز اين كشور پهناور را به‌نحو جامع و درعين‌حال، بالنسبه موجز و مختصر به رشته تحرير درآورد».<ref>براون، ادوارد، ص5</ref>

== ساختار ==

كتاب با مقدمه مترجم آغاز شده است. اين كتاب، ترجمه تاريخ ادبى ايران مى‌باشد كه در سه جلد، به زبان فارسى ترجمه شده است. جلد اول اين كتاب، توسط [[مجتبایی، فتح‌الله|فتح

الله مجتبایی]] به فارسى ترجمه شده است. متن اصلى كتاب، شامل چهار فصل مى‌باشد.<ref>برومند، فرزانه، ص25</ref>

 

 

مؤلف در فصل اول، طرحى مختصر از تاريخ ادبى ايران را ارائه نموده است و سپس به شرح درباره وضع منحصربه‌فرد زبان عربى، علوم اعراب و مباهات آن‌ها به زبان خودشان، تطور ذوق ادبى و اصول نقد و مختصات نخستين اشعار فارسى، از لحاظ اسلوب و موضوع، قالب‌هاى شعرى، علم بلاغت در ايران، دسته‌بندى اشعار فارسى بر مبناى قافيه و انواع شعر و صنايع ادبى و بديعى، پرداخته است.<ref>برومند، فرزانه، ص25</ref>

سپس در فصل دوم، اوضاع ايران در اواخر قرن دهم ميلادى را مورد بررسى قرار داده و پس از آن، به شرح درباره سامانيان، سلطان محمود غزنوى، مراكز چهارگانه فرهنگ در ايران، [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]، عنصرى، فرخى، فردوسى و آثار ايشان پرداخته و نيز از شاعران عصر محمود غزنوى، سخن رانده است.<ref>همان، ص26</ref>

در فصل چهارم، درباره سياست‌نامه خواجه نظام‌الملك سخن به ميان آمده و نويسنده ديدگاه خود را درباره آن، بيان داشته است، سپس به شرح درباره ناصرخسرو و سفرنامه و اقامت او در مصر و اشخاص و اماكن و مذاهبى كه در اشعار و ديوانش ذكر شده‌اند و نيز شرح حال مختصرى از زندگى و عقايد دينى وى، پرداخته و خيام را به‌عنوان شاعر و رباعى‌گوى عصر سلجوقى، معرفى نموده و از آثارى كه به‌گونه‌يى از خيام ياد نموده‌اند، همراه با نام مؤلفان آن‌ها، بحث نموده است.<ref>همان</ref>

پس از آن به بابا طاهر عريان همدانى، ابوسعيد ابوالخير، شيخ عبدالله انصارى و آثارشان پرداخته و در ادامه از شاعران صوفى اين عصر، سخن رانده و در پايان قابوس‌نامه را مورد بررسى قرار داده است.<ref>همان</ref>

در پايان مى‌توان چنين گفت كه با مطالعه دقيق در شرح حال و تتبعات [[براون، ادوارد گرانویل|ادوارد براون]] درباره ايران، مى‌توان به اين نتايج رسيد:

#براون با بهره‌گيرى از كتب متفاوت كه كتاب «تاريخ ادبيات ايران» هرمان اته، يكى از آن‌ها مى‌باشد و نيز با مطالعه و تحقيقات خود درباره ادبيات ايران در اثر خود به‌گونه‌اى ژرف و عميق و بسيار گسترده، ادبيات اين سرزمين را مورد بررسى قرار داده و آن را در درجه اول، به مردم سرزمين خود و در درجه دوم، به جامعه جهانى معرفى نموده است.<ref>همان</ref>

#با مطالعه در شرح زندگى اين نويسنده مى‌توان به اين نتيجه رسيد كه وى تعصبى درخور تحسين به ايران داشته و معرفى عميق نسبت به ارزش‌هاى اصيل آن، چون آزادى‌خواهى و عدالت يافته و در پى اين شناخت و معرفت، براى حفظ ارزش‌هاى اين سرزمين، اهتمام ورزيده و با تأليف اثرى كه درباره ايران و فرهنگ و ادب و تاريخ آن از خود به‌جاى گذاشته، ارزش‌هاى اصيل اين سرزمين را به جهان اشاعه نموده است.<ref>همان</ref>

[[براون، ادوارد گرانویل|ادوارد براون]] در بسيارى از موارد، مدافع ايران بوده و نسبت به ايرانيان، احترام خاص قائل شده است. وى نسبت به اسلام هم با ديده احترام و بزرگداشت نگريسته و تاريخ طب اسلامى را نيز نوشته است.<ref>مقدمه محقق، ص6</ref>

نويسنده گرچه كوشيده است در بحث‌هاى مربوط به فرقه‌هاى مذهبى و موارد خاص مربوط به اسماعيليه و شيعه و سنى، بى‌طرفانه وارد شود و از غرض و جانب‌دارى يا ترجيح يكى بر ديگرى خالى باشد، باز هم تحت تأثير بعضى غفلت‌ها و سهوها قرار گرفته و دچار اشتباهات فراوان شده كه مى‌توان پاره‌اى از آن‌ها را بر غرض‌ورزى حمل كرد. مترجمان مجلدات سه‌گانه تاريخ ادبيات ايران براون، غالبا در حواشى و يادداشت‌هاى اضافى، به اين اشتباهات اشاره كرده‌اند.<ref>همان، ص7</ref>

مترجم كوشيده است تا حد توانايى خويش، امين باشد و در سبک و انديشه نويسنده، دخالت نكند؛ چندان‌كه انشاى او گاه روانى و استوارى خود را از دست داده است. به‌جز اين، عيب‌هاى ديگرى نيز در ترجمه او يافت مى‌شود كه از جمله آن‌ها اين است كه املا و برگردان نام‌هاى فرنگى، يكسان نيست. گاه در آن‌ها رعايت اصل شده و زمانى ملاحظه رسم ماسبق.<ref>مقدمه مترجم، ص3</ref>

چون مترجم هيچ دخالتى را در متن نويسنده جايز نمى‌دانسته، ازاين‌رو عقايد و تحقيقات خود را در انتهاى كتاب، با اشاره به صفحات متن، عرضه نموده است تا كمكى به تكميل كتاب باشد.

<references />

== منابع مقاله ==

#براون، ادوارد «تاريخ ادبيات ايران از صفويه تا عصر حاضر»، ترجمه [[مقدادی، بهرام|دكتر بهرام مقدادى]]، (1369ش)، تهران، انتشارات مرواريد.

== وابسته‌ها ==