۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' {{' به '{{'
جز (جایگزینی متن - 'سبك' به 'سبک ') |
جز (جایگزینی متن - ' {{' به '{{') |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
در آغاز كتاب، ديباچه‌اى از ناشر و بعد مقدمه‌اى از خانم فاطمه طباطبايى، عروس [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] و همسر مرحوم حجت‌الاسلام سيد احمد خمينى، آمده است. | در آغاز كتاب، ديباچه‌اى از ناشر و بعد مقدمه‌اى از خانم فاطمه طباطبايى، عروس [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] و همسر مرحوم حجت‌الاسلام سيد احمد خمينى، آمده است. | ||
# ديباچه، اشاره‌اى است به منزلت عرفانى و ادبى [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] و شيوه ايشان و تأثير پيشينيان بر آن جناب و تأثير آن حضرت بر ادب معاصر. ناشر، درباره سبک شناسى اشعار [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] بيان كرده كه: «چنان‌كه مى‌دانيم صاحب‌نظران و محققان از اهل ادب، طبق ضوابط و معيارهايى، شعر پارسى را به ادوار چهارگانه؛ يعنى دوره‌هاى سبک خراسانى و عراقى و هندى و عصر بازگشت منقسم ساخته‌اند. هرچند، اين مرزبندى به قطعيت اصول رياضى نيست، اما داراى مشخصاتى است كه به‌طور كلى شيوه و سبک آثار را معين مى‌كند. با همين معيارها مى‌توان گفت شعر امام از نظر شيوه، همان سبک عراقى است و آن بزرگ به همان سياق سخن گفته و به تتبع و پيروى سخنوران سبک عراقى پرداخته است.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/26 ديوان امام، ص 26]</ref> | # ديباچه، اشاره‌اى است به منزلت عرفانى و ادبى [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] و شيوه ايشان و تأثير پيشينيان بر آن جناب و تأثير آن حضرت بر ادب معاصر. ناشر، درباره سبک شناسى اشعار [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] بيان كرده كه: «چنان‌كه مى‌دانيم صاحب‌نظران و محققان از اهل ادب، طبق ضوابط و معيارهايى، شعر پارسى را به ادوار چهارگانه؛ يعنى دوره‌هاى سبک خراسانى و عراقى و هندى و عصر بازگشت منقسم ساخته‌اند. هرچند، اين مرزبندى به قطعيت اصول رياضى نيست، اما داراى مشخصاتى است كه به‌طور كلى شيوه و سبک آثار را معين مى‌كند. با همين معيارها مى‌توان گفت شعر امام از نظر شيوه، همان سبک عراقى است و آن بزرگ به همان سياق سخن گفته و به تتبع و پيروى سخنوران سبک عراقى پرداخته است.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/26 ديوان امام، ص 26]</ref> | ||
# مقدمه خانم طباطبايى: سركار خانم فاطمه طباطبايى، در پيدايش بخشى از اشعار اين ديوان، نقشى داشته و [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] بعضى از اشعار را به خواهش او سروده و نام او را در برخى از سروده‌هايش از روى محبت و صميميت با إشاره به نام كوچك او، به‌صورت مخفف، فاطى آورده است، مانند رباعی «فلسفه»:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/209 ديوان امام، ص 209]</ref> | # مقدمه خانم طباطبايى: سركار خانم فاطمه طباطبايى، در پيدايش بخشى از اشعار اين ديوان، نقشى داشته و [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] بعضى از اشعار را به خواهش او سروده و نام او را در برخى از سروده‌هايش از روى محبت و صميميت با إشاره به نام كوچك او، به‌صورت مخفف، فاطى آورده است، مانند رباعی «فلسفه»:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/209 ديوان امام، ص 209]</ref>{{شعر}}{{ب|''«فاطى» كه فنون فلسفه مى‌خواند''|2=''از فلسفه فاء و لام و سين مى‌داند''}}{{ب|''اميد من آن است كه با نور خدا''|2=''خود را ز حجاب فلسفه برهاند''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''«فاطى» كه فنون فلسفه مى‌خواند''|2=''از فلسفه فاء و لام و سين مى‌داند''}} | |||
{{ب|''اميد من آن است كه با نور خدا''|2=''خود را ز حجاب فلسفه برهاند''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
