۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' ص ' به ' ص'
جز (جایگزینی متن - '{{وابسته‌ها}}' به '{{وابسته‌ها}} ') |
جز (جایگزینی متن - ' ص ' به ' ص') |
||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
كتاب، با مقدمه‌اى از محقق در اشاره به زندگى‌نامه مؤلف آغاز و هر سه كتاب، در يك جلد ارائه گرديده است به شرح زير: | كتاب، با مقدمه‌اى از محقق در اشاره به زندگى‌نامه مؤلف آغاز و هر سه كتاب، در يك جلد ارائه گرديده است به شرح زير: | ||
«المواعظ»: اين كتاب، داراى 163 روايت است كه برخى بسيار طولانى و بعضى كوتاهند. مواعظ رسول اكرم(ص) - 82 روايت - و پس از آن روايات [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] - 49 روايت - بيشترين روايات اين مجموعه را تشكيل مى‌دهند. از اميرالمؤمنين(ع)، 16 روايت، از [[امام سجاد(ع)]]، 2 روايت، از [[امام رضا(ع)]]، 4 روايت و از امام هادى(ع)، امام باقر(ع) و امام حسين(ع)، هركدام، 1 روايت نقل شده است.<ref>مدنى بجستانى، سيد محمود، | «المواعظ»: اين كتاب، داراى 163 روايت است كه برخى بسيار طولانى و بعضى كوتاهند. مواعظ رسول اكرم(ص) - 82 روايت - و پس از آن روايات [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] - 49 روايت - بيشترين روايات اين مجموعه را تشكيل مى‌دهند. از اميرالمؤمنين(ع)، 16 روايت، از [[امام سجاد(ع)]]، 2 روايت، از [[امام رضا(ع)]]، 4 روايت و از امام هادى(ع)، امام باقر(ع) و امام حسين(ع)، هركدام، 1 روايت نقل شده است.<ref>مدنى بجستانى، سيد محمود، ص401</ref> | ||
كتاب، پس از مقدمه‌اى كوتاه از مؤلف در اشاره به مضمون آن، با وصاياى بسيار مفصل رسول اكرم(ص) به [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] شروع شده و سپس با مواعظ ديگرى از آن حضرت و پس از آن با مواعظ [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] و ساير ائمه(ع) ادامه مى‌يابد. | كتاب، پس از مقدمه‌اى كوتاه از مؤلف در اشاره به مضمون آن، با وصاياى بسيار مفصل رسول اكرم(ص) به [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] شروع شده و سپس با مواعظ ديگرى از آن حضرت و پس از آن با مواعظ [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] و ساير ائمه(ع) ادامه مى‌يابد. | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
متأسفانه كتاب از هيچ‌گونه نظم خاصى برخوردار نيست؛ اگرچه، ابتدا روايت رسول اكرم(ص) آمده است و بر اساس ترتيب منطقى، بايد مواعظ ساير ائمه(ع) به ترتيب ذكر مى‌شد، ولى چنين نشده است، بلكه پس از ذكر موعظه‌اى از اميرالمؤمنين(ع)، مواعظى از پيامبر(ص) و ساير ائمه(ع)، بدون هيچ ترتيب خاصى پشت سر هم ذكر شده است. | متأسفانه كتاب از هيچ‌گونه نظم خاصى برخوردار نيست؛ اگرچه، ابتدا روايت رسول اكرم(ص) آمده است و بر اساس ترتيب منطقى، بايد مواعظ ساير ائمه(ع) به ترتيب ذكر مى‌شد، ولى چنين نشده است، بلكه پس از ذكر موعظه‌اى از اميرالمؤمنين(ع)، مواعظى از پيامبر(ص) و ساير ائمه(ع)، بدون هيچ ترتيب خاصى پشت سر هم ذكر شده است. | ||
