۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '== وابستهها =={{وابستهها}}' به '== وابستهها == {{وابستهها}} ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۳۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo"> | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR00008.jpg|بندانگشتی|علامه حلی، حسن بن | [[پرونده:NUR00008.jpg|بندانگشتی|مرقد علامه حلی، حسن بن یوسف، نجف اشرف]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
[[إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان]] | [[إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان]] | ||
[[تبصرة المتعلمين في | [[تبصرة المتعلمين في أحكامالدين]] | ||
[[تحریر الأحکام]] | [[تحریر الأحکام]] | ||
خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| data-type="authorCode" | | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE00008AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''شيخ جمالالدين'''، '''ابومنصور'''، '''حسن بن يوسف بن على بن مطهر حلى'''، ملقب به '''علامه حلى''' و علامه (بهصورت مطلق)، در 27 رمضان سال 647ق، به دنيا آمد. | |||
{{اشتباه نشود|محقق حلی}} | |||
{{کاربردهای دیگر|حلى (ابهام زدایی)}} | |||
'''شيخ جمالالدين'''، '''ابومنصور'''، '''حسن بن يوسف بن على بن مطهر حلى''' (647-726 ق)، ملقب به '''علامه حلى''' و علامه (بهصورت مطلق)، فقیه، اصولی، متکلم، او در گسترش فقه شیعه نقش مهمی داشت و نیز مبانی کلامی و اعتقادی شیعه را با مبانی عقلی تبیین کرد. | |||
[[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخرالمحققین]] فرزند ایشان است. | |||
[[حلی، رضیالدین علی بن یوسف|على بن يوسف بن مطهر حلى]] برادر بزرگ ایشان است. | |||
== ولادت == | |||
در 27 رمضان سال 647ق، به دنيا آمد. | |||
== نسب== | == نسب== | ||
خط ۷۳: | خط ۸۷: | ||
علامه حلى، از طرف مادر نيز به بنى سعيد منسوب است كه خانوادهاى عربى از قبيله هذيل است و به خاطر قوت نفوذ روحى و جايگاهشان در تدريس و تصنيف كتاب، افتخاراتى بيش از ديگر خانوادهها كسب نمودهاند. | علامه حلى، از طرف مادر نيز به بنى سعيد منسوب است كه خانوادهاى عربى از قبيله هذيل است و به خاطر قوت نفوذ روحى و جايگاهشان در تدريس و تصنيف كتاب، افتخاراتى بيش از ديگر خانوادهها كسب نمودهاند. | ||
مادر علامه حلى، خواهر [[حلی، جعفر بن حسن|محقق صاحب شرايع]] و دختر حسن بن ابى زكريا، يحيى بن حسن بن سعيد هذلى حلى است و يكى از زنان عفيف و | مادر علامه حلى، خواهر [[حلی، جعفر بن حسن|محقق صاحب شرايع]] و دختر حسن بن ابى زكريا، يحيى بن حسن بن سعيد هذلى حلى است و يكى از زنان عفيف و پاکدامن و عالم عصر خويش بوده و در خانه علم و شرف بزرگ شده بود. | ||
علامه، دوران كودكى خويش را تحت تربيت پدر و مادر دلسوز و عالمش و تحت نظارت دايى بزرگوارش، [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] كه همچون پدرى مهربان براى او زحمت مىكشيد، گذراند. | علامه، دوران كودكى خويش را تحت تربيت پدر و مادر دلسوز و عالمش و تحت نظارت دايى بزرگوارش، [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] كه همچون پدرى مهربان براى او زحمت مىكشيد، گذراند. | ||
خط ۸۰: | خط ۹۴: | ||
اولين استاد علامه حلى، شخصى به نام «محرم» است كه علامه، خواندن و نوشتن را نزد او فراگرفت، آنگاه ادبيات عرب و علم فقه و اصول و حديث و كلام و قواعد آن را نزد پدر و دايى گرامىاش كه شأن والايى در تمام علوم، | اولين استاد علامه حلى، شخصى به نام «محرم» است كه علامه، خواندن و نوشتن را نزد او فراگرفت، آنگاه ادبيات عرب و علم فقه و اصول و حديث و كلام و قواعد آن را نزد پدر و دايى گرامىاش كه شأن والايى در تمام علوم، مخصوصاً فقه و اصول و كلام داشتند، خواند. | ||
