۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' {{' به '{{'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - ' {{' به '{{') |
||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
حلاّج، نخستين شاعر صوفى است كه به تعبير «انا» به‌عنوان يك مفهوم خاص در شعر صوفيانه پرداخت و تلاش كرد بين ضمير متكلم «انا» و ضمير مخاطب «انت» پيوند برقرار سازد. پيوندى كه مشخصه‌ى برجسته‌ى شعر اوست و در سروده‌هايش موارد اين پيوند يا اتحاد و يگانگى را به شرح زير بيان مى‌كند: | حلاّج، نخستين شاعر صوفى است كه به تعبير «انا» به‌عنوان يك مفهوم خاص در شعر صوفيانه پرداخت و تلاش كرد بين ضمير متكلم «انا» و ضمير مخاطب «انت» پيوند برقرار سازد. پيوندى كه مشخصه‌ى برجسته‌ى شعر اوست و در سروده‌هايش موارد اين پيوند يا اتحاد و يگانگى را به شرح زير بيان مى‌كند: | ||
1. حلاج براى خويش در برابر خداوند، وجودى مستقل نمى‌شناسد؛ ازاين‌رو، با كلماتى از قبيل ضمير منفصل«انا»، ضمير متصل فاعلی «تُ» و ياى متكلّم «ى»، اصل وحدت را مطرح مى‌كند. | 1. حلاج براى خويش در برابر خداوند، وجودى مستقل نمى‌شناسد؛ ازاين‌رو، با كلماتى از قبيل ضمير منفصل«انا»، ضمير متصل فاعلی «تُ» و ياى متكلّم «ى»، اصل وحدت را مطرح مى‌كند.{{شعر}}{{ب|''انا مَن أهوى و مَن أهوى انا''|2=''نحنُ روحان حللنا بدنا''}}{{ب|''فاذا ابصرتَنى ابصرتَه''|2=''و اذا ابصرتَه اَبصرتَنا''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''انا مَن أهوى و مَن أهوى انا''|2=''نحنُ روحان حللنا بدنا''}} | |||
{{ب|''فاذا ابصرتَنى ابصرتَه''|2=''و اذا ابصرتَه اَبصرتَنا''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
2. از نگاه حلاّج، «لاهوت» در «ناسوت» حلول كرده و لاهوت در ناسوت جلوه‌گر است. وى مى‌گويد: | 2. از نگاه حلاّج، «لاهوت» در «ناسوت» حلول كرده و لاهوت در ناسوت جلوه‌گر است. وى مى‌گويد:{{شعر}}{{ب|''سبحان مَن اَظهر ناسوتَه''|2=''سرُّ سَنا لاهوته الثّاقب''}}{{ب|''ثم بدا فى خلقه ظاهرا''|2=''فى صورة الآكل و الشّارب''}}{{ب|''حتى لَقد عايَنه خلقُه''|2=''كلحظة الحاجب بالحاجب''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''سبحان مَن اَظهر ناسوتَه''|2=''سرُّ سَنا لاهوته الثّاقب''}} | |||
{{ب|''ثم بدا فى خلقه ظاهرا''|2=''فى صورة الآكل و الشّارب''}} | |||
{{ب|''حتى لَقد عايَنه خلقُه''|2=''كلحظة الحاجب بالحاجب''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
3. در باور حلاّج ذات حقّ، در جهان تجلّى دارد و اينكه او مظهر اين تجلّى و وحدت است؛ ازاين‌رو، وى، «من» خود را ناديده مى‌گيرد و به دوگانگى وجود اعتقادى ندارد و گاهى در تحير مى‌افتد و مى‌گويد: | 3. در باور حلاّج ذات حقّ، در جهان تجلّى دارد و اينكه او مظهر اين تجلّى و وحدت است؛ ازاين‌رو، وى، «من» خود را ناديده مى‌گيرد و به دوگانگى وجود اعتقادى ندارد و گاهى در تحير مى‌افتد و مى‌گويد:{{شعر}}{{ب|''أ أنت أم أنا هذا فى الهين''|2=''حاشاكَ حاشاك من اثبات اثنين''}}{{ب|''هوية لك فى لائيتى أبدا''|2=''كُلّى على الكُلّ تلبيسٌ بوجهين''}}{{ب|''و أين وجهُك، مقصوداً بناظرتى''|2=''فى باطنِ القلب أم فى ناظر العين''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''أ أنت أم أنا هذا فى الهين''|2=''حاشاكَ حاشاك من اثبات اثنين''}} | |||
{{ب|''هوية لك فى لائيتى أبدا''|2=''كُلّى على الكُلّ تلبيسٌ بوجهين''}} | |||
