۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'مىآ' به 'می‌آ'
جز (جایگزینی متن - 'نهاى' به 'نهاى') |
جز (جایگزینی متن - 'مىآ' به 'می‌آ') |
||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
# [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسى]] نه‌تنها از بزرگ‌ترین دانشمندان فیلسوفان دوران اسلامى ایران، که از اثرگذارترین آنهاست. او در روزگارى که هجوم مغولان ایران را ویران، مراکز علمى را نابود و اهل علم را پراکنده کرده بود، به گردآورى و شرح و تعلیق آثار گذشتگان و نیز تأسیس نهادهاى علمى همّت گماشت و سهم او در احیاى علم در دوران پس از مغول شاید بیش از هر کس دیگر باشد. | # [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسى]] نه‌تنها از بزرگ‌ترین دانشمندان فیلسوفان دوران اسلامى ایران، که از اثرگذارترین آنهاست. او در روزگارى که هجوم مغولان ایران را ویران، مراکز علمى را نابود و اهل علم را پراکنده کرده بود، به گردآورى و شرح و تعلیق آثار گذشتگان و نیز تأسیس نهادهاى علمى همّت گماشت و سهم او در احیاى علم در دوران پس از مغول شاید بیش از هر کس دیگر باشد. | ||
# بااین‌حال آگاهى ما از زندگى طوسى بسیار کم است... از حدود یک قرن پیش و بهویژه در نیم‌قرن اخیر، بسیارى از پژوهشگران ایرانى و غربى و عرب به تحقیق در زندگى و کار خواجه نصیر پرداختهاند و هرچند حجم این پژوهشها به‌هیچ‌روى قابل مقایسه با پژوهش‌هایى نیست که مثلا درباره ابن سینا انجام شده، اما نکات مهمى را در شخصیت و زندگى و کار او روشن کرده است. | # بااین‌حال آگاهى ما از زندگى طوسى بسیار کم است... از حدود یک قرن پیش و بهویژه در نیم‌قرن اخیر، بسیارى از پژوهشگران ایرانى و غربى و عرب به تحقیق در زندگى و کار خواجه نصیر پرداختهاند و هرچند حجم این پژوهشها به‌هیچ‌روى قابل مقایسه با پژوهش‌هایى نیست که مثلا درباره ابن سینا انجام شده، اما نکات مهمى را در شخصیت و زندگى و کار او روشن کرده است. | ||
# تصویرى که از این میان به دست | # تصویرى که از این میان به دست می‌آید، تصویرى است از یک شخصیت منحصربهفرد که هم شارح و مکمّل فیلسوفان و دانشمندان پیش از خود بوده و هم سرمشق دانشمندان پس از خود قرار گرفته است. | ||
# بنابراین تحقیق درباره [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]] به چند اعتبار اهمیت دارد: یکى به اعتبار اینکه اصل بسیارى از آنچه خواجه در دست داشته یا با رنج فراوان به دست آورده و از راه تحریرها و تفسیرهاى خود برجاى گذاشته، اکنون از میان رفته است و بازسازى بخش مهمى از تاریخ علم در دوران اسلامى جز با تکیه بر آثار او ممکن نیست؛ دیگر اینکه تحقیق در آثار او سرشت و سرنوشت علم و تااندازهاى فلسفه را در دوران متأخر تمدن اسلامى که معمولا آن را دوران انحطاط مىشناسند، روشن مى‌کند؛ سوم آنکه در وجود خواجه نصیر، کلام و فلسفه و علم به هم مىرسند و علم و عمل با هم مىآمیزند. تکاپوهاى فکرى و سلوک معنوى او، همچنان‌که سفرها و پایگاه عوض کردنهاى او، انگ و رنگ زمانه پرآشوبى را دارد که وى در آن مىزیست و بنابراین تحقیق در آثار و زندگى خواجه بخشهاى کمتر شناختهشدهاى را از حیات معنوى ایران و جهان اسلام به‌طور کلى، نشان مىدهد. | # بنابراین تحقیق درباره [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]] به چند اعتبار اهمیت دارد: یکى به اعتبار اینکه اصل بسیارى از آنچه خواجه در دست داشته یا با رنج فراوان به دست آورده و از راه تحریرها و تفسیرهاى خود برجاى گذاشته، اکنون از میان رفته است و بازسازى بخش مهمى از تاریخ علم در دوران اسلامى جز با تکیه بر آثار او ممکن نیست؛ دیگر اینکه تحقیق در آثار او سرشت و سرنوشت علم و تااندازهاى فلسفه را در دوران متأخر تمدن اسلامى که معمولا آن را دوران انحطاط مىشناسند، روشن مى‌کند؛ سوم آنکه