در برخى موارد نيز تحت عنوانى كه در كتاب ذكر شده، رواياتى كه با آن همخوانى ندارد آمده است؛ مثلا تحت عنوان «مواعظ الصادق»، رواياتى از امام باقر(ع)، امام هادى(ع)، [[امام رضا(ع)]] و... نقل شده است؛ بنابراين، به نظر مى‌رسد تهيه فهرست موضوعى و فهرستى بر اساس گوينده روايات، براى كتاب ضرورى است.<ref>همان، | در برخى موارد نيز تحت عنوانى كه در كتاب ذكر شده، رواياتى كه با آن همخوانى ندارد آمده است؛ مثلا تحت عنوان «مواعظ الصادق»، رواياتى از امام باقر(ع)، امام هادى(ع)، [[امام رضا(ع)]] و... نقل شده است؛ بنابراين، به نظر مى‌رسد تهيه فهرست موضوعى و فهرستى بر اساس گوينده روايات، براى كتاب ضرورى است.<ref>همان، ص400</ref> | ||
بااين‌حال، شايد بتوان مطالب اين كتاب را با كمى تسامح، در نه بخش تنظيم نمود. | بااين‌حال، شايد بتوان مطالب اين كتاب را با كمى تسامح، در نه بخش تنظيم نمود. | ||
در آغاز اين كتاب آمده است: «اما بعد، فهذه لئالى الغوالى و جواهر زواهر وصايا...»؛ اين جمله، باعث شده است كه گروهى نام كتاب را «لئالى الغوالى» دانسته و با اين نام از آن ياد كنند.<ref>همان، | در آغاز اين كتاب آمده است: «اما بعد، فهذه لئالى الغوالى و جواهر زواهر وصايا...»؛ اين جمله، باعث شده است كه گروهى نام كتاب را «لئالى الغوالى» دانسته و با اين نام از آن ياد كنند.<ref>همان، ص402</ref> | ||
«صفات الشيعة»: بدون هيچ مقدمه‌اى، تنها با ذكر يك خطبه كوتاه آغاز شده است. روايات اين مجموعه، گونه‌هاى مختلفى هستند. برخى از آن‌ها بيان‌گر صفات اخلاقى، تعدادى بيان‌گر خطوط اعتقادى، بعضى بيان‌كننده برخورد شيعه با مسائل فقهى و احكام عملى اسلامى و تعدادى نيز بيان‌گر خلقت و ويژگى‌هاى جسمى شيعه است. بعضى از روايات هم مجموع صفات اخلاقى، اعتقادى، فقهى و... را در كنار هم ذكر كرده است.<ref>همان، | «صفات الشيعة»: بدون هيچ مقدمه‌اى، تنها با ذكر يك خطبه كوتاه آغاز شده است. روايات اين مجموعه، گونه‌هاى مختلفى هستند. برخى از آن‌ها بيان‌گر صفات اخلاقى، تعدادى بيان‌گر خطوط اعتقادى، بعضى بيان‌كننده برخورد شيعه با مسائل فقهى و احكام عملى اسلامى و تعدادى نيز بيان‌گر خلقت و ويژگى‌هاى جسمى شيعه است. بعضى از روايات هم مجموع صفات اخلاقى، اعتقادى، فقهى و... را در كنار هم ذكر كرده است.<ref>همان، ص393</ref> | ||
برخى از روايات، بسيار كوتاه و بعضى ديگر بسيار مفصل و طولانى هستند. اين روايات، بدون هيچ‌گونه تنظيم خاصى در كتاب، كنار هم آمده‌اند و هيچ تنظيم، تبويب و حتى چينش منطقى در آن به چشم نمى‌خورد. مؤلف در سراسر كتاب، سخنى از خود بيان نكرده و تنها به نقل متن روايات اكتفا كرده است.<ref>همان</ref> | برخى از روايات، بسيار كوتاه و بعضى ديگر بسيار مفصل و طولانى هستند. اين روايات، بدون هيچ‌گونه تنظيم خاصى در كتاب، كنار هم آمده‌اند و هيچ تنظيم، تبويب و حتى چينش منطقى در آن به چشم نمى‌خورد. مؤلف در سراسر كتاب، سخنى از خود بيان نكرده و تنها به نقل متن روايات اكتفا كرده است.<ref>همان</ref> | ||