تيزهوشى و تلاش او، بهزودى او را به حلقه درس بزرگان آن زمان رسانيد و نزد اساتيد بزرگوارى كه هركدام، در آن روزگار، برجسته بودند، علوم عقلى از قبيل منطق، فلسفه، هيئت و علوم ديگر را خواند تا اينكه در زمره علما قرار گرفت و در سنين جوانى بر بسيارى از آنها تفوق يافت. | تيزهوشى و تلاش او، بهزودى او را به حلقه درس بزرگان آن زمان رسانيد و نزد اساتيد بزرگوارى كه هركدام، در آن روزگار، برجسته بودند، علوم عقلى از قبيل منطق، فلسفه، هيئت و علوم ديگر را خواند تا اينكه در زمره علما قرار گرفت و در سنين جوانى بر بسيارى از آنها تفوق يافت. | ||
خط ۱۰۹: | خط ۱۲۳: | ||
يكى از شارحان قديمى «تجريد الاعتقاد» مىگويد: «اگر شاگرد خواجه بر اين كتاب، شرح ننوشته بود، مطالب عالى آن براى هميشه مخفى مىماند». | يكى از شارحان قديمى «تجريد الاعتقاد» مىگويد: «اگر شاگرد خواجه بر اين كتاب، شرح ننوشته بود، مطالب عالى آن براى هميشه مخفى مىماند». | ||
در پايان، مىتوان درباره او گفت وى شخصى است كه از فضل و دانش او، اركان اسلام، مستحكم گشت و مسلمانان، بهطور عام و | در پايان، مىتوان درباره او گفت وى شخصى است كه از فضل و دانش او، اركان اسلام، مستحكم گشت و مسلمانان، بهطور عام و شیعیان، بهطور خاص، در اين زمينه، بهرههاى فراوان بردند، پس او حق عظيمى بر همه مسلمانان، اعم از شيعه و سنى دارد و آنطور كه از مناظرات او با اهل سنت مشخص مىشود، اگر او نبود اسلام به خاطر كجسليقگى بعضى از افراد از بين مىرفت. | ||
== ابتكار در تأليف== | == ابتكار در تأليف== | ||
خط ۱۱۶: | خط ۱۳۰: | ||
علامه، در زمينههاى مختلف علمى، براى هر سه سطح مبتدى، متوسط و عالى، با شيوهها و روشهاى متناسب، كتاب نوشته است؛ بهعنوان مثال، در زمينه فقه، براى سطح مبتدى، سه كتاب «[[تبصرة المتعلمين في أحكامالدين|تبصرة المتعلمين]]»، «إيضاح الأحكام» و «إرشاد الأذهان» و براى سطح متوسط، دو كتاب «قواعد الأحكام» و «تحرير الأحكام» و براى سطح عالى، سه كتاب «مختلف الشيعة»، «تذكرة الفقهاء»، و «منتهى المطلب» را نگاشته است. | علامه، در زمينههاى مختلف علمى، براى هر سه سطح مبتدى، متوسط و عالى، با شيوهها و روشهاى متناسب، كتاب نوشته است؛ بهعنوان مثال، در زمينه فقه، براى سطح مبتدى، سه كتاب «[[تبصرة المتعلمين في أحكامالدين|تبصرة المتعلمين]]»، «إيضاح الأحكام» و «إرشاد الأذهان» و براى سطح متوسط، دو كتاب «قواعد الأحكام» و «تحرير الأحكام» و براى سطح عالى، سه كتاب «مختلف الشيعة»، «تذكرة الفقهاء»، و «منتهى المطلب» را نگاشته است. | ||
سبک | سبک و شيوه نگارش و كميت و کیفیت مطالب، در كتب مزبور متفاوت است؛ مثلاًدر «تحرير الأحكام»، عمده مسائل فقهى، بدون استدلال ذكر شده است و در «قواعد الاحكام»، عمده مسائل فقهى و آن دسته از قواعد كلى فقه كه جزئيات متعددى را شاملند و لوازم هر قاعده بيان شده است و در «مختلف الشيعة»، علاوه بر استدلال بر مسائل فقهى، اختلافات درونمذهبى شيعه نيز خاطرنشان شده است و در «تذكرة الفقهاء»، اختلافات فرقههاى اسلامى در مسائل فقهى، تبيين گرديده است و در «منتهى المطلب»، استدلال بر مسائل فقهى، به غايت و نهايت رسيده است. | ||
== ترويج اجتهاد== | == ترويج اجتهاد== | ||