و رباعی «حذر»:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/203 ديوان امام، ص 203]</ref> | و رباعی «حذر»:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/203 ديوان امام، ص 203]</ref>{{شعر}}{{ب|''«فاطى»! به‌سوى دوست سفر بايد كرد''|2=''از خويشتن خويش گُذر بايد كرد''}}{{ب|''هر معرفتى كه بوى هستى تو داد''|2=''ديوى است به رَه، از آن حذر بايد كرد''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''«فاطى»! به‌سوى دوست سفر بايد كرد''|2=''از خويشتن خويش گُذر بايد كرد''}} | |||
{{ب|''هر معرفتى كه بوى هستى تو داد''|2=''ديوى است به رَه، از آن حذر بايد كرد''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
و رباعی «اسير نفس»:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/244 ديوان امام، ص 244]</ref> | و رباعی «اسير نفس»:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/244 ديوان امام، ص 244]</ref>{{شعر}}{{ب|''«فاطى»! اگر از طارم اعلى گذرى''|2=''از خاک گذشته از ثريا گذرى''}}{{ب|''هيهات كه تا اسير ديو نفسى''|2=''از راه «دنى» سوی «تدلى» گذرى''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''«فاطى»! اگر از طارم اعلى گذرى''|2=''از خاک گذشته از ثريا گذرى''}} | |||
{{ب|''هيهات كه تا اسير ديو نفسى''|2=''از راه «دنى» سوی «تدلى» گذرى''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
در اين مقدمه كوتاه، خانم طباطبايى نقش خود را توضيح داده است. | در اين مقدمه كوتاه، خانم طباطبايى نقش خود را توضيح داده است. | ||
| خط ۸۷: | خط ۷۵: | ||
روى آوردن امام(ره) به وادى شعر، آن هم قالب غزل كه در آن مسائل عاشقانه مطرح مى‌شود و بالاتر از آن، استفاده او از اصطلاحات عرفانى خاص، يكى از ويژگى‌هاى اوست كه خدمتى بسيار بزرگ به عرفان عاشقانه و عاملى براى تبرئه و احياى عرفان راستين به حساب مى‌آيد كه از سوى ظاهربينان مورد تكفير و تحقير قرار مى‌گرفت.<ref>مقاله «سيرى در ديوان اشعار [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]](ره)»، ص 197 - 198</ref> | روى آوردن امام(ره) به وادى شعر، آن هم قالب غزل كه در آن مسائل عاشقانه مطرح مى‌شود و بالاتر از آن، استفاده او از اصطلاحات عرفانى خاص، يكى از ويژگى‌هاى اوست كه خدمتى بسيار بزرگ به عرفان عاشقانه و عاملى براى تبرئه و احياى عرفان راستين به حساب مى‌آيد كه از سوى ظاهربينان مورد تكفير و تحقير قرار مى‌گرفت.<ref>مقاله «سيرى در ديوان اشعار [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]](ره)»، ص 197 - 198</ref> | ||
او عقيده دارد جمال يار، بى‌پرده ظاهر است، پس عيب از ماست كه نمى‌بينيم:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/52 ديوان امام، ص 52]</ref>،<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/49 ديوان امام، ص 49]</ref> | او عقيده دارد جمال يار، بى‌پرده ظاهر است، پس عيب از ماست كه نمى‌بينيم:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/52 ديوان امام، ص 52]</ref>،<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/49 ديوان امام، ص 49]</ref>{{شعر}}{{ب|''عيب از ماست اگر دوست ز ما مستور است''|2=''ديده بگشاى كه بينى همه عالم طور است''}}{{ب|''هر كُجا پا بنهى حُسن وى آنجا پيداست''|2=''هر كُجا سر بنهى سجده‌گه آن زيباست''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''عيب از ماست اگر دوست ز ما مستور است''|2=''ديده بگشاى كه بينى همه عالم طور است''}} | |||