از مزيت‌هاى كتاب اين است كه تمامى روايات به‌صورت اسناد متصل آورده شده‌اند. اين كتاب، همچون ساير كتب صدوق، از شهرت و اقبال عام برخوردار نيست، ولى اين عدم شهرت، بدين معنى نيست كه در نسبت آن به مؤلف و يا اعتبار آن خدشه باشد، بلكه بسيارى از بزرگان علماى شيعه، بر آن اعتماد كرده و از آن روايت كرده‌اند، از جمله [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]]، [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدث نورى]] و [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]].<ref>همان، | از مزيت‌هاى كتاب اين است كه تمامى روايات به‌صورت اسناد متصل آورده شده‌اند. اين كتاب، همچون ساير كتب صدوق، از شهرت و اقبال عام برخوردار نيست، ولى اين عدم شهرت، بدين معنى نيست كه در نسبت آن به مؤلف و يا اعتبار آن خدشه باشد، بلكه بسيارى از بزرگان علماى شيعه، بر آن اعتماد كرده و از آن روايت كرده‌اند، از جمله [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]]، [[نوری، حسین بن محمدتقی|محدث نورى]] و [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]].<ref>همان، ص394</ref> | ||
«فضائل الشيعة»: كتاب كم‌حجم و كوچكى درباره فضايل شيعه است كه تمامى روايات آن، با اسناد متصل نقل شده‌اند و تنها سه روايت از بين آن‌ها (دو روايت از ابوحمزه و يكى از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]])، روشن نيست كه آيا سندشان به دليل اشتراك با سند قبلى حذف شده است و يا اين روايات، بدون سند است.<ref>همان، | «فضائل الشيعة»: كتاب كم‌حجم و كوچكى درباره فضايل شيعه است كه تمامى روايات آن، با اسناد متصل نقل شده‌اند و تنها سه روايت از بين آن‌ها (دو روايت از ابوحمزه و يكى از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]])، روشن نيست كه آيا سندشان به دليل اشتراك با سند قبلى حذف شده است و يا اين روايات، بدون سند است.<ref>همان، ص395</ref> | ||
در اين كتاب، 45 روايت ذكر شده است كه يكى از آن‌ها حديث قدسى، 16 روايت نبوى، 2 روايت از اميرالمؤمنين(ع)، 3 روايت از امام باقر(ع)، 22 روايت از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] و 1 روايت از [[امام رضا(ع)]] است. | در اين كتاب، 45 روايت ذكر شده است كه يكى از آن‌ها حديث قدسى، 16 روايت نبوى، 2 روايت از اميرالمؤمنين(ع)، 3 روايت از امام باقر(ع)، 22 روايت از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] و 1 روايت از [[امام رضا(ع)]] است. | ||
| خط ۹۳: | خط ۹۳: | ||
شيخ صدوق در پى جمع‌آورى مواعظ پيامبر(ص) و اهل بيت گرامى‌اش(ع) كتاب «المواعظ» را نگاشته است. وى در موارد بسيار اندك، از جمله در اواسط حديث اول، توضيحاتى كوتاه راجع به برخى لغات روايات، ذكر كرده است. در برخى از مواعظ، افراد خاصى مورد خطاب بوده‌اند؛ نظير وصاياى رسول اكرم(ص) به اميرالمؤمنين(ع)، سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] به زيد بن صوحان، وصاياى آن حضرت به محمد بن حنفيه، موعظه امام موسى بن جعفر(ع) به برخى از فرزندانش و بعضى نيز كلى‌اند و مخاطب خاصى ندارند.<ref>همان، | شيخ صدوق در پى جمع‌آورى مواعظ پيامبر(ص) و اهل بيت گرامى‌اش(ع) كتاب «المواعظ» را نگاشته است. وى در موارد بسيار اندك، از جمله در اواسط حديث اول، توضيحاتى كوتاه راجع به برخى لغات روايات، ذكر كرده است. در برخى از مواعظ، افراد خاصى مورد خطاب بوده‌اند؛ نظير وصاياى رسول اكرم(ص) به اميرالمؤمنين(ع)، سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] به زيد بن صوحان، وصاياى آن حضرت به محمد بن حنفيه، موعظه امام موسى بن جعفر(ع) به برخى از فرزندانش و بعضى نيز كلى‌اند و مخاطب خاصى ندارند.<ref>همان، ص401</ref> | ||