مرحوم استرآبادى كه از علماى اخبارى است، يكى از ايرادات كار علامه را تأسيس شيوه اجتهاد در فقه مىداند. اين مطلب، هرچند نادرست است، زيرا قبل از علامه، نيز شيوه اجتهاد در بين فقهاى شيعه وجود داشته است، ولى از جبههگيرى سخت | مرحوم استرآبادى كه از علماى اخبارى است، يكى از ايرادات كار علامه را تأسيس شيوه اجتهاد در فقه مىداند. اين مطلب، هرچند نادرست است، زيرا قبل از علامه، نيز شيوه اجتهاد در بين فقهاى شيعه وجود داشته است، ولى از جبههگيرى سخت اخباریان در برابر او و كتابهاى متعدد فقهى- استدلال او، مىتوان فهميد كه وى، در اين زمينه، بسيار تلاش نموده و طريقه اجتهاد را رونقى بسزا بخشيده است. | ||
== تأثير و تأثر== | == تأثير و تأثر== | ||
علامه حلى، در فقه و اصول، بيشتر، از دايى خويش، [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] متاثر است؛ بهگونهاى كه | علامه حلى، در فقه و اصول، بيشتر، از دايى خويش، [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] متاثر است؛ بهگونهاى كه مثلاًبافت بسيارى از عبارات «ارشاد» علامه، همان بافت عبارات «شرايع» محقق است كه علامه با اختصار بسيار و باببندى بديع، شكل و صورتى نو به آن داده است. | ||
تاثير علامه بر علماى پس از خود، در فقه و صول، بسيار چشمگير بوده است. پارهاى از اجتهادات او، مثل مسئله عدم تنجس آب چاه به صرف ملاقات با نجاست، در تمام قرون بعد از وى تاكنون، از طرف علما پذيرفته شده است. | تاثير علامه بر علماى پس از خود، در فقه و صول، بسيار چشمگير بوده است. پارهاى از اجتهادات او، مثل مسئله عدم تنجس آب چاه به صرف ملاقات با نجاست، در تمام قرون بعد از وى تاكنون، از طرف علما پذيرفته شده است. | ||
خط ۱۳۲: | خط ۱۴۶: | ||
شيوه اجتهاد در فقه كه او رونقش بخشيد، همواره در حال تكامل و سير صعودى بوده و عالمان بعد از او در راه اعتلاى آن كوشيدهاند و با وجود كتابهاى بسيارى كه در زمينه فقه نوشته شده، هنوز هم كتابهاى او مورد استفاده دانشپژوهان است. ملا نظامالدين قرشى، در اين باره گفته: «هركس بعد از او آمده، از او استفاده كرده است». | شيوه اجتهاد در فقه كه او رونقش بخشيد، همواره در حال تكامل و سير صعودى بوده و عالمان بعد از او در راه اعتلاى آن كوشيدهاند و با وجود كتابهاى بسيارى كه در زمينه فقه نوشته شده، هنوز هم كتابهاى او مورد استفاده دانشپژوهان است. ملا نظامالدين قرشى، در اين باره گفته: «هركس بعد از او آمده، از او استفاده كرده است». | ||
ميزان تاثيرگذارى او را در زمينه كلام، از شرحهاى متعددى كه بر كتابهاى او نوشته شده است و همچنين از متداول بودن تدريس كتابهاى او و مراجعه علما به آنها، حتى تا زمان حاضر، مىتوان دريافت. اين تاثير، به حدى است كه بعد از او، سبک | ميزان تاثيرگذارى او را در زمينه كلام، از شرحهاى متعددى كه بر كتابهاى او نوشته شده است و همچنين از متداول بودن تدريس كتابهاى او و مراجعه علما به آنها، حتى تا زمان حاضر، مىتوان دريافت. اين تاثير، به حدى است كه بعد از او، سبک جديدى در كلام اسلامى يافت نمىشود و تمام كسانى كه بعد از او آمدهاند، يا شارح آثار او بودهاند يا در تأليفات خود از همان سبک وى استفاده كردهاند. | ||
== خدمات علمى و فرهنگى== | == خدمات علمى و فرهنگى== | ||
خط ۱۶۵: | خط ۱۷۹: | ||
اين كتابها، در موضوعاتى متنوع نوشته شدهاند؛ بهگونهاى كه مىتوان گفت علامه در تمام علوم رسمى آن زمان حوزه، كتاب نوشته است. | اين كتابها، در موضوعاتى متنوع نوشته شدهاند؛ بهگونهاى كه مىتوان گفت علامه در تمام علوم رسمى آن زمان حوزه، كتاب نوشته است. | ||
