۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' ==' به '=='
جز (جایگزینی متن - '== ' به '==') |
جز (جایگزینی متن - ' ==' به '==') |
||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
قاضی نعمان در قرن چهارم می‌زیست و با بزرگانی چون ابن بابویه و کلینی(ره) هم‌عصر بود. شخصیت برجسته و مقام و آثار علمی او اهمیت پرداختن به آثار و افکار او و کاوش در راه فهم حقیقت مذهب او را به‌خوبی نمایان می‌سازد. | قاضی نعمان در قرن چهارم می‌زیست و با بزرگانی چون ابن بابویه و کلینی(ره) هم‌عصر بود. شخصیت برجسته و مقام و آثار علمی او اهمیت پرداختن به آثار و افکار او و کاوش در راه فهم حقیقت مذهب او را به‌خوبی نمایان می‌سازد. | ||
==ولادت == | ==ولادت== | ||
نام کامل او ابوحنیفه نعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حیون تمیمی معروف به «قاضي نعمان» است. | نام کامل او ابوحنیفه نعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حیون تمیمی معروف به «قاضي نعمان» است. | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
قاضی دو پسر داشت که در مغرب متولد شدند و در مصر وفات یافتند. فرزندان قاضی نعمان بر مسند پدر تکیه زدند و قضاوت در دستگاه فاطمی تا سال 441ق در این خاندان باقی ماند. | قاضی دو پسر داشت که در مغرب متولد شدند و در مصر وفات یافتند. فرزندان قاضی نعمان بر مسند پدر تکیه زدند و قضاوت در دستگاه فاطمی تا سال 441ق در این خاندان باقی ماند. | ||
==موقعیت علمی == | ==موقعیت علمی== | ||
از قاضی نعمان آثار فراوانی به جای مانده است که حاکی از احاطۀ علمی وی بر کلام و فقه امامیه است. آصف فیضی در مقدمه [[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام عن اهل بيت رسول‌الله علیه و عليهم افضل السلام|دعائم الاسلام]] دربارۀ او نوشته است: «قاضی نعمان دارای مواهبی متعدد بود؛ علم زیاد و معرفتی وسیع داشت، اهل تحقیق و جستجو و کثیرالتألیف بود».(همان، ص50-51) | از قاضی نعمان آثار فراوانی به جای مانده است که حاکی از احاطۀ علمی وی بر کلام و فقه امامیه است. آصف فیضی در مقدمه [[دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام عن اهل بيت رسول‌الله علیه و عليهم افضل السلام|دعائم الاسلام]] دربارۀ او نوشته است: «قاضی نعمان دارای مواهبی متعدد بود؛ علم زیاد و معرفتی وسیع داشت، اهل تحقیق و جستجو و کثیرالتألیف بود».(همان، ص50-51) | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
به بهترین وجه و زیباترین عبارت، هزاران صفحه دربارۀ اهل‌بیت تألیف کرد. کتابینیکو در باب مناقب و مثالب نگاشت. همچنین ردیه‌هایی بر مخالفان دارد: بر ابوحنیفه، مالک، شافعی و ابن سریج ردیه دارد(همان). | به بهترین وجه و زیباترین عبارت، هزاران صفحه دربارۀ اهل‌بیت تألیف کرد. کتابینیکو در باب مناقب و مثالب نگاشت. همچنین ردیه‌هایی بر مخالفان دارد: بر ابوحنیفه، مالک، شافعی و ابن سریج ردیه دارد(همان). | ||
==فعالیت‌های سیاسی‌اجتماعی == | ==فعالیت‌های سیاسی‌اجتماعی== | ||
قاضی نعمان در دستگاه فاطمیان وظایف خطیری چون قاضی القضاتی را بر عهده داشته است. قاضی از ابتدای دعوت فاطمیان همراه آنان بود و چهار خلیفه فاطمی را خدمت کرد. | قاضی نعمان در دستگاه فاطمیان وظایف خطیری چون قاضی القضاتی را بر عهده داشته است. قاضی از ابتدای دعوت فاطمیان همراه آنان بود و چهار خلیفه فاطمی را خدمت کرد. | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۲: | ||
در سال ۳۶۲ق معزّ به مصر نقل مکان کرد و رکن مستحکم خلافت فاطمی شد. نعمان نیز همراه او به مصر رفت و معزّ با کمک‌های فکری او، پایه‌های حکومت را بر مبنایی اسلامی و شیعی استوار کرد و شهر قاهره را بنیان نهاد(همان، ص51-52) | در سال ۳۶۲ق معزّ به مصر نقل مکان کرد و رکن مستحکم خلافت فاطمی شد. نعمان نیز همراه او به مصر رفت و معزّ با کمک‌های فکری او، پایه‌های حکومت را بر مبنایی اسلامی و شیعی استوار کرد و شهر قاهره را بنیان نهاد(همان، ص51-52) | ||
==مذهب == | ==مذهب== | ||
مشهورترین قول دربارۀ مذهب قاضی نعمان آن است که وی در ابتدا مالکی بود، آن گاه به مذهب اسماعیلی گروید. با این حال، دربارۀ مذهب وی اقوال متعددی وجود دارد | مشهورترین قول دربارۀ مذهب قاضی نعمان آن است که وی در ابتدا مالکی بود، آن گاه به مذهب اسماعیلی گروید. با این حال، دربارۀ مذهب وی اقوال متعددی وجود دارد | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
ابن تغری بردی بر اساس استدلالی نادرست ادعا کرده است که او حنفی بوده است. | ابن تغری بردی بر اساس استدلالی نادرست ادعا کرده است که او حنفی بوده است. | ||
