۱۵٬۴۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - '↵↵|' به ' |'
جز (جایگزینی متن - '== ' به '==') |
جز (جایگزینی متن - '↵↵|' به ' |') |
||
| (۳۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR10958J1.jpg | | تصویر =NUR10958J1.jpg | ||
| خط ۵: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر =المرشد | | عنوان‌های دیگر =المرشد | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[عارف نو شاهی، رضا الله شاه]] ( | [[عارف نو شاهی، رضا الله شاه]] (مقدمه‌نویس و مصحح) | ||
[[قلانسی نسفی، عبدالله بن محمد]] ( | [[قلانسی نسفی، عبدالله بن محمد]] (نویسنده) | ||
| زبان =فارسی | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =BP 247/4 /ق8الف4 | | کد کنگره =BP 247/4 /ق8الف4 | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۸: | ||
اخلاق عرفانی - متون قدیمی تا قرن 14 | اخلاق عرفانی - متون قدیمی تا قرن 14 | ||
| ناشر = | | ناشر = | ||
مرکز پژوهشی | مرکز پژوهشی میراث مکتوب | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | | مکان نشر =تهران - ایران | ||
| سال نشر = 1385 | | سال نشر = 1385 ش | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10958AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10958AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| شابک =964-8700-23-0 | | شابک =964-8700-23-0 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =10958 | |||
| کتابخوان همراه نور =10958 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''ارشاد در معرفت و وعظ و اخلاق'''، اثر [[قلانسی نسفی، عبدالله بن محمد|عبدالله بن محمد بن ابى‌بكر قلانسى نسفى]] (اوايل قرن ششم هجرى) است كه آن را [[عارف نو شاهی، رضا الله شاه |دكتر عارف نوشاهى]] (متولد پاکستان، 1334ش)، تصحيح و با افزودن مقدمه و تعليقاتى عالمانه منتشر كرده است. | |||
در این اثر، مسائل اخلاق دينى و عرفانى با استفاده از آيات، روايات، سخنان مشايخ، اشعار و... به‌صورت موعظه‌اى، توضيح داده شده است. | |||
==ساختار== | |||
==ساختار == | |||
کتاب حاضر، از مقدمه مصحح و مقدمه مؤلف و متن اصلى (شامل 32 فصل) تشكيل شده است. | کتاب حاضر، از مقدمه مصحح و مقدمه مؤلف و متن اصلى (شامل 32 فصل) تشكيل شده است. | ||
زبان و ادبيات | زبان و ادبيات این اثر، برای نسل امروز چندان رسا و شيوا نيست هرچند با قدرى دقت و زحمت مفهوم مى‌شود. | ||
روش | روش نویسنده در این اثر، نقلى و موعظه‌اى است. | ||
مصحح در مورد منابع مؤلف يادآور شده است: مؤلف، کتاب را به روش وعاظ نوشته است و از آيات قرآنى، احاديث قدسى، احاديث نبوى، اخبار انبيا و مشايخ، اشعار | مصحح در مورد منابع مؤلف يادآور شده است: مؤلف، کتاب را به روش وعاظ نوشته است و از آيات قرآنى، احاديث قدسى، احاديث نبوى، اخبار انبيا و مشايخ، اشعار فارسی، تازى، شنيده‌ها و نوشته‌هایى از پدر و جدّ، استادان و معاصران استفاده كرده است. در بعضى موارد از كسى كه خبرى و اثرى را شنيده، نام مى‌برد و در برخى موارد نام نمى‌برد و فقط مى‌نویسد: «به‌حكايت شنيدم از پيرى»، ولى آنچه از میان منابع مكتوب - غير از كتب آسمانى - مورد استفاده مؤلف بوده است، بدين شرح است: | ||
#امثال، احتمالا تأليف محمد بن على حكيم ترمذى؛ | #امثال، احتمالا تأليف محمد بن على حكيم ترمذى؛ | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۰: | ||
#فوائد، تأليف خواجه امام ابواسحاق بشاغرى؛ | #فوائد، تأليف خواجه امام ابواسحاق بشاغرى؛ | ||
