ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان =ادبیات فارسی بر مبنای تألیف استوری

[[استوری، چارلز آمبروز]] (نویسنده)

ادبیات فارسی - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی

قرآن - کتاب‌شناسی

نسخه‌های خطی فارسی - فهرستها

وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگی (پژوهشگاه)

| سال نشر = 1362 ش  

| تعداد جلد =2

| پیش از =

}}

 

'''ادبیات فارسی بر مبناى تألیف استورى'''، برگردانى فارسی، در دو جلد، از ترجمه روسى اثر معروف [[استوری، چارلز آمبروز|استورى]] در معرفى متون فارسی است. [[استوری، چارلز آمبروز|استورى]] این کتاب را بیشتر به عنوان راهنما تنظیم کرده است تا کتاب تاریخ ادبیات به معناى متعارف کلمه. ترجمه روسى این اثر توسط «[[برگل، یوری انوخوویچ|یو.ا.برگل]]» و ترجمه فارسی آن توسط آقایان «[[يحيى آرين‌پور|یحیى آرین‌پور]]»، «[[کشاورز، کریم|کریم کشاورز]]» و «[[ایزدی، سیروس|سیروس ایزدى]]» صورت گرفته و [[منزوی، احمد|احمد منزوى]] کل کار را ویرایش و یکدست کرده است.

کتاب در دو جلد تنظیم شده و مشتمل بر پیشگفتار چاپ فارسی به قلم [[منزوی، احمد|احمد منزوى]]، پیشگفتار چاپ روسى به قلم یو.ى.بورشچفسکى و [[برگل، یوری انوخوویچ|یو.ا.برگل]]، پیشگفتار جلد سوم چاپ روسى کتاب به قلم [[برگل، یوری انوخوویچ|یو.ا.برگل]]، پیشگفتارهاى چاپ انگلیسى به قلم [[استوری، چارلز آمبروز|استورى]] و پنج بخش مى‌باشد.

مدخل‌ها با شماره مرتب شده‌اند. عموماًهر شماره با نام صاحب اثر و اگر صاحب اثر مجهول باشد، با نام خود اثر آغاز شده است. قسمتى از نام و مشخصات صاحب اثر که مشهورتر است، با حروف سیاه مشخص شده است. سپس اطلاعاتى مهم درباره زندگى صاحب اثر ارائه شده است. در هر مدخل، اثر یا آثارى از نویسنده در موضوع مختص هر بخش معرفى شده است. ضمنا به نوشته‌هاى دیگر او نیز تنها با ذکر نام اشاره شده است. سپس نام اثر با حروف درشت و نسخه‌بدل‌هاى درخور توجه آن ذکر و احیانا چند کلمه‌اى از آغاز اثر نقل شده است. ویژگى‌هاى اثر یا آثار دیگرى در همان موضوع و از همان نویسنده، یکى پس از دیگرى در حجمى متناسب با ارزش اثر و اطلاعات در دسترس، یاد شده است.

مشخصات نسخه‌هاى خطى موجود اثر، به ترتیب تاریخ کتابت - به استناد فهرست‌هاى کتاب‌هاى خطى که به چاپ رسیده - با دقت تمام ذکر شده است. نسخه‌هاى خطى که در فهرست‌هاى چاپى از آنها ذکرى نشده، ولى در جاهاى دیگر، مانند مقالات یا در پیشگفتار کتاب‌ها از آنها یاد شده، جداگانه آورده شده است. در معرفى هر نسخه خطى، درباره مزایا یا نقایص وضعیت آغاز و انجام، تاریخ دقیق یا تقریبى کتابت و تصاویر و تزیینات (مینیاتور یا طلاکارى) آن اطلاعاتى داده شده است.

چاپ‌هاى متعدد اثر، اعم از کامل و ناتمام، همچنین ترجمه‌هاى آن و تحقیقاتى که درباره آن شده، معرفى شده است. آثارى که صاحبان آنها معلوم نبوده، جداگانه، در پایان هر بخش فهرست شده است. [[استوری، چارلز آمبروز|استورى]] در تألیف جامع خود از فهرست‌هاى معتبر متعددى که به کوشش محققان غربى و شرقى تدوین شده بود، بهره جسته است.

مستندات [[استوری، چارلز آمبروز|استورى]] برای فراهم آوردن اطلاعات کتاب‌شناختى این اثر عبارت است از:

1. اطلاعات مستقیمى که او از طریق رؤیت کتاب‌هاى خطى و چاپى فارسی به دست مى‌آورد.

2. فهرست‌هاى کتب خطى فارسی که آن‌هم البته در روزگار او، در مقایسه با مجموعه دست‌نوشته‌هاى فارسی موجود در سراسر عالم چندان زیاد نبود.

3. فهرست‌هاى کتاب‌هاى چاپى موجود که در زمان تألیف کتاب ظاهرا شمار آنها چندان قابل توجه نبوده است.

