۶۱٬۱۸۹
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
'''تاريخ امپراطورى عثمانى (سلطان التواريخ)''' نوشته [[هامر-پورگشتال، یوزف فون|هامر پورگشتال]] گزارش روى‌دادهاى روزگار عثمانى و ويژگى‌ها و | '''تاريخ امپراطورى عثمانى (سلطان التواريخ)''' نوشته [[هامر-پورگشتال، یوزف فون|هامر پورگشتال]] گزارش روى‌دادهاى روزگار عثمانى و ويژگى‌ها و کارهاى پادشاهان اين امپراطورى مى‌باشد. | ||
نويسنده پس از | نويسنده پس از کوشش‌هاى فراوان در خواندن تاريخ شاهان مشرق‌زمين، به نوشتن تاريخ دولت عثمانى دست گشاد؛ زيرا فرمان‌روايان اين دولت، به هر سه بخش کره خاکى رفتند و به بيش‌تر سرزمين‌هاى جهان لشکر کشيدند و کشور گشادند. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
اثر دَه جلدى پورگشتال | اثر دَه جلدى پورگشتال که نسخه فارسى آن اکنون در پنج جلد چاپ شده است، به دليل موشکافى‌ها و ريزبينى‌هاى نويسنده آن، خود سندى براى کتاب‌هاى تاريخى تازه درباره ترکيه عثمانى به‌شمار مى‌رود و ديد جامع و تحليلى نويسنده درباره سير روى‌دادها، کتاب او را به منبعى اصلى و ماندگار بدل کرده و به‌رغم اين‌که پس از آن ده‌ها کتاب در اين موضوع نوشته شده، هم‌چنان ارزش خود را از دست نداده است. | ||
پيوستگى فصل‌ها (باب‌ها) در جلدهاى پنج‌گانه آن حفظ مى‌شود و جلد پنجم آن تا فصل 72 پيش مى‌رود و پس از آن، «ذيل تاريخ امپراطورى عثمانى» با چهار فصل به دنبال آن جاى مى‌گيرد. | پيوستگى فصل‌ها (باب‌ها) در جلدهاى پنج‌گانه آن حفظ مى‌شود و جلد پنجم آن تا فصل 72 پيش مى‌رود و پس از آن، «ذيل تاريخ امپراطورى عثمانى» با چهار فصل به دنبال آن جاى مى‌گيرد. | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
کتاب با گزارشى درباره تبار و خاستگاه ترکان عثمانى و تاريخچه‌اى از طايفه‌هاى ترک آغاز مى‌شود. طايفه ترک از گروه‌هاى کهن تاريخ به‌شمار مى‌روند و رسته عثمانلوها خود را به ترک منسوب مى‌کنند. هرودوت آن را تارژتااوس خوانده است و بسيارى از مورخان تاتار و مغول به انگيزه بزرگ‌داشت طايفه خود، خويش را به ترک بن‌يافث بن‌نوح(ع) منسوب کرده و تاتار و مغول را برابر يک‌ديگر دانسته‌اند، اما عثمانلوها که ترک‌هاى حقيقى به شمار مى‌رفتند، از اين نسب ننگ داشتند و اين نام را به عشاير آوره‌گرد هرزه‌تاز منسوب مى‌کردند. | |||
پارسيان (قوم فرس) | پارسيان (قوم فرس) کشور خود را ايران مى‌خواندند، ديگر سرزمين‌ها را انيران مى‌ناميدند به‌ويژه ترکستان را توران مى‌گفتند که مانند «سيچ»، با سختى و بى‌رحمى برابر و با انسانيت، ادب و تربيت ناسازگار بود. توران نزد يونانيان به «تيران» بدل شد و در معناى ستم‌گر و بيدادگر به کار رفت. هم‌چنين واژه ترک نزد عثمانلوها به معناى بى‌رحم و سنگ‌دل بود. | ||
زبان خالص | زبان خالص ترک قديم (آيغور) بعدها به «جغتاى» معروف شد و اهل اين زبان به دليل انتساب به ازبک خان، «ازبک» خوانده شدند. واضع و بنيادگذار سلطنت ترکان، آغوزخان پسر قراخان، معاصر حضرت ابراهيم(ع) بود که در وضع سلطنت، بناى دولت و آسايش ملت و رعيت ترک بسيار کوشيد. شرح حال آغوزيان و چگونگى تأسيس سلسله آنان پس از برافتادن سلجوقيان، درون‌مايه گزارش‌هاى نخستين فصل اين کتاب است. | ||
عثمانى‌ها | عثمانى‌ها که گروهى از قبيله‌هاى ترکمن شمال شرق ايران بودند، در آخرين سال‌هاى سده سيزدهم ميلادى (هفتم هجرى) از حمله مغولان گريختند و با گذر از ايران به آناتولى رفتند و در آن‌جا نيروى نظامى خود را به خدمت سلجوقيان روم گماردند. سلجوقيان در آن هنگام با امپراطورى بيزانس مى‌جنگيدند و عثمانيان به پاس اين خدمت، منطقه‌اى را به نام «سوگوت» در مرزهاى غربى آناتولى صاحب شدند. هنگامى که سرپرستى آنان به دست عثمان افتاد (از 679 ه / 1280 م)، براى برپايى دولت تلاش کردند تا اين‌که در روزگار فرزندان او و در دوره دهمين سلطان عثمانى؛ يعنى سليمان قانونى (باشکوه) دولتشان به امپراطورى جهانى بدل گشت. | ||
