المصباح في مكاشفة بعث الارواح: تفاوت میان نسخه‌ها

'''المصباح في مكاشفة بعث الارواح'''، به زبان عربى، اثر ابومحمد بن ابونصر بقلى، مشهور به [[روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی‌نصر|روزبهان بقلى]] شيرازى، عارف قرن ششم، در باب عرفان نظرى است.

#المصباح في مكاشفة بعث الارواح: در اين رساله، از حقايق ربانى پنهان در روح انسانى و آنچه متكلمين و فلاسفه و صوفيه در مورد ماهيت روح آدمى معتقدند و سير اين روح در در مقامات مكاشفين و عارفين و موحدين و محبين و نيز ساير دقايق و لطايف اسرار الهى سخن به ميان مى‌آيد؛ اسرارى همچون خلقت عقل، وهم، ضمير، خيال و قلب.

#:مؤلف، هم‌چنين بر اساس آيات و روايات درباره‌ى آفرينش عرش، حضيرة القدس، كرسى، لوح، قلم و فرشتگان حامل عرش(اسرافيل، عزرائيل، ميكائيل و جبرائيل) بحث مى‌كند.

#شرح الحجب و الاستار في مقامات اهل الانوار و الاسرار: روزبهان در اين رساله بعد از حمد و ثناى خداوند سبحان، درباره انگيزه‌ى تأليف كتاب مى‌گويد: «شبى از خواب برخاستم و به حالت مراقبت نشستم تا باشد كه از عالم غيب چيزى را صيد كنم و به جمال و جبروت بنگرم و نداى حق را بشنوم؛ چون درون را پاك كردم، با گوش دل صداى دوست را شنيدم كه مرا خطاب ساخت و فرمود: «كتابى در بيان حجاب‌هاى حايل ميان من و بندگانم در مسير مقامات و احوال به رشته تحرير بياور تا عارفان، مصارع خطرات و ورود خيالات و لطايف مكريات را بشناسند»».

#:به نظر روزبهان اولين حجاب، حجاب عدم است كه اصعب حجب به شمار مى‌آيد. وى به ترتيب به بيان حجاب‌هاى ديگر مى‌پردازد تا اينكه به صفات رذيله‌ى نفسانى مى‌رسد و تصريح مى‌كند كه هر كسى موفق به خرق حجاب‌ها شود، به مقام قطب الاقطابى نائل مى‌گردد.

#:در مكتب روزبهان، آخرين حجاب، حجاب نكره و آخرين مقام، معرفت است. سالك بعد از رسيدن به مقام معرفت، مستغرق در بحار اوليت مى‌شود و عمل او سكر و علم و حيرانى مى‌شود. او در حقيقت قطب الاقطاب و كاشف النقاب است. وى بر اساس منزلت پيامبر اكرم(ص)، به توضيح و تفسير حديث اغانى پرداخته و دقايق عرفانى آن را به نحو احسن بيان مى‌كند.

#لوامع التوحيد: مقدمه اين رساله به حمد و ثناى خداى سبحان و صلوات و تحيت بر پيامبر اكرم(ص) اختصاص دارد و متضمن دقايق عرفانى است. مؤلف، در ابتداى اين رساله بيان مى‌كند كه براى توحيد نهايتى متصور نيست، زيرا حقيقت توحيد، صفت موحد است و براى او از جميع وجوه غايتى وجود ندارد. به نظر وى بدايت توحيد داراى ده مرحله است كه عبارتند از: فكر، ذكر، حكمت، حياء، جمع، تفرقه، تمكين، تلوين، مكاشفه و مشاهده و وصول به درجه توحيد بدون اين مراتب محال است.

#:وى توحيد را بر اصول ده‌گانه مبتنى مى‌كند كه عبارتند از: قبض، بسط، سكر، صحو، فناء، بقاء، انبساط، اتحاد، استقامت و سر. ناگفته نماند كه بعد از مقام سر، ديگرى مقامى براى سالك متصور نيست و آخر مقام توحيد، اول مقام سر است و براى موحد در مرتبه سر، هزار مقام است كه اول آنها معرفت و آخر آنها نكره مى‌باشد.

#:براى توحيد، رسم و اسم و نور و سرى است. رسم توحيد، همان معرفت عقلانى اسماء الله و نعوت اوست، ولى اسم توحيد، بعد از تخليه قلب از جميع شكوك و تنور به نور ايمان حاصل مى‌شود. روزبهان در پايان رساله سوم، مردان مسالك حق را به ده دسته تقسيم مى‌كند كه عبارتند از: اهل كرامات، اهل مقامات، اهل منازلات، اهل درجات، اهل حالات، اهل مخاطبات، اهل مكاشفات، اهل مشاهدات، اهل مدانات، اهل استقامات. وى، سپس، به شرح هر كدام از اين اقسام مى‌پردازد.

#مسالك التوحيد: روزبهان در اين رساله، ايمان را بر چهار قطب تقسيم مى‌كند كه عبارتند از: معرفت ذات احديت، معرفت صفات الهى، معرفت افعال الهى و سمعيات. هر كدام از اين اقطاب، بر ده ركن استوار مى‌باشد كه درباره‌ى آنها توضيح مى‌دهد. وى، بر خلاف معتزله، صفات حق تعالى را زايد بر ذات دانسته و در اين راستا سخنان معتزله را مردود معرفى مى‌كند.