[[استوری، چارلز آمبروز|استورى]] در طرح کلى خود، پنج مجلد برای متون فارسی در نظر گرفته بود که مجلد اول آن در دو بخش و بخش اول از مجلد دوم آن در زمان حیات خود او منتشر شد. بقیه یادداشت‌هاى وى طى چهار دهه اخیر، به همت انجمن سلطنتى آسیایى انگلستان و با همکارى کتاب‌شناسانى چند تنظیم، تکمیل و منتشر شده یا در شرف انتشار است.

موضوع بخش اول از مجلد اول (1927م) نوشته‌هاى قرآنى، تاریخ و شرح حال و موضوع بخش دوم از همین مجلد (1953م) ادامه شرح حال‌ها همراه با مقدارى اضافات و اصلاحات هر دو بخش است. در پایان این بخش، فهرست جامعى از مندرجات مجلد اول آمده است.

مجلد دوم (1958-1971م) در 3 بخش، شامل: 1. ریاضیات، اوزان و مقادیر، ستاره‌شناسى و جغرافیا؛ 2. پزشکى؛ 3. دایرةالمعارف‌ها، آثار متفرقه، هنرها و صنایع و علوم غریبه است. ویراستار بخش دوم این مجلد، «ج.د.پیرسن» است.

==وضعیت کتاب==

جزء یکم، ادبیات قرآنى به قلم [[اقبال آشتیانی، عباس|عباس اقبال]] که در دفتر یکم نشریه کتابخانه مرکزى دانشگاه تهران (1339ش)، پس از مرگ مترجم به چاپ رسید. ترجمه باب ریاضیات از جلد دوم، به قلم تقى بینش، که در مجله دانشکده ادبیات مشهد (سال سوم، شماره یکم، 1346ش) منتشر شد. ترجمه «شرح احوال شعرا» (ج1، بخش2، از شماره 1088)، به قلم تقى بینش که در مجله دانشکده ادبیات مشهد (سال سوم، شماره یکم، 1346ش) منتشر شده است.

«تذکره‌نویسى فارسی در هند و پاکستان» (تهران، 1343ش) نیز بى‌گمان ترجمه‌اى است از بخش‌هایى از اثر [[استوری، چارلز آمبروز|استورى]] با مطالب اضافى.

گسترده‌ترین تلاش برای ترجمه تألیف [[استوری، چارلز آمبروز|استورى]] به همت دو تن از کتاب‌شناسان روسى، «یو.ى. بورشچفسکى» و «[[برگل، یوری انوخوویچ|یو.ا.برگل]]» (شامل دو بخش در 3 مجلد) صورت پذیرفت. در این ترجمه و تکمیل، تجدید نظر کلى در کتاب مورد نظر نبوده، چنان‌که موضوع اصلى کتاب، ساختمان و شیوه انتخاب مطالب آن تغییر نکرده است. اصلاح در متن [[استوری، چارلز آمبروز|استورى]] تا آنجا صورت گرفته که مطالب و آگاهى‌هاى تازه و در دسترس ایجاب مى‌کرده است. این آگاهى‌ها عمدتاً بر فهرست‌هاى نسخ خطى، چاپ‌هاى مختلف هر کتاب، تحقیقات مستقل و نگاشته‌هاى کتاب‌شناختى متکى است. مترجمان روسى، اصلاحات و اضافات مؤلف را تماماً و گاه با دشوارى وارد متن کرده و همه افزودگى‌ها و اصلاحات خود را از هرگونه و به هر اندازه که بوده در جاى خود آورده است. از آنچه به دلیل نادرستى یا به هر دلیل دیگر از متن [[استوری، چارلز آمبروز|استورى]] حذف شده، جز در موارد معدود یاد نشده است. حاصل کار این دو مترجم روسى همان است که در برنامه حاضر موجود است.

چاپ روسى کتاب در سه مجلد فراهم آمده است: جلد اول شامل نگاشته‌هاى قرآنى، تاریخ عمومى، تاریخ پیامبران و صدر اسلام و جز آن و جلد دوم دربرگیرنده بخش‌هاى مربوط به تاریخ ایران، آسیاى میانه و سرزمین‌هاى دیگر (جز هندوستان)، و بالاخره جلد سوم مشتمل بر افزودگى‌ها و فهرست‌هاى راهنما بر جلدهاى یکم تا سوم.

[[منزوی، احمد|احمد منزوى]]، با گنجاندن افزوده‌ها و اصلاحات در متن دو بخش اول، موفق شد ترجمه سه جلدى روسى را در دو مجلد جاى دهد. این ترجمه در برنامه حاضر گنجانده شده است.

نسخه حاضر در برنامه، مشتمل بر پاورقى‌هایى به قلم مترجمان روسى کتاب و نیز پاورقى‌هایى به قلم [[منزوی، احمد|احمد منزوى]] و همچنین فهرست مطالب در ابتداى هر جلد مى‌باشد.

3. همو، دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج8، ص216-217، زیر نظر [[موسوی بجنوردی، محمدکاظم|کاظم موسوى بجنوردى]]، تهران، 1377.

4. روح‌بخشان، ع، دانشنامه زبان و ادب فارسی، ج1، ص375.

5. یاحقى، محمدجعفر، همان، ج2، ص180.