{{ب|''هر كُجا پا بنهى حُسن وى آنجا پيداست''|2=''هر كُجا سر بنهى سجده‌گه آن زيباست''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
و معشوق، چنان دل‌رباست كه عاشق در راه وصالش هر سختى را به جان مى‌خرد، بلكه سر بر چوبه دار تسليم مى‌كند:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/142 ديوان امام، ص 142]</ref> | و معشوق، چنان دل‌رباست كه عاشق در راه وصالش هر سختى را به جان مى‌خرد، بلكه سر بر چوبه دار تسليم مى‌كند:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/142 ديوان امام، ص 142]</ref>{{شعر}}{{ب|''من به خال لبت اى دوست گرفتار شدم''|2=''چشم بيمار تو را ديدم و بيمار شدم''}}{{ب|''فارغ از خود شدم و كوس انا الحق بزدم''|2=''همچو منصور خريدار سر دار شدم''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''من به خال لبت اى دوست گرفتار شدم''|2=''چشم بيمار تو را ديدم و بيمار شدم''}} | |||
{{ب|''فارغ از خود شدم و كوس انا الحق بزدم''|2=''همچو منصور خريدار سر دار شدم''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
و عشق نيز نعمتى الهى است:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/51 ديوان امام، ص 51]</ref> | و عشق نيز نعمتى الهى است:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/51 ديوان امام، ص 51]</ref>{{شعر}}{{ب|''آنكه دامن مى‌زند بر آتش جانم حبيب است''|2=''آنكه روزافزون نمايد درد من آن خود طبيب است''}}{{ب|''آنچه روح‌افزاست جام باده از دست نگار است''|2=''نى مُدرس، نى مُربى، نى حكيم و نى خطيب است''}}{{ب|''سر عشقم، رمز دردم، در خم گيسوى يار است''|2=''كى به جمع حلقه صوفى و اصحاب صليب است؟''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''آنكه دامن مى‌زند بر آتش جانم حبيب است''|2=''آنكه روزافزون نمايد درد من آن خود طبيب است''}} | |||
{{ب|''آنچه روح‌افزاست جام باده از دست نگار است''|2=''نى مُدرس، نى مُربى، نى حكيم و نى خطيب است''}} | |||
{{ب|''سر عشقم، رمز دردم، در خم گيسوى يار است''|2=''كى به جمع حلقه صوفى و اصحاب صليب است؟''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
==== رباعى ==== | ==== رباعى ==== | ||
رباعيات [[خمینی، سید روح‌الله|حضرت امام]] (ره) نيز - جز چند مورد معدود - در خدمت تبيين مباحث عرفانى است كه در اغلب آنها ضمن دعوت به طلب يار و برشمردن موانع راه سلوك، از فراق معشوق شكوه و آرزوى وصال او را مى‌كند:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/208 ديوان امام، ص 208]</ref>،<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/237 همان، ص 237]</ref>،<ref>همان، ص 243</ref>،<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/248 همان، ص 248]</ref> | رباعيات [[خمینی، سید روح‌الله|حضرت امام]] (ره) نيز - جز چند مورد معدود - در خدمت تبيين مباحث عرفانى است كه در اغلب آنها ضمن دعوت به طلب يار و برشمردن موانع راه سلوك، از فراق معشوق شكوه و آرزوى وصال او را مى‌كند:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/208 ديوان امام، ص 208]</ref>،<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/237 همان، ص 237]</ref>،<ref>همان، ص 243</ref>،<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/248 همان، ص 248]</ref>{{شعر}}{{ب|''از هستى خويشتن رها بايد شد''|2=''از ديو خودى خود جدا بايد شد''}}{{ب|''آن كس كه به شيطان درون سرگرم است''|2=''كى راهى راه انبيا خواهد شد''}}{{ب|''اى مرغ چمن از اين قفس بيرون شو''|2=''فردوس