===اقوال راجع به مذهب وی پس از ورود به حکومت فاطمیان === | ===اقوال راجع به مذهب وی پس از ورود به حکومت فاطمیان=== | ||
اسماعیلی: همۀ متون اسماعیلی قاضی نعمان را از علمای بزرگ خود دانسته، از او به بزرگی و عظمت یاد می‌کنند. همچنین برخی از بزرگان شیعۀ اثناعشریه مانند [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهر آشوب]]، مقدس اردبیلی و... و بسیاری از بزرگان اهل سنت مانند ذهبی، عسقلانی و... نیز همین نظر را پذیرفته‌اند. | اسماعیلی: همۀ متون اسماعیلی قاضی نعمان را از علمای بزرگ خود دانسته، از او به بزرگی و عظمت یاد می‌کنند. همچنین برخی از بزرگان شیعۀ اثناعشریه مانند [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهر آشوب]]، مقدس اردبیلی و... و بسیاری از بزرگان اهل سنت مانند ذهبی، عسقلانی و... نیز همین نظر را پذیرفته‌اند. | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۰۸: | ||
دوازده‌امامی: برخی از علمای دوازده‌امامی، قاضی نعمان را شیعۀ اثناعشری دانسته‌اند. [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]]، سید بحرالعلوم، [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدث نوری]]، [[مامقانی، عبدالله|مامقانی]]، [[قمی، عباس|شیخ عباس قمی]] و [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ تهرانی]] و... این قول را برگزیده‌اند. | دوازده‌امامی: برخی از علمای دوازده‌امامی، قاضی نعمان را شیعۀ اثناعشری دانسته‌اند. [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسی]]، سید بحرالعلوم، [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدث نوری]]، [[مامقانی، عبدالله|مامقانی]]، [[قمی، عباس|شیخ عباس قمی]] و [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقابزرگ تهرانی]] و... این قول را برگزیده‌اند. | ||
==تأليفات == | ==تأليفات== | ||
قـاضی نعمان نویسنده‌ای پرکار بـود. بـیش از چهل رساله به نام او ثـبت کـرده‌اند. ظاهراً وی بیشتر عمر خود را به تصنیف و تألیف آثار متعدّد خود در فقه و نـیز موضوعات دیگری از قـبیل تـاریخ، تأویل و حقایق گذرانیده اسـت. | قـاضی نعمان نویسنده‌ای پرکار بـود. بـیش از چهل رساله به نام او ثـبت کـرده‌اند. ظاهراً وی بیشتر عمر خود را به تصنیف و تألیف آثار متعدّد خود در فقه و نـیز موضوعات دیگری از قـبیل تـاریخ، تأویل و حقایق گذرانیده اسـت. | ||
| خط ۱۹۱: | خط ۱۹۱: | ||
1. الآثـار النـبویة، 2. الاتـفاق والافتراق، 3. اصول الحدیث، 4. الامامة، 5. البلاغ الاکبر والناموس الاعـظم (دربـاره اصول دین)، 6. تأویل القرآن، 7. التفریع والتصنیف لمن لایعلم العلم، 8. الدامع الموجز فی الردّ علی العتکی، 9. الدّعاء، 10. الرد علی الخوارج، 11. ذات المحنة، 12. ذات المـنن، 13. الرسـالة المـصریة فی الردّ علی الشافعی، 14. کیفیة الصلاة علی النبی، 15. کتاب فیما رفـضته العامّة من کتاب اللّه وانکرته، 16. معالم الهدی، 17. نهج السبیل الی معرفة علم التأویل، 18. التعقیب والاتحاد، 19. الحلی والثیاب، 20. الشروط، 21. منامات الائمـّة، 22. رسـالة الی المـرشد الداعی بمصر فی تربیة المؤمنین، 23. المغازی(همان، ص54-55) | 1. الآثـار النـبویة، 2. الاتـفاق والافتراق، 3. اصول الحدیث، 4. الامامة، 5. البلاغ الاکبر والناموس الاعـظم (دربـاره اصول دین)، 6. تأویل القرآن، 7. التفریع والتصنیف لمن لایعلم العلم، 8. الدامع الموجز فی الردّ علی العتکی، 9. الدّعاء، 10. الرد علی الخوارج، 11. ذات المحنة، 12. ذات المـنن، 13. الرسـالة المـصریة فی الردّ علی الشافعی، 14. کیفیة الصلاة علی النبی، 15. کتاب فیما رفـضته العامّة من کتاب اللّه وانکرته، 16. معالم الهدی، 17. نهج السبیل الی معرفة علم التأویل، 18. التعقیب والاتحاد، 19. الحلی والثیاب، 20. الشروط، 21. منامات الائمـّة، 22. رسـالة الی المـرشد الداعی بمصر فی تربیة المؤمنین، 23. المغازی(همان، ص54-55) | ||
==وفات == | ==وفات== | ||
عموم تـذکره‌نویسان وفـات قاضی نـعمان را در ماه رجب سال 363ق (۲۷ مارس ۹۷۴م) ذکر کرده‌اند، امّا بعضی دیگر ماه جمادی‌الآخر همان سال را ذکر می‌کنند. | عموم تـذکره‌نویسان وفـات قاضی نـعمان را در ماه رجب سال 363ق (۲۷ مارس ۹۷۴م) ذکر کرده‌اند، امّا بعضی دیگر ماه جمادی‌الآخر همان سال را ذکر می‌کنند. | ||
==منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
جوان آراسته، امیر، قاضی نعمان و مذهب او، مجله هفت آسمان، بهار و تابستان 1380، شماره 9 و10، (از صفحه 47 تا 82) | جوان آراسته، امیر، قاضی نعمان و مذهب او، مجله هفت آسمان، بهار و تابستان 1380، شماره 9 و10، (از صفحه 47 تا 82) | ||
| خط ۲۰۴: | خط ۲۰۴: | ||
==وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||