در وجود خواجه نصیر، کلام و فلسفه و علم به هم مىرسند و علم و عمل با هم مىآمیزند. تکاپوهاى فکرى و سلوک معنوى او، همچنان‌که سفرها و پایگاه عوض کردنهاى او، انگ و رنگ زمانه پرآشوبى را دارد که وى در آن مىزیست و بنابراین تحقیق در آثار و زندگى خواجه بخشهاى کمتر شناختهشدهاى را از حیات معنوى ایران و جهان اسلام به‌طور کلى، نشان مىدهد. | ||
# مقالاتى که در این مجموعه گرد آمده، گوشهاى از پژوهش‌هایى است که در بیش از یک قرن درباره خواجه نصیر انجام شده است... این مجموعه در زمانى کوتاه فراهم آمده است. کار گزینش و سفارش و ویرایش مقالات فلسفى و تاریخى را محمدجواد انوارى و مقالات علمى را حسین معصومى همدانى عهدهدار بوده است... <ref>ر.ک: مقدمه ویراستار، ص11-16</ref>. | # مقالاتى که در این مجموعه گرد آمده، گوشهاى از پژوهش‌هایى است که در بیش از یک قرن درباره خواجه نصیر انجام شده است... این مجموعه در زمانى کوتاه فراهم آمده است. کار گزینش و سفارش و ویرایش مقالات فلسفى و تاریخى را محمدجواد انوارى و مقالات علمى را حسین معصومى همدانى عهدهدار بوده است... <ref>ر.ک: مقدمه ویراستار، ص11-16</ref>. | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
# خواجه نصیرالدین طوسی در مجموع آثارش، تقریباً به همه ابعاد نظریه امامت بر مشرب اثناعشریه توجه نشان داده و هر قسمتى از آن را بنا به ضرورتى در یک یا چند اثر خود توضیح داده و احیاناًً برجسته کرده و در ضمن در حد مقدور به شبهات و ایرادات مطرح هم پاسخ گفته است. [[دانش‌پژوه، محمدتقی|استاد محمدتقى دانش‌پژوه]]، درباره ویژگى آثار کلامى وى در مقدمه خود بر فصول خواجه در این باب چنین مىنویسد: [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]] از کسانى است که بهخوبى توانسته اصول آئین دوازده‌امامى را بر روى مبانى کلامى استوار ساخته و شاید بهتر از دیگران آن را با قواعد عقلى سازش داده است...<ref>ر.ک: همان، ص175</ref>. | # خواجه نصیرالدین طوسی در مجموع آثارش، تقریباً به همه ابعاد نظریه امامت بر مشرب اثناعشریه توجه نشان داده و هر قسمتى از آن را بنا به ضرورتى در یک یا چند اثر خود توضیح داده و احیاناًً برجسته کرده و در ضمن در حد مقدور به شبهات و ایرادات مطرح هم پاسخ گفته است. [[دانش‌پژوه، محمدتقی|استاد محمدتقى دانش‌پژوه]]، درباره ویژگى آثار کلامى وى در مقدمه خود بر فصول خواجه در این باب چنین مىنویسد: [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه طوسى]] از کسانى است که بهخوبى توانسته اصول آئین دوازده‌امامى را بر روى مبانى کلامى استوار ساخته و شاید بهتر از دیگران آن را با قواعد عقلى سازش داده است...<ref>ر.ک: همان، ص175</ref>. | ||
# علم مثلثات یکى از شعب ریاضیات است که از قسمتهاى متوسطه این علم گرفته تا درجات عالیه آن و همچنین در اغلب مسائل فنى و علمى مورد استعمال دارد و بالاخص یکى از فصول آن، مثلثات کروى، گرهگشاى مسائل نجومى است. اروپایىها تا شصت سال پیش طرح مسائل مثلثاتى را به‌صورت یک علم جداگانه به رگیومونتانوس، از ریاضیون قرن پانزدهم میلادى، نسبت مىدادند، ولى چاپ یکى از آثار [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسى]] موسوم به «كشفُ القِناع في أسرار شكل القَطّاع» ثابت کرد که دویست سال قبل از رگیومونتانوس، این دانشمند بزرگ ایرانى مثلثات را به‌صورت رشته مستقلى از ریاضیات درآورده و کتاب جامع و نفیسى در باب آن تألیف کرده است... سدیو در مقدمه جداول نجومى الُغبیک نوشته است: امروزه که در آثار علمى مسلمین بیش از پیش مطالعه به عمل آمده، مسلم گردیده است که در موقعى که اروپا در تیرگىهاى قرون وسطى فرورفته بود، در ممالک اسلامى دانشمندانى ظاهر شدهاند که بر علماى قرون 15 و 16 ما برترى داشتهاند و بسیارى از اکتشافاتى که به اینان منسوب مىباشد، در واقع از آنان بوده است...