محققان، از ميان تمام كتبى كه به وى نسبت داده شده است، 101 كتاب را بهطور مسلم از او مىدانند، 23تا را | محققان، از ميان تمام كتبى كه به وى نسبت داده شده است، 101 كتاب را بهطور مسلم از او مىدانند، 23تا را مشکوک و 10تا را مردود مىخوانند. | ||
در اينجا به شمارش و توضيح مختصر كتابهاى او در موضوعات مختلف مىپردازيم: | در اينجا به شمارش و توضيح مختصر كتابهاى او در موضوعات مختلف مىپردازيم: | ||
خط ۱۷۱: | خط ۱۸۵: | ||
'''الف) در علم فقه:''' | '''الف) در علم فقه:''' | ||
# « | # «[[تبصرة المتعلمين في أحكامالدين|تبصرة المتعلمين]]»: اين كتاب يك جلدى، تمام فقه را از طهارت تا ديات، بهصورت مختصر و روان و غير مستدل در بر گرفته و شروح و حواشى فراوانى (نزدیک به 35 شرح و حاشيه)، بر آن نوشته شده است. | ||
# «[[منتهی المطلب في تحقيق المذهب]]»: كتابى است مفصل و مستدل كه در آن، آراء علماى تمام مذاهب اسلامى ذكر شده است. علامه، آن را در 32 سالگى (سال 680ق) آغاز كرده و تا سال 693ق، هفت جلد آن را نوشته است و تا سال 720ق، چيزى به آن نيفزوده و احتمالا تا آخر عمر هم چنين كارى نكرده است و جلد هفتم هم كه نوشته شده است، اكنون موجود نيست. | # «[[منتهی المطلب في تحقيق المذهب]]»: كتابى است مفصل و مستدل كه در آن، آراء علماى تمام مذاهب اسلامى ذكر شده است. علامه، آن را در 32 سالگى (سال 680ق) آغاز كرده و تا سال 693ق، هفت جلد آن را نوشته است و تا سال 720ق، چيزى به آن نيفزوده و احتمالا تا آخر عمر هم چنين كارى نكرده است و جلد هفتم هم كه نوشته شده است، اكنون موجود نيست. | ||
# «[[إرشاد الأذهان إلی أحكام الإيمان]]»: كتابى است مختصر و غير مستدل كه در يازدهم شوال سال 696ق، به اتمام رسيده است. | # «[[إرشاد الأذهان إلی أحكام الإيمان]]»: كتابى است مختصر و غير مستدل كه در يازدهم شوال سال 696ق، به اتمام رسيده است. | ||
# «[[تحرير الأحكام الشرعية علی مذهب الإمامية|تحرير الأحكام الشرعية]]»: كتابى است چهار جلدى، شامل تمام فروع و جزئيات فقه، غير مستدل و حاوى حدود چهل هزار مسئله كه جلد اول، در دهم ربيعالأول سال 690ق و جلد دوم، در اول جمادىالثانى سال 691ق و جلد سوم، در صفر المظفر سال 697ق و آخرين جلد، در هشتم شوال 697ق، به اتمام رسيده است. | # «[[تحرير الأحكام الشرعية علی مذهب الإمامية|تحرير الأحكام الشرعية]]»: كتابى است چهار جلدى، شامل تمام فروع و جزئيات فقه، غير مستدل و حاوى حدود چهل هزار مسئله كه جلد اول، در دهم ربيعالأول سال 690ق و جلد دوم، در اول جمادىالثانى سال 691ق و جلد سوم، در صفر المظفر سال 697ق و آخرين جلد، در هشتم شوال 697ق، به اتمام رسيده است. | ||
# «[[قواعد الأحكام|قواعد الأحكام في مسائل الحلال و الحرام]]»: كتابى است حاوى خلاصه فتاواى علامه در همه ابواب فقه و مشتمل بر قواعد كلى احكام كه نگارش آن، در ذىحجه سال 699ق، پايان يافته است. شروح و حواشى بسيارى بر آن نوشته شده است (نزدیک | # «[[قواعد الأحكام|قواعد الأحكام في مسائل الحلال و الحرام]]»: كتابى است حاوى خلاصه فتاواى علامه در همه ابواب فقه و مشتمل بر قواعد كلى احكام كه نگارش آن، در ذىحجه سال 699ق، پايان يافته است. شروح و حواشى بسيارى بر آن نوشته شده است (نزدیک به 30 شرح و حاشيه) و پسر علامه، شرح مستقلى بر خطبه آن دارد. | ||
# «[[مختلف الشيعة في أحكام الشريعة]]»: كتابى است كامل، شامل تمام ابواب فقه و حاوى اختلافات علماى شيعه با يكديگر همراه با استدلال هركدام و نظر خود علامه. | # «[[مختلف الشيعة في أحكام الشريعة]]»: كتابى است كامل، شامل تمام ابواب فقه و حاوى اختلافات علماى شيعه با يكديگر همراه با استدلال هركدام و نظر خود علامه. | ||
#: جلد اول اين كتاب، در چهارم جمادىالثانى سال 699ق و جلد هفتم و هشتم، در پانزدهم ذىقعده سال 708ق، به اتمام رسيده است. حواشى بسيارى بر اين كتاب نوشته شده است (نزدیک | #: جلد اول اين كتاب، در چهارم جمادىالثانى سال 699ق و جلد هفتم و هشتم، در پانزدهم ذىقعده سال 708ق، به اتمام رسيده است. حواشى بسيارى بر اين كتاب نوشته شده است (نزدیک به سيزده حاشيه). | ||