در بخش نخست اين اثر، وصاياى رسول اكرم(ص) به [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] آمده است. در بخشى از اين وصايا، چنين آمده است: | در بخش نخست اين اثر، وصاياى رسول اكرم(ص) به [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] آمده است. در بخشى از اين وصايا، چنين آمده است: | ||
| خط ۱۴۳: | خط ۱۴۳: | ||
ب) تعدادى از روايات را با ذكر قسمتى از سند آورده است، مانند رواياتى كه از حسن بن محبوب، على بن حكم، عمرو بن شمر، محمد بن ابى عمير و يا يونس بن ظبيان نقل مى‌كند كه روشن است مؤلف نمى‌تواند بدون واسطه از اينها نقل كند، ولى سند مؤلف به اين افراد و يا كتاب‌هاى آنان، بيان نشده است. | ب) تعدادى از روايات را با ذكر قسمتى از سند آورده است، مانند رواياتى كه از حسن بن محبوب، على بن حكم، عمرو بن شمر، محمد بن ابى عمير و يا يونس بن ظبيان نقل مى‌كند كه روشن است مؤلف نمى‌تواند بدون واسطه از اينها نقل كند، ولى سند مؤلف به اين افراد و يا كتاب‌هاى آنان، بيان نشده است. | ||
ج) رواياتى كه بدون سند و به‌صورت مرسل به معصومين(ع) نسبت داده شده است كه اكثر روايات كتاب را تشكيل مى‌دهد.<ref>همان، | ج) رواياتى كه بدون سند و به‌صورت مرسل به معصومين(ع) نسبت داده شده است كه اكثر روايات كتاب را تشكيل مى‌دهد.<ref>همان، ص401</ref> | ||
«صفات الشيعة»: حاوى تعداد زيادى از منقولات، احاديث و سخنان معصومين(ع) در توصيف شيعيان واقعى و مناقب و فضايل آن‌هاست. اين روايات از متون كهن روايى شيعه، مانند «امالى» طوسى، تفسير «نور الثقلين»، «بشارة المصطفى»، «[[بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)|بحار الانوار]]»، «الكافى»، «امالى» صدوق و ديگر مجامع روايى نقل شده و مضامين مشترك آن‌ها اشاره به پيوند شيعه با ائمه(ع)، جايگاه بهشتى شيعيان، خلق شدن شيعيان از طينت ائمه(ع)، مجالست با اشرار و اخيار، مودت اهل بيت(ع)، تقواى شيعيان و كثرت دشمنان ايشان، سيماى شيعه، اوامر ائمه(ع) به شيعيان، برائت از جبت و طاغوت، سرنوشت اعمال عبادى شيعه و پاداش‌ها و بشارت‌هاى بسيار به شيعيان واقعى است؛ ضمن اينكه صفات شيعه و تفاوت‌هاى ايمان و اسلام نيز در اين روايات آمده است. | «صفات الشيعة»: حاوى تعداد زيادى از منقولات، احاديث و سخنان معصومين(ع) در توصيف شيعيان واقعى و مناقب و فضايل آن‌هاست. اين روايات از متون كهن روايى شيعه، مانند «امالى» طوسى، تفسير «نور الثقلين»، «بشارة المصطفى»، «[[بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)|بحار الانوار]]»، «الكافى»، «امالى» صدوق و ديگر مجامع روايى نقل شده و مضامين مشترك آن‌ها اشاره به پيوند شيعه با ائمه(ع)، جايگاه بهشتى شيعيان، خلق شدن شيعيان از طينت ائمه(ع)، مجالست با اشرار و اخيار، مودت اهل بيت(ع)، تقواى شيعيان و كثرت دشمنان ايشان، سيماى شيعه، اوامر ائمه(ع) به شيعيان، برائت از جبت و طاغوت، سرنوشت اعمال عبادى شيعه و پاداش‌ها و بشارت‌هاى بسيار به شيعيان واقعى است؛ ضمن اينكه صفات شيعه و تفاوت‌هاى ايمان و اسلام نيز در اين روايات آمده است. | ||