#لؤلئيات، تأليف ابوالمعين محمد بن مكحول بن الفضل النسفى؛ | #لؤلئيات، تأليف ابوالمعين محمد بن مكحول بن الفضل النسفى؛ | ||
#مصون، | #مصون، این کتاب شناخته نشد؛ | ||
#معانى اخبار، نوشته حكيم ترمذى؛ هرچند در فهرست آثار خواجه حكيم ترمذى چنين کتابى ديده نمى‌شود؛ | #معانى اخبار، نوشته حكيم ترمذى؛ هرچند در فهرست آثار خواجه حكيم ترمذى چنين کتابى ديده نمى‌شود؛ | ||
#نوادر الأصول، نوشته حكيم ترمذى؛ اگرچه مؤلف نامى از | #نوادر الأصول، نوشته حكيم ترمذى؛ اگرچه مؤلف نامى از این منبع نبرده است، اما مطابقت برخى احاديث و اخبار ارشاد با نوادر الأصول، تأييد مى‌كند كه مؤلف، این کتاب را نيز در دست داشته است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?pageNumber=66&viewType=pdf ر.ک: مقدمه کتاب، ص شصت و شش-هفتاد]</ref>همچنين مصحح تأكيد كرده است كه: «آنچه در صفحات آتى عرضه مى‌شود، تحرير نسخه T است كه با نسخه P مقابله گرديده است. تفاوت‌هاى این دو تحرير - خرد و كلان، حذف و اضافه - در پاورقى‌ها ضبط شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?pageNumber=89&viewType=pdf ر.ک: مقدمه کتاب، ص هشتاد و نه]</ref> | ||
==گزارش محتوا == | ==گزارش محتوا== | ||
هرچند درباره محتواى این اثر سودمند، گفتنى‌ها فراوان است، ولى به جهت ضيق مجال، به ذكر نمونه‌هایى كوتاه و گویا از مطالب آن اكتفا مى‌شود: | |||
#نویسنده در مقدمه‌اش كه زمان و مكان و مشخصات نگارش آن را معلوم نساخته، يادآور شده است: بعضى از دوستان و ياران از من درخواست كردند تا دانسته‌هاى خود را در زمینه اخلاق و موعظه و عرفان - كه از پدرم خواجه امام ابوبكر بن محمد قلانسى(ره) و از استادان خویش (رض) آموخته‌ام - برای آنان املا كنم تا بهره‌مند شوند و مرا دعا كنند. بنده هرچند اهليت نداشتم، ولى اجابت كردم و از خداى تعالى توفيق اتمام و عصمت از خطا و زلت طلبيدم كه او بر آنچه خواهد، تواناست.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?sectionNumber=2&viewType=pdf ر.ک: مقدمه کتاب، ص1]</ref> | |||
#از جمله مطالب جالب نویسنده این است: «ببايد دانستن كه علم، بامنفعت بود و بى‌منفعت بود. دليل بر آن است كه رسول(ص) فرموده است: «اللهم ارزقنیعلما نافعا»؛ «فرمود: اى بار خدايا مرا روزى كن علم سودمند» و مطلق نگفت كه: «يا رب مرا علم بسيار ده». اگر علم، چيزى سودمند نبودى، معنى نداشتى كه گفت: «علم سودمند ده» و دليل ديگر آنكه فرمود: «نعوذ بالله من علم لا ينفع»؛ «فرمود: به خداى مى‌اندخسم از علم ناسودمند»».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?sectionNumber=2&pageNumber=127&viewType=pdf متن کتاب، ص 127]</ref>«مى‌اندخسم»؛ يعنى پناه مى‌برم. | |||
#همان‌طوركه مصحح يادآور شده، مؤلف معمولا درباره موضوعات طرح‌شده، از ابراز نظر شخصى خوددارى كرده است و فقط در یک مورد، اختلاف نظر خود را اظهار داشته است: «آن كسان كه چنين پنداشته‌اند كه شرط توكل آن است كه دست از كسب بازدارى، گفته‌اند كه توكل به حق عيال و ستور و مهمان درست نيايد و این سخن به نزد من درست نيست؛ چه، توكّل به همه جاى‌ها فريضه است و لكن بايد كه به باطن، دل بر كسب بندى، نه آنكه دست از كسب بازدارى؛ چه خواجه حكيم - رحمه‌اللّه - چنين گفته است كه كسب، حصار توكل است؛ چون دست از كسب بازدارى، توكل، ویران شود و همین خواجه گفته است: اگر از اسباب به ظاهر دست بازدارى، ظاهرت هلاك شود و به باطن اگر بر كسب و اسباب چفسى [بچسبى]، باطنت هلاك شود. میانه رفتن، آن بود كه دست به اسباب، اندرزده دارى و باطن از اسباب جدا دارى...».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?pageNumber=39&viewType=pdf ر.ک: مقدمه کتاب، صسى و نه] و [https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?sectionNumber=2&pageNumber=152&viewType=pdf متن کتاب، ص 152-153]</ref> | |||