مرزهاى اين امپراطورى از سويى به اروپا تا مجارستان، رومانى، سراسر يونان و ناحيه | مرزهاى اين امپراطورى از سويى به اروپا تا مجارستان، رومانى، سراسر يونان و ناحيه بالکان و از سوى ديگر در آفريقا تا تونس و الجزاير و در آسيا از شبه جزيره کريمه تا شبه جزيره عربستان و سوريه مى‌رسيد. امپراطورى عثمانى کمابيش 650 سال، دولت نيرومند و حاکميتى بزرگ بود و از سده دهم هجرى (شانزدهم ميلادى) مرزهاى مشترکى با ايران داشت. از اين‌رو، جز اهميتش در جهان، اروپا و خاورميانه، نزد دولت‌هاى ايرانى نيز بسيار مهم مى‌نمود. | ||
نويسنده پس از گزارش‌هاى درازدامنى | نويسنده پس از گزارش‌هاى درازدامنى که درباره شکل‌گيرى اين امپراطورى عرضه مى‌کند، به دوران اوج قدرت آن در سده دهم هجرى مى‌پردازد و روند روى‌دادها را تا دوران حکومت سلطان سليمان و سرانجام پس‌روى اين حکومت تا اوايل سده چهاردهم هجرى (نوزدهم ميلادى) پى مى‌گيرد. وى هم‌چنين به ظهور ترکيه جديد (1975 - 1808) و تلاش‌هاى اصلاح‌طلبانه مهم در سده نوزدهم براى حفظ امپراطورى از سقوط مى‌پردازد. | ||
تاريخ جلوس شاهان و عزل و نصب وزيران، گزارش جنگ‌ها و صلح‌ها، وضع و گستره مرزهاى جغرافيايى و | تاريخ جلوس شاهان و عزل و نصب وزيران، گزارش جنگ‌ها و صلح‌ها، وضع و گستره مرزهاى جغرافيايى و چکيده‌اى از روى‌دادهاى بين‌المللى مرتبط با دولت عثمانى، از مهم‌ترين محورهايى است که نويسنده درباره آن‌ها گزارش مى‌دهد. او هم‌چنين به توصيف کاخ‌ها، نامه‌نگارى و ويژگى‌هاى مترجمان دربار و ازدواج‌هاى حاکمان و واليان و چند و چون سفارت‌خانه‌هاى دولت عثمانى مى‌پردازد و از درون‌مايه معاهدات و مصالحه‌هاى آنان خبر مى‌دهد. | ||
ذيل تاريخ امپراطورى عثمانى با جلوس سلطان حميد اول و وضع دولت و سپاهيان (قشون) عثمانى آغاز مى‌شود. نويسنده اين ذيل، با گزارشى درباره مصالحه | ذيل تاريخ امپراطورى عثمانى با جلوس سلطان حميد اول و وضع دولت و سپاهيان (قشون) عثمانى آغاز مى‌شود. نويسنده اين ذيل، با گزارشى درباره مصالحه کينارجى (قينارجه)، قتل والى بغدان و قتل عام در ايالت موره، به آمدن روس‌ها به تاتارستان قرم اشاره مى‌کند و روى‌دادها را تا جلوس سلطان سليم سوم و شکست ترکان در کرانه‌هاى درياى دانوب و مصالحه آنان با اتريش پى مى‌گيرد و آن‌گاه از عزل شدن وى خبر مى‌دهد. | ||
مهم‌ترين بخش‌هاى ديگر اين ذيل، جلوس محمود ثانى، سلطان عبدالمجيد و صدراعظمى خسرو پاشاست. | مهم‌ترين بخش‌هاى ديگر اين ذيل، جلوس محمود ثانى، سلطان عبدالمجيد و صدراعظمى خسرو پاشاست. | ||
==وضعيت | ==وضعيت کتاب== | ||
نويسنده با | نويسنده با کندوکاو در تاريخ دولت‌هاى اروپايى و گزارش‌هاى وزيران دربار عثمانى به دولت‌هاى خودشان و صدها نسخه خطى ترکى، فارسى و عربى و هزاران سند، اين اثر را سامان داد. نخست دوشز فرانسوى آن را از آلمانى به فرانسه و سپس ميرزا زکى على‌آبادى به فرمان ناصرالدين شاه قاجار آن را از فرانسه به فارسى ترجمه کرد. | ||
توضيحات و حواشى مترجم در پانوشت | توضيحات و حواشى مترجم در پانوشت کتاب و با نشانه «م» ميان دو هلال ديده مى‌شود. مصحح جمشيد کيانفر نيز در دو محور يادداشت‌هايى بر کتاب افزوده است: 1. ضبط لاتين جاى‌ها و کسان؛ 2. شناساندن شخصيت‌هاى علمى، ادبى و سياسى براى جبران کمبود توضيح نويسنده در اين‌باره. | ||
نمودار خانوادگى مترجم و | نمودار خانوادگى مترجم و عکس‌هايى از نسخه‌هاى خطى ترجمه کتاب در آغاز جلد يکم و درختواره شاهان عثمانى در پايان آن آمده است. نمايه جاى‌ها و کسان، مليت‌ها، اقوام، مذاهب، کتاب‌ها و اصطلاحات ديوانى را در پايان جلد پنجم کتاب مى‌توان يافت. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
#مقدمه و متن | #مقدمه و متن کتاب. | ||
#جواد عزاوى، قيس و غلامى دهقى، على (زمستان 1383)، «دولت عثمانى و امتيازدهى به اروپايى‌ها؛ | #جواد عزاوى، قيس و غلامى دهقى، على (زمستان 1383)، «دولت عثمانى و امتيازدهى به اروپايى‌ها؛ روى‌کردى نو به علل فروپاشى دولت عثمانى»، تاريخ در آيينه پژوهش، شماره چهارم. | ||
== پیوندها == | == پیوندها == | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||