{{ب|''و أين وجهُك، مقصوداً بناظرتى''|2=''فى باطنِ القلب أم فى ناظر العين''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
وى، در مقام لبيك گفتن، خود را جداى از خداوند نمى‌داند؛ ازاين‌رو، متحيّر است كه در لبيك خود، آيا او خدا را مى‌خواند يا خداوند وى را ندا مى‌دهد؟ | وى، در مقام لبيك گفتن، خود را جداى از خداوند نمى‌داند؛ ازاين‌رو، متحيّر است كه در لبيك خود، آيا او خدا را مى‌خواند يا خداوند وى را ندا مى‌دهد؟{{شعر}}{{ب|''لبيك لبيك يا سرّى و نجوائى''|2=''لبيك لبيك يا قصدى و معنائى''}}{{ب|''أدعوك بل انت تدعونى اليك فهل''|2=''ناديتُ ايّاك ام ناديتَ ايائى''}}{{پایان شعر}} | ||
{{شعر}} | |||
{{ب|''لبيك لبيك يا سرّى و نجوائى''|2=''لبيك لبيك يا قصدى و معنائى''}} | |||
{{ب|''أدعوك بل انت تدعونى اليك فهل''|2=''ناديتُ ايّاك ام ناديتَ ايائى''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
4. به نظر حلاّج، محبوب و محبّ اتّحاد دارند و يكى هستند و در واقع دو روحند كه در يك بدن حلول كرده‌اند؛ به همين دليل بين حلاّج و محبوبش خداوند فرق و فاصله‌اى نيست، مى‌گويد: | 4. به نظر حلاّج، محبوب و محبّ اتّحاد دارند و يكى هستند و در واقع دو روحند كه در يك بدن حلول كرده‌اند؛ به همين دليل بين حلاّج و محبوبش خداوند فرق و فاصله‌اى نيست، مى‌گويد: | ||
{{شعر}}{{ب|''ايّها السائل عن قصّتنا''|2=''لو تَرانا لم تُفرّق بيننا''}}{{ب|''روحُه روحى و روحى روحُه''|2=''من راى روحَين حَلَّت بَدنا؟''}}{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|''ايّها السائل عن قصّتنا''|2=''لو تَرانا لم تُفرّق بيننا''}} | |||
{{ب|''روحُه روحى و روحى روحُه''|2=''من راى روحَين حَلَّت بَدنا؟''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
5. حلاج در مقام تبيين ذات بارى تعالى و بيان عقايد توحيدى و اظهار بندگى خود، از توحيد وجودى دم مى‌زند و وجود خود را جداى از وجود خداوند نمى‌داند و در نتيجه اعتقاد به او را ناگزير مى‌داند و مى‌گويد: | 5. حلاج در مقام تبيين ذات بارى تعالى و بيان عقايد توحيدى و اظهار بندگى خود، از توحيد وجودى دم مى‌زند و وجود خود را جداى از وجود خداوند نمى‌داند و در نتيجه اعتقاد به او را ناگزير مى‌داند و مى‌گويد: | ||
{{شعر}}{{ب|''لَستُ بالتوحيد ألهُو''|2=''غير أنّى عَنه أسهُو''}}{{ب|''كيف أسهُو؟ كيف ألهو''|2=''و صحيحٌ أننى هُو''}}{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|''لَستُ بالتوحيد ألهُو''|2=''غير أنّى عَنه أسهُو''}} | |||
{{ب|''كيف أسهُو؟ كيف ألهو''|2=''و صحيحٌ أننى هُو''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
6. حلاّج درباره رابطه خداوند با آفريده‌هاى خود، به‌ويژه انسان و شخص حلاّج، حلول روح الهى در كالبد پديده‌ها را مايه موجود شدن آنها مى‌داند؛ ازاين‌رو، خود را يكى از مظاهر حلول روح خدايى در انسان مى‌داند و در شعرى اين حلول را به درآميخته شدن شراب با آب زلال تشبيه كرده و مى‌گويد: | 6. حلاّج درباره رابطه خداوند با آفريده‌هاى خود، به‌ويژه انسان و شخص حلاّج، حلول روح الهى در كالبد پديده‌ها را مايه موجود شدن آنها مى‌داند؛ ازاين‌رو، خود را يكى از مظاهر حلول روح خدايى در انسان مى‌داند و در شعرى اين حلول را به درآميخته شدن شراب با آب زلال تشبيه كرده و مى‌گويد: | ||
{{شعر}}{{ب|''مزجت روحُك فى روحى كما''|2=''تمزج الخمرة بالماء الزلال''}}{{ب|''فاذا مسّك شىء مَسّنى''|2=''فاذا أنت أنا فى كلّ حال''}}{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|''مزجت روحُك فى روحى كما''|2=''تمزج الخمرة بالماء الزلال''}} | |||