#نویسنده، يادآور شده است: «خواجه حكيم را - رحمه‌الله - پرسيدند كه مرد پيش دل خویش غم‌ها بيند؛ به چه داند كه این غم‌هاى دينى است يا دنيايى؟ گفت: غم دينى، روشنايى دارد و بى‌پژمانى و هرچند غم دينى بيش شود، بنده را زارى به درِ مولى عز و جل بيشتر شود و غم دين، با بَر بود و چون مدتى غم خورد، بَرِ وى پديد آيد؛ يعنى حال باطن وى بهتر شود و غم دنيايى تاریکى دارد و تنگى و پژمانى...».<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?sectionNumber=2&pageNumber=273&viewType=pdf همان، ص273]</ref>منظور از «به درِ مولى»، به درگاه اوست و «با بَر»؛ يعنى با فايده. | |||
==وضعيت کتاب== | |||
== | برای کتاب حاضر، افزون بر فهرست مطالب.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?pageNumber=9&viewType=pdf مقدمه کتاب، ص نه-سيزده]</ref>و فهرست منابع.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?sectionNumber=2&pageNumber=381&viewType=pdf متن کتاب، ص 381-388]</ref>، فهرست‌هاى فنى بسيار متعدد و جديد و جالب، شامل آيات، احاديث نبوى، احاديث قدسى و اخبار انبياى پيشين، اخبار، اقوال و مأثورات مشايخ و ضرب‌المثل‌هاى عربى، به زبان محلى، جملات احترام‌آمیز و دعائيه، كلمات نفرين، اشعار عربى، فارسی، مثل و مثل‌واره‌هاى فارسی و ترجمه مثل‌هاى عربى، واژه‌ها، تركيبات و افعال ناب فارسی و ساخته‌شده فارسی، واژه‌ها و اصطلاحات معارف دينى، اخلاقى و مدنى، حكايت‌ها، تمثيل‌ها، كسان (و فرشتگان)، نسبت‌ها، القاب، اديان، اقوام، نحله‌ها، مذاهب و طبقات اجتماعى، صنفى و عقيدتى، جاى‌ها و کتاب‌ها.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?sectionNumber=2&pageNumber=321&viewType=pdf همان، ص321-380]</ref>نيز فراهم شده است. | ||
کتاب حاضر، مستند است و مصحح، ارجاعات را به‌صورت پاورقى آورده؛ در بسيارى از موارد، اختلاف نسخه‌هاى خطى بيان شده.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?sectionNumber=2&pageNumber=32&viewType=pdf همان، ص 32، پاورقى 2] و...</ref>و... | |||
مصحح محترم، تصاویرى از وقف‌نامه و صفحات آغاز و انجام و اواسط نسخه خطى اثر حاضر را آورده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?pageNumber=89&viewType=pdf ر.ک: مقدمه کتاب، صفحات بعد از ص هشتاد و نه و قبل از ص1 كه شماره صفحه ندارد و تعداد 8 صفحه است]</ref> | |||
مصحح در تعليقاتش برخى از اعلام تاريخى را به‌صورت مختصر شناسانده و همچنين توضيحاتى در مورد احاديث و اخبار نبوى، اشعار، اصطلاحات، اعلام جغرافيايى، اقوال مشايخ، لغات و... ارائه كرده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/10958/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA-%D9%88-%D9%88%D8%B9%D8%B8-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82?sectionNumber=2&pageNumber=291&viewType=pdf ر.ک: متن کتاب، ص291-320]</ref> | |||
==پانویس== | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | |||
==منابع مقاله == | |||
مقدمه و متن کتاب. | مقدمه و متن کتاب. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
| خط ۹۳: | خط ۸۸: | ||
[[رده:اخلاق اسلامی]] | [[رده:اخلاق اسلامی]] | ||
[[رده:آثار کلی اخلاق قرن 1 – 14]] | [[رده:آثار کلی اخلاق قرن 1 – 14]] | ||
[[رده:اردیبهشت (1401)]] | |||