تو را مى‌طلبد مفتون شو''}}{{ب|''طاووسى و از ديار يار آمده‌اى''|2=''يادآور روى دوست شو مجنون شو''}}{{ب|''اى ديده نگر رخش به هر بام و درى''|2=''اى گوش صداش بشنو از هر گذرى''}}{{ب|''اى عشق بياب يار را در همه جا''|2=''اى عقل ببند ديده بى‌خبرى''}}{{ب|''تا كوس انا الحق بزنى خودخواهى''|2=''در سر هويتش تو ناآگاهى''}}{{ب|''بردار حجاب خويشتن از سر راه''|2=''با بودن آن هنوز اندر راهى''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''از هستى خويشتن رها بايد شد''|2=''از ديو خودى خود جدا بايد شد''}} | |||
{{ب|''آن كس كه به شيطان درون سرگرم است''|2=''كى راهى راه انبيا خواهد شد''}} | |||
{{ب|''اى مرغ چمن از اين قفس بيرون شو''|2=''فردوس تو را مى‌طلبد مفتون شو''}} | |||
{{ب|''طاووسى و از ديار يار آمده‌اى''|2=''يادآور روى دوست شو مجنون شو''}} | |||
{{ب|''اى ديده نگر رخش به هر بام و درى''|2=''اى گوش صداش بشنو از هر گذرى''}} | |||
{{ب|''اى عشق بياب يار را در همه جا''|2=''اى عقل ببند ديده بى‌خبرى''}} | |||
{{ب|''تا كوس انا الحق بزنى خودخواهى''|2=''در سر هويتش تو ناآگاهى''}} | |||
{{ب|''بردار حجاب خويشتن از سر راه''|2=''با بودن آن هنوز اندر راهى''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
| خط ۱۳۱: | خط ۹۶: | ||
==== ترجيع‌بند ==== | ==== ترجيع‌بند ==== | ||
در ترجيع‌بند 49 بيتی «نقطه عطف» كه سروده اواخر عمر مبارك [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] (بهمن 1367ش) است، اين بيت: | در ترجيع‌بند 49 بيتی «نقطه عطف» كه سروده اواخر عمر مبارك [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] (بهمن 1367ش) است، اين بيت:{{شعر}}{{ب|''اى نقطه عطف راز هستى''|2=''برگير ز دوست جام مستى''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''اى نقطه عطف راز هستى''|2=''برگير ز دوست جام مستى''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
هفت بار تكرار شده است. اين ترجيع‌بند، سرشار از شور و نشاط عرفانى است و در آن، اشتياق به «لقاء الله» و «فناء فى الله» و ابراز دوستى به حضرت مهدى موعود(عج) و سوز و گداز از فراق آن ولى الله و صاحب مقام خاتميت ولايت، به‌صورتى لطيف و گرم و گيرا مطرح شده است. | هفت بار تكرار شده است. اين ترجيع‌بند، سرشار از شور و نشاط عرفانى است و در آن، اشتياق به «لقاء الله» و «فناء فى الله» و ابراز دوستى به حضرت مهدى موعود(عج) و سوز و گداز از فراق آن ولى الله و صاحب مقام خاتميت ولايت، به‌صورتى لطيف و گرم و گيرا مطرح شده است. | ||
==== قطعات و اشعار پراكنده ==== | ==== قطعات و اشعار پراكنده ==== | ||
در اين اشعار نيز گرايش عرفانى [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] آشكار است و به‌طور مثال در غزل كوتاه «باده»:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/300 ديوان امام، ص 300]</ref> | در اين اشعار نيز گرايش عرفانى [[خمینی، روح‌الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران|امام خمينى]] آشكار است و به‌طور مثال در غزل كوتاه «باده»:<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/8044/1/300 ديوان امام، ص 300]</ref>{{شعر}}{{ب|''ماه رمضان شد مى و مى‌خانه برافتاد''|2=''عشق و طرب و باده به وقت سحر افتاد''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}}{{ب|''ماه رمضان شد مى و مى‌خانه برافتاد''|2=''عشق و طرب و باده به وقت سحر افتاد''}}{{پایان شعر}} | |||
به «عشق به معشوق راستين» و ارزش فوق العاده مناجات با حضرت حق، اشاراتى شده است. | به «عشق به معشوق راستين» و ارزش فوق العاده مناجات با حضرت حق، اشاراتى شده است. | ||