| خط ۱۴۹: | خط ۱۴۹: | ||
مؤلف در «فضائل الشيعة»، مجموعه رواياتى را از ائمه(ع) درباره مقام و منزلت شيعيان آورده و آن‌ها را تنها راهيان حق و پيروان حقيقى حضرت رسول(ص) مى‌داند. در اين كتاب كه روايات اخلاقى و اعتقادى را بيان كرده است، از زمان نگارش، مانند ساير كتاب‌هاى شيخ، مورد توجه علماء و بزرگان شيعه قرار گرفته است. بسيارى از علماء و محدثان، از جمله [[علامه مجلسى]] در بحار، از روايات آن بهره جسته‌اند. | مؤلف در «فضائل الشيعة»، مجموعه رواياتى را از ائمه(ع) درباره مقام و منزلت شيعيان آورده و آن‌ها را تنها راهيان حق و پيروان حقيقى حضرت رسول(ص) مى‌داند. در اين كتاب كه روايات اخلاقى و اعتقادى را بيان كرده است، از زمان نگارش، مانند ساير كتاب‌هاى شيخ، مورد توجه علماء و بزرگان شيعه قرار گرفته است. بسيارى از علماء و محدثان، از جمله [[علامه مجلسى]] در بحار، از روايات آن بهره جسته‌اند. | ||
اولين حديث اين كتاب، بيان مى‌كند كه گروهى درباره [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] از پيامبر(ص) سؤال كردند. حضرت خشمناك شد و فرمود: «چرا گروهى پيرامون كسى به جست‌وجو و پرسش پرداخته‌اند كه منزلتش نزد من، همچون منزلت من نزد خداست».<ref>همان، | اولين حديث اين كتاب، بيان مى‌كند كه گروهى درباره [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] از پيامبر(ص) سؤال كردند. حضرت خشمناك شد و فرمود: «چرا گروهى پيرامون كسى به جست‌وجو و پرسش پرداخته‌اند كه منزلتش نزد من، همچون منزلت من نزد خداست».<ref>همان، ص396</ref> | ||
اين اثر، براى شناخت مقام و منزلت اهل بيت(ع)، شيعيان و پيروان ايشان، كتابى بس ارزش‌مند و بى‌نظير است؛ به‌طورى كه خواننده با مطالعه آن به جايگاه واقعى شيعه در اسلام و نزد پيامبر(ص) و ائمه(ع) پى مى‌برد. | اين اثر، براى شناخت مقام و منزلت اهل بيت(ع)، شيعيان و پيروان ايشان، كتابى بس ارزش‌مند و بى‌نظير است؛ به‌طورى كه خواننده با مطالعه آن به جايگاه واقعى شيعه در اسلام و نزد پيامبر(ص) و ائمه(ع) پى مى‌برد. | ||
| خط ۱۶۰: | خط ۱۶۰: | ||
نسخه اصل «المواعظ» را آقاى حاج شيخ [[عطاردی قوچانی، عزیزالله|عزيز الله عطاردى]] از كتاب‌خانه صاحب «عبقات الانوار» عكس‌بردارى كرده و خود آن را ترجمه نموده است و ميكروفيلم آن در كتاب‌خانه خصوصى مترجم موجود مى‌باشد. اكنون چاپ‌هاى مختلفى از اين كتاب در دست است: | نسخه اصل «المواعظ» را آقاى حاج شيخ [[عطاردی قوچانی، عزیزالله|عزيز الله عطاردى]] از كتاب‌خانه صاحب «عبقات الانوار» عكس‌بردارى كرده و خود آن را ترجمه نموده است و ميكروفيلم آن در كتاب‌خانه خصوصى مترجم موجود مى‌باشد. اكنون چاپ‌هاى مختلفى از اين كتاب در دست است: | ||
1. چاپ انتشارات هجرت، | 1. چاپ انتشارات هجرت، ص139؛ | ||
2. به نام ترجمه مواعظ صدوق، انتشارات عطارد، 160 ص، 1373؛ | 2. به نام ترجمه مواعظ صدوق، انتشارات عطارد، 160 ص، 1373؛ | ||