# «[[تذكرة الفقهاء]]»: كتابى است نيمهتمام و استدلالى كه در آن اختلاف شيعه و اهل سنت بيان شده است. اكنون تنها پانزده جلد آن تا آخر كتاب نكاح موجود است، ولى از كلام فخر المحققين آشكار مىشود كه چند جلد ديگر و تا پايان كتاب ميراث نيز از قلم علامه صادر شده است. علامه از جلد اول، در 24 صفر سال 703ق و از جلد پانزدهم، در 16 ذىحجه سال 720ق، فارغ گرديده است. | # «[[تذكرة الفقهاء]]»: كتابى است نيمهتمام و استدلالى كه در آن اختلاف شيعه و اهل سنت بيان شده است. اكنون تنها پانزده جلد آن تا آخر كتاب نكاح موجود است، ولى از كلام فخر المحققين آشكار مىشود كه چند جلد ديگر و تا پايان كتاب ميراث نيز از قلم علامه صادر شده است. علامه از جلد اول، در 24 صفر سال 703ق و از جلد پانزدهم، در 16 ذىحجه سال 720ق، فارغ گرديده است. | ||
# «[[نهاية الإحكام في معرفة الأحكام|نهاية الأحكام]]»: كتابى است نيمهتمام و استدلالى كه مصنف فتاواى علماى شيعه را در آن خلاصه كرده و بدون تفصيل، به دلائل آنها اشاره نموده است. از اين كتاب، تنها بابهاى طهارت و نماز و زكات و بيع تا آخر صرف، نوشته شده است. | # «[[نهاية الإحكام في معرفة الأحكام|نهاية الأحكام]]»: كتابى است نيمهتمام و استدلالى كه مصنف فتاواى علماى شيعه را در آن خلاصه كرده و بدون تفصيل، به دلائل آنها اشاره نموده است. از اين كتاب، تنها بابهاى طهارت و نماز و زكات و بيع تا آخر صرف، نوشته شده است. | ||
خط ۱۸۵: | خط ۱۹۹: | ||
# «تهذيب النفس في معرفة المذاهب الخمس». | # «تهذيب النفس في معرفة المذاهب الخمس». | ||
# «غاية الأحكام في تصحيح تلخيص المرام»: اين كتاب، شرح كتاب «تلخيص المرام» مصنف است. | # «غاية الأحكام في تصحيح تلخيص المرام»: اين كتاب، شرح كتاب «تلخيص المرام» مصنف است. | ||
# «[[مدارك الأحكام في شرح شرائع الإسلام| | # «[[مدارك الأحكام في شرح شرائع الإسلام|مدارک الأحكام]]»: مصنف، در جايى گفته است كتاب طهارت و صلات آن در يك جلد نوشته شده است و در جاى ديگر آن را هشت جلد مىداند. | ||
# «المعتمد في الفقه». | # «المعتمد في الفقه». | ||
# «المنهاج في مناسك الحاج»: در اين كتاب، مسائل حج به همراه مستحبات و ادعيه، تفصيلا مورد بحث قرار گرفته است. | # «المنهاج في مناسك الحاج»: در اين كتاب، مسائل حج به همراه مستحبات و ادعيه، تفصيلا مورد بحث قرار گرفته است. | ||
خط ۲۰۸: | خط ۲۲۲: | ||
# «[[منهاج الكرامة في معرفة الإمامة|منهاج الكرامة أو تاج الكرامة في إثبات الإمامة]]»: كتابى است در اثبات امامت [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] و رد امامت ديگران. | # «[[منهاج الكرامة في معرفة الإمامة|منهاج الكرامة أو تاج الكرامة في إثبات الإمامة]]»: كتابى است در اثبات امامت [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] و رد امامت ديگران. | ||
# «[[نهج الحق و كشف الصدق]]»: در اين كتاب، درباره تمام اصول دين (توحيد، نبوت، امامت، عدل و معاد) بحث شده است، ليكن اكثر مطالب آن به بحث امامت اختصاص يافته و امامت [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]]، اثبات و امامت ديگران، رد شده است. دو فصل پايانى كتاب، به رد مذهب اهل سنت از طريق طرح مباحث فقهى و