{{ب|''فاذا مسّك شىء مَسّنى''|2=''فاذا أنت أنا فى كلّ حال''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
و در سروده‌اى ديگر، سرشت روح خدا در روح خود را به درآميختن عنبر و مشك مانند مى‌سازد و مى‌گويد: | و در سروده‌اى ديگر، سرشت روح خدا در روح خود را به درآميختن عنبر و مشك مانند مى‌سازد و مى‌گويد: | ||
{{شعر}}{{ب|''جبلت روحك فى روحى كما''|2=''جبل العَنبر بالمسك الفتق''}}{{ب|''فاذا مسّك شىء مَسّنى''|2=''فاذا أنت انا لا نفترق''}}{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|''جبلت روحك فى روحى كما''|2=''جبل العَنبر بالمسك الفتق''}} | |||
{{ب|''فاذا مسّك شىء مَسّنى''|2=''فاذا أنت انا لا نفترق''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
7. حلاّج شناخت خداوند از طريق عقل و استدلال را موجب سرگردانى مى‌داند و مى‌گويد: | 7. حلاّج شناخت خداوند از طريق عقل و استدلال را موجب سرگردانى مى‌داند و مى‌گويد: | ||
{{شعر}}{{ب|''مَن رامَه بالعقل مُسترشِداً''|2=''أسرحه فى حيرة يلهُو''}}{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|''مَن رامَه بالعقل مُسترشِداً''|2=''أسرحه فى حيرة يلهُو''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
از نظر حلاّج، معرفت، يك تجربه درونى است و از طريق كشف و شهود فراهم مى‌آيد و خداوند گرچه از چشم سر پنهان است، ولى با ديده دل مى‌توان او را ديد. | از نظر حلاّج، معرفت، يك تجربه درونى است و از طريق كشف و شهود فراهم مى‌آيد و خداوند گرچه از چشم سر پنهان است، ولى با ديده دل مى‌توان او را ديد. | ||
{{شعر}}{{ب|''إن كنت بالغيب عن عينى محتجبا''|2=''فالقلب يرعاك فى الابعاد و النّائى''}}{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|''إن كنت بالغيب عن عينى محتجبا''|2=''فالقلب يرعاك فى الابعاد و النّائى''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
حلاّج با قلب، خدايش را درك كرده است و در درون خويش به سخنان او گوش فرامى‌دهد؛ سخنانى كه در قالب كلمات و الفاظ نيست، بلكه الهاماتى است كه بر خاطر او وارد مى‌شود: | حلاّج با قلب، خدايش را درك كرده است و در درون خويش به سخنان او گوش فرامى‌دهد؛ سخنانى كه در قالب كلمات و الفاظ نيست، بلكه الهاماتى است كه بر خاطر او وارد مى‌شود: | ||
{{شعر}}{{ب|''لى حبيبٌ ازورُ فى الخلوات''|2=''حاضرٌ غائبٌ عن اللّحظات''}}{{ب|''ما ترانى أصغى اليه بسرّى''|2=''كى أعى ما يقول من كلمات''}}{{ب|''كلمات من غير شكل و لا نق''|2=''ط و لا مثل نغمة الاصوات''}}{{ب|''فكأنّى مخاطب كنت ايّا''|2=''هُ على خاطرى بذاتى لذاتى ''}}{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب|''لى حبيبٌ ازورُ فى الخلوات''|2=''حاضرٌ غائبٌ عن اللّحظات''}} | |||
{{ب|''ما ترانى أصغى اليه بسرّى''|2=''كى أعى ما يقول من كلمات''}} | |||
{{ب|''كلمات من غير شكل و لا نق''|2=''ط و لا مثل نغمة الاصوات''}} | |||
{{ب|''فكأنّى مخاطب كنت ايّا''|2=''هُ على خاطرى بذاتى لذاتى ''}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
| خط ۱۴۸: | خط ۱۰۲: | ||
== وابسته‌ها == | == وابسته‌ها =={{وابسته‌ها}} | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[مجموعه آثار حلاج (طواسین، کتاب روایت، تفسیر قرآن، کتاب کلمات، تجریات عرفانی و اشعار)]] | [[مجموعه آثار حلاج (طواسین، کتاب روایت، تفسیر قرآن، کتاب کلمات، تجریات عرفانی و اشعار)]] | ||