<ref>ر.ک: همان، ص359-362</ref>. | # علم مثلثات یکى از شعب ریاضیات است که از قسمتهاى متوسطه این علم گرفته تا درجات عالیه آن و همچنین در اغلب مسائل فنى و علمى مورد استعمال دارد و بالاخص یکى از فصول آن، مثلثات کروى، گرهگشاى مسائل نجومى است. اروپایىها تا شصت سال پیش طرح مسائل مثلثاتى را به‌صورت یک علم جداگانه به رگیومونتانوس، از ریاضیون قرن پانزدهم میلادى، نسبت مىدادند، ولى چاپ یکى از آثار [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسى]] موسوم به «كشفُ القِناع في أسرار شكل القَطّاع» ثابت کرد که دویست سال قبل از رگیومونتانوس، این دانشمند بزرگ ایرانى مثلثات را به‌صورت رشته مستقلى از ریاضیات درآورده و کتاب جامع و نفیسى در باب آن تألیف کرده است... سدیو در مقدمه جداول نجومى الُغبیک نوشته است: امروزه که در آثار علمى مسلمین بیش از پیش مطالعه به عمل آمده، مسلم گردیده است که در موقعى که اروپا در تیرگىهاى قرون وسطى فرورفته بود، در ممالک اسلامى دانشمندانى ظاهر شدهاند که بر علماى قرون 15 و 16 ما برترى داشتهاند و بسیارى از اکتشافاتى که به اینان منسوب مىباشد، در واقع از آنان بوده است...<ref>ر.ک: همان، ص359-362</ref>. | ||
# [[تنسوخ نامه ایلخانی|تنسوخ‌نامه طوسى]] در انتقال متون کانى‌شناسى ایران، جایگاهى واسط دارد. او بخش اعظم کتاب خود را از جواهرنامه رونویسى مى‌کند و این قسمتها هم شامل مطالبى است که جواهرنامه از [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بیرونى]] (و از کتاب [[دینوری، احمد بن داود|دینورى]] هم به‌نوبه خودش) گرفته و هم شامل مطالب خود نویسنده نیشابورى - که جواهرسازپیشه است و بنابراین محتوایى کاملا بدیع دارد. الگویى که طوسى دنبال مى‌کند، نقل به مضمون عبارات بیرونى نیست، بلکه اثرى متفاوت است. برخلاف جواهرنامه، طوسى قسمت سفالینهها را با «عطرها» عوض مى‌کند و گاه‌گاه دادههایى جدید مىافزاید (درباره معادن، قیمتها و غیره)، همچنان‌که توصیفى کوتاه از جدول چگالى سنگها و فلزات بیرونى پس از فصل راجع به یاقوت | # [[تنسوخ نامه ایلخانی|تنسوخ‌نامه طوسى]] در انتقال متون کانى‌شناسى ایران، جایگاهى واسط دارد. او بخش اعظم کتاب خود را از جواهرنامه رونویسى مى‌کند و این قسمتها هم شامل مطالبى است که جواهرنامه از [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|بیرونى]] (و از کتاب [[دینوری، احمد بن داود|دینورى]] هم به‌نوبه خودش) گرفته و هم شامل مطالب خود نویسنده نیشابورى - که جواهرسازپیشه است و بنابراین محتوایى کاملا بدیع دارد. الگویى که طوسى دنبال مى‌کند، نقل به مضمون عبارات بیرونى نیست، بلکه اثرى متفاوت است. برخلاف جواهرنامه، طوسى قسمت سفالینهها را با «عطرها» عوض مى‌کند و گاه‌گاه دادههایى جدید مىافزاید (درباره معادن، قیمتها و غیره)، همچنان‌که توصیفى کوتاه از جدول چگالى سنگها و فلزات بیرونى پس از فصل راجع به یاقوت می‌آورد. علاوه بر این، فهرستهایى که او از مواد به دست مىدهد، نسبت به گذشتگانش کاملتر است... [[تنسوخ نامه ایلخانی|تنسوخ‌نامه]] همانند بقیه رسالههاى کانى‌شناسى به زبان فارسى، تکرار الجماهر بیرونى نیست، بلکه این آثار هریک ساختارى بدیع دارند. مهم این است که طوسى با پرداختن به اصل اطلاعات فنّى، مطالب نیشابورى را خلاصه کرده است؛ درحالی‌که بیشتر حکایتها و توصیفهاى دلنشین سنگهاى فوق‌العاده را که مربوط به دوره سلجوقیان و خوارزمشاهی‌انند و براى اوّلین بار در جواهرنامه دیده شدند، حفظ کرده است. و بالاخره، امتیاز دیگر اثر طوسى، که کمتر امتیاز آن هم نیست، این است که کتاب او، در کنار کتاب کاشانى، به ما کمک مى‌کند تا ضبط درست برخى از عبارات جواهرنامه را معلوم کنیم... <ref>ر.ک: همان، ص500-501</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||