اصولى اختصاص دارد. | # «[[نهج الحق و كشف الصدق]]»: در اين كتاب، درباره تمام اصول دين (توحيد، نبوت، امامت، عدل و معاد) بحث شده است، ليكن اكثر مطالب آن به بحث امامت اختصاص يافته و امامت [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]]، اثبات و امامت ديگران، رد شده است. دو فصل پايانى كتاب، به رد مذهب اهل سنت از طريق طرح مباحث فقهى و اصولى اختصاص دارد. | ||
# «[[الـباب الحادي عشر|الباب الحادي عشر في أصولالدين]]»: هنگامى كه علامه، كتاب «[[مصباح المتهجد]]» [[شيخ طوسى]] را تلخيص نمود، بر ده باب آن، يك باب ديگر افزود و آن را به اصول دين اختصاص داد. اين باب، چون جامع مسائل اصول عقائد بود و مردم، بسيار به آن احتياج داشتند، خود مستقلا طبع گرديد و محققان، به شرح و تعليقه و ترجمه آن اهتمام ورزيدند و بعضى از اديبان آن را به نظم كشيدند. (علامه تهرانى، نزدیک | # «[[الـباب الحادي عشر|الباب الحادي عشر في أصولالدين]]»: هنگامى كه علامه، كتاب «[[مصباح المتهجد]]» [[شيخ طوسى]] را تلخيص نمود، بر ده باب آن، يك باب ديگر افزود و آن را به اصول دين اختصاص داد. اين باب، چون جامع مسائل اصول عقائد بود و مردم، بسيار به آن احتياج داشتند، خود مستقلا طبع گرديد و محققان، به شرح و تعليقه و ترجمه آن اهتمام ورزيدند و بعضى از اديبان آن را به نظم كشيدند. (علامه تهرانى، نزدیک به 35 شرح و حاشيه براى آن ذكر مىكند). | ||
# «[[الرسالة السعدية|السعدية]]»: رسالهاى است مختصر، مشتمل بر اصول و فروع دين كه به درخواست سعدالدين، محمد ساوجى، وزير غازانخان و سلطان محمد خدابنده، نوشته شده است. علامه خود مىگويد: در رساله سعديه، آنچه را بايد مرجع هر عاقلى در اصول و فروع دين باشد، بيان كردم و ترك اين مطالب و مخالفت با آنها در هيچ حالى جايز نيست). | # «[[الرسالة السعدية|السعدية]]»: رسالهاى است مختصر، مشتمل بر اصول و فروع دين كه به درخواست سعدالدين، محمد ساوجى، وزير غازانخان و سلطان محمد خدابنده، نوشته شده است. علامه خود مىگويد: در رساله سعديه، آنچه را بايد مرجع هر عاقلى در اصول و فروع دين باشد، بيان كردم و ترك اين مطالب و مخالفت با آنها در هيچ حالى جايز نيست). | ||
# «[[كشف اليقين في فضائل أميرالمؤمنين]]»: اين كتاب كه نام ديگر آن، «منهاج اليقين» است، به درخواست سلطان محمد خدابنده، در سلطانيه نوشته شده است. | # «[[كشف اليقين في فضائل أميرالمؤمنين]]»: اين كتاب كه نام ديگر آن، «منهاج اليقين» است، به درخواست سلطان محمد خدابنده، در سلطانيه نوشته شده است. | ||
# «[[استقصاء النظر في القضاء و القدر]]»: اين كتاب كه نام ديگر آن، «رساله بطلان الجبر» است، در پاسخ به درخواست سلطان محمد خدابنده، مبنى بر بيان ادلهاى در مورد اختيار انسان نوشته شده است. علماى اهل سنت، به رد اين كتاب پرداخته و شهيد [[شوشتری، نورالله بن | # «[[استقصاء النظر في القضاء و القدر]]»: اين كتاب كه نام ديگر آن، «رساله بطلان الجبر» است، در پاسخ به درخواست سلطان محمد خدابنده، مبنى بر بيان ادلهاى در مورد اختيار انسان نوشته شده است. علماى اهل سنت، به رد اين كتاب پرداخته و شهيد [[شوشتری، نورالله بن شریفالدین|قاضى نورالله شوشترى]]، كتاب «النور الأنور» و «النور الأزهر» را در دفاع از آن نوشته است. | ||
# «أنوار الملوك في شرح الياقوت»: اين كتاب، شرحى است غير مزجى بر كتاب «الياقوت» تأليف | # «أنوار الملوك في شرح الياقوت»: اين كتاب، شرحى است غير مزجى بر كتاب «الياقوت» تأليف ابراهیم بن نوبخت، از متكلمان خاندان نوبختى. عميدالدين، پسر خواهر علامه، بر اين شرح، شرحى نوشته است. | ||
# «[[إيضاح مخالفة السنة لنص الكتاب و السنة]]»: اين كتاب، به روشى بديع، مخالفت اهل سنت با تمام آيات قرآن را بيان نموده است. از اين كتاب تنها جلد دوم به دست ما رسيده است كه شامل سوره آل عمران مىباشد. | # «[[إيضاح مخالفة السنة لنص الكتاب و السنة]]»: اين كتاب، به روشى بديع، مخالفت اهل سنت با تمام آيات قرآن را بيان نموده است. از اين كتاب تنها جلد دوم به دست ما رسيده است كه شامل سوره آل عمران مىباشد. | ||
# «نظم | # «نظم البراهین في أصولالدين». | ||
# «معارج الفهم في شرح النظم»: اين كتاب، شرح كتاب «نظم | # «معارج الفهم في شرح النظم»: اين كتاب، شرح كتاب «نظم البراهین في أصولالدين» است. | ||
# «الألفين الفارق بين الصدق و المين»: علامه، در اين كتاب كه به درخواست پسرش نوشته است، هزار دليل بر امامت [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] و هزار دليل بر رد مخالفان ذكر كرده است. اين كتاب، در اصل، مرتب نبوده و فخر المحققين آن را مرتب كرده و اكنون از هزار دليل دوم، تنها سى و اندى در دست است و احتمالا فخر المحققين به بيشتر از اين دسترسى نيافته است. اين كتاب، در سال 712ق، نوشته شده است. | # «الألفين الفارق بين الصدق و المين»: علامه، در اين كتاب كه به درخواست پسرش نوشته است، هزار دليل بر امامت [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] و هزار دليل بر رد مخالفان ذكر كرده است. اين كتاب، در اصل، مرتب نبوده و فخر المحققين آن را مرتب كرده و اكنون از هزار دليل دوم، تنها سى و اندى در دست است و احتمالا فخر المحققين به بيشتر از اين دسترسى نيافته است. اين كتاب، در سال 712ق، نوشته شده است. | ||
# «منهاج اليقين في أصولالدين»: ابن عتائقي، شرحى بر اين كتاب نوشته و آن را «الإيضاح و التبيين» ناميده است. | # «منهاج اليقين في أصولالدين»: ابن عتائقي، شرحى بر اين كتاب نوشته و آن را «الإيضاح و التبيين» ناميده است. | ||
خط ۲۲۷: | خط ۲۴۱: | ||
# «تسليك النفس إلى حضيرة القدس». | # «تسليك النفس إلى حضيرة القدس». | ||
# «التناسب بين الأشعرية و فرق السوفسطائي». | # «التناسب بين الأشعرية و فرق السوفسطائي». | ||
# «مقصد | # «مقصد الواصلین في أصولالدين». | ||
# «تنقيح قواعدالدين المأخوذ عن آل يس». | # «تنقيح قواعدالدين المأخوذ عن آل يس». | ||
# «منتهى الوصول إلى علمي الكلام و الأصول». | # «منتهى الوصول إلى علمي الكلام و الأصول». | ||
خط ۳۲۸: | خط ۳۴۲: | ||
# على بن طاوس؛ | # على بن طاوس؛ | ||
# [[اربلی، علی بن عیسی|شيخ بهاءالدين على بن عيسى الاربلى]]؛ | # [[اربلی، علی بن عیسی|شيخ بهاءالدين على بن عيسى الاربلى]]؛ | ||
# | # [[ابن میثم، میثم بن علی|ابن ميثم بحرانى]]؛ | ||
# احمد بن عبدالله واسطى؛ | # احمد بن عبدالله واسطى؛ | ||
# احمد بن موسى بن جعفر طاووسي؛ | # احمد بن موسى بن جعفر طاووسي؛ | ||
خط ۳۴۹: | خط ۳۶۳: | ||
بنا بر نقلى، نزدیک | بنا بر نقلى، نزدیک به 500 مجتهد، از درس علامه فارغ التحصيل شدهاند، ولى نام اكثر آنها در تاريخ ذكر نشده است. اسامى تعدادى از كسانى كه شاگرد وى خوانده شدهاند، بدين شرح است: | ||
# فخر المحققين (فرزند علامه)؛ | # فخر المحققين (فرزند علامه)؛ | ||
خط ۳۵۶: | خط ۳۷۰: | ||
# ضياءالدين، عبدالله؛ | # ضياءالدين، عبدالله؛ | ||
# تاجالدين، محمد بن قاسم بن معيه حسنى حلى؛ | # تاجالدين، محمد بن قاسم بن معيه حسنى حلى؛ | ||
# احمد بن | # احمد بن ابراهیم بن محمد بن حسن بن زهره صادقى حلبى؛ | ||
# شيخ زينالدين، ابوالحسن، على بن احمد بن طراد مطاربادى؛ | # شيخ زينالدين، ابوالحسن، على بن احمد بن طراد مطاربادى؛ | ||
# محمد بن على جرجانى؛ | # محمد بن على جرجانى؛ | ||
# رضىالدين، ابوالحسن، على بن احمد مزيدى حلى؛ | # رضىالدين، ابوالحسن، على بن احمد مزيدى حلى؛ | ||
# تقىالدين، | # تقىالدين، ابراهیم بن حسين بن على عاملى؛ | ||
# تاجالدين، حسن سرابشنوى؛ | # تاجالدين، حسن سرابشنوى؛ | ||
# مهنا بن سنان حسينى اعرجى مدنى؛ | # مهنا بن سنان حسينى اعرجى مدنى؛ | ||
خط ۳۷۴: | خط ۳۸۸: | ||
وی در 21 محرم سال 726ق، در حله مزيديه وفات نمود و در يكى از صحنهاى روضه اميرالمؤمنين، على(ع) در نجف اشرف دفن گرديد. | وی در 21 محرم سال 726ق، در حله مزيديه وفات نمود و در يكى از صحنهاى روضه اميرالمؤمنين، على(ع) در نجف اشرف دفن گرديد. | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
== وابستهها == | ==وابستهها== | ||
{{وابستهها}} | {{وابستهها}} | ||
خط ۳۸۹: | خط ۴۰۳: | ||
[[إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان]] | [[إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان]] | ||
[[تبصرة المتعلمين في | [[الباب الحادي عشر]] | ||
[[تبصرة المتعلمين في أحكامالدين]] | |||
[[تحریر الأحکام]] | [[تحریر الأحکام]] | ||
خط ۳۹۵: | خط ۴۱۱: | ||
[[تذکرة الفقهاء]] | [[تذکرة الفقهاء]] | ||
[[تبصرة المتعلمين في | [[تبصرة المتعلمين في أحكامالدين]] | ||
[[تلخیص المرام في معرفة الأحکام]] | [[تلخیص المرام في معرفة الأحکام]] | ||
خط ۴۳۷: | خط ۴۵۳: | ||
[[الفین]] | [[الفین]] | ||
[[ترجمه | [[ترجمه كشف اليقين في فضائل اميرالمؤمنين(ع)]] | ||
[[نهج الحق و کشف الصدق]] | [[نهج الحق و کشف الصدق]] | ||
خط ۴۵۶: | خط ۴۷۲: | ||
[[أنوار الملکوت في شرح الیاقوت]] | [[أنوار الملکوت في شرح الیاقوت]] | ||
[[تسلیک النفس إلی حظیرة القدس]] | [[تسلیک النفس إلی حظیرة القدس]] | ||
خط ۴۸۳: | خط ۴۹۷: | ||
[[نهج الحق و کشف الصدق]] | [[نهج الحق و کشف الصدق]] | ||
[[ | [[الألفين في إمامة مولانا أميرالمؤمنين علي بن أبيطالب عليهالسلام]] | ||
[[رجال العلامة الحلي]] | [[رجال العلامة الحلي]] | ||
خط ۵۵۱: | خط ۵۶۵: | ||
[[مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان]] | [[مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان]] | ||
[[الألفين في إمامة | [[الألفين في إمامة مولانا أميرالمؤمنين علي بن أبيطالب عليهالسلام]] | ||
[[مصباح المتهجد و سلاح المتعبد: بضمیمه کتاب الباب الحادی عشر]] | [[مصباح المتهجد و سلاح المتعبد: بضمیمه کتاب الباب الحادی عشر]] | ||
خط ۵۵۹: | خط ۵۷۳: | ||
[[Certainty Uncovered]] | [[Certainty Uncovered]] | ||
[[کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد]] | [[کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد]] | ||
[[رجال العلامة الحلی]] | [[رجال العلامة الحلی]] | ||
[[إرشاد الأذهان إلی | [[إرشاد الأذهان إلی أحكام الإيمان (ترجمه نجفی اصفهانی)]] | ||
[[شرح کشف المراد]] | [[شرح کشف المراد]] | ||
[[متن و ترجمه کتاب شریف الالفین بین الصدق و المین فی امامه مولانا | [[متن و ترجمه کتاب شریف الالفین بین الصدق و المین فی امامه مولانا امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب علیهالسلام]] | ||
[[شرح القانون]] | [[شرح القانون]] | ||
[[الألفين في إمامة | [[الألفين في إمامة مولانا أميرالمؤمنين علي بن أبيطالب عليهالسلام]] | ||
[[الألفین في إمامة أمیر المؤمنین علي بن أبيطالب علیهالسلام]] | [[الألفین في إمامة أمیر المؤمنین علي بن أبيطالب علیهالسلام]] |
ویرایش