تاریخ فلسفه اسلامی (جمعی از نویسندگان): تفاوت میان نسخه‌ها

در بخش اول که به‎عنوان مباحث مقدماتی کتاب مطرح گردیده، تاریخ تفکر فلسفی اسلامی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و به این نکته اشاره شده است که براى مطالعات و تفکرات فلسفى، آغاز مشخصى را نمى‏‌توان ذکر کرد؛ بلکه براى آن، همچون دیگر رشته‌‏هاى دانش بشرى، ریشه‏‌هایى در اعماق تاریخ تفکر انسان مى‏توان یافت. هرگاه انسانى مى‏‌زیسته، فکر و اندیشه را به‎عنوان یک ویژگى جدایى‏‌ناپذیر با خود داشته و هر جا انسانى گام نهاده، تعقل و تفکر را با خود آورده است. از اندیشه‌‏هاى نانوشته بشر، اطلاعات متقن و دقیقى در دست نیست، جز آنچه دیرینه‏‌شناسان بر اساس آثارى که از حفاری‎ها به دست آمده است، حدس مى‌‏زنند. اما اندیشه‏‌هاى مکتوب، چه فلسفى و چه غیر آن، از این قافله بسیار عقب مانده و طبعا تا زمان اختراع خط به تأخیر افتاده است. نویسندگان معتقدند اندیشه فلسفى، به همان معنا که از فلسفه اراده مى‏‌کنیم، به معناى هستى‏‌شناسى و مباحثى از قبیل آغاز و انجام، در ابتداى پیدایش خود توأم با اعتقادات مذهبى است و ازاین‏‌رو، مى‏توان گفت: قدیمى‌‏ترین افکار فلسفى را باید از میان اندیشه‌‏هاى مذهبى جستجو کرد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص19</ref>.

به اعتقاد ایشان، نخستین بذرهاى تفکر و تعقل، با نزول آیات قرآنى و دعوت پیامبر(ص) در بین مسلمانان پاشیده شد. قرآن کریم، در آیات فراوانى، پیروان خود را به تعقل و تفکر دعوت مى‎کند و کسانى را که عقل خود را به کار نمى‏‌گیرند، مورد مذمت قرار مى‌‏دهد. همان ‏گونه که پیروان خود را به تقوا امر فرموده، به گفتار محکم و بااساس نیز مأمور ساخته است و از پیروى مطالب مشکوک برحذر داشته و مردمى را که از سنن خرافى نیاکان خود، کورکورانه تقلید مى‏‌کنند، نکوهش فرموده است‏<ref>ر.ک: همان، ص29-‎30</ref>.

در بخش دوم، به معرفی ده تن از فیلسوفان جهان اسلام و اشاره به برخی از آثار آنان پرداخته شده است که نخستین شخص آنان ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی می‎باشد که مهم‏ترین ویژگى علمى وی، پیشگامى او در بحث سازگارى دین و فلسفه دانسته شده است. او در پاسخ به افکار دهریان، مانویان، لاادریان مطالبى به رشته تحریر درآورده است؛ بدین جهت وى را مى‏‌توان متکلم - ‎فیلسوف دانست. متکلمانه سلوک کردن وى تا فیلسوفانه در مباحثى از قبیل حدوث و تناهى عالم و به‌‏ویژه در بحث از خداوند، به‎خوبى قابل احساس است. اگر تشیع او جدى گرفته شود و قراینى که روشن مى‌‏سازد که وى علاوه بر مطالعات قرآنى، تحت تأثیر تعالیم ائمه معصومین(ع) نیز بوده است، آنگاه قابل فهم خواهد بود که چرا على‌‏رغم اشراف بر فلسفه یونان، هرگز در برابر آن احساس خودباختگى نداشت و به یک منفعل صرف تبدیل نشد. این ویژگى کم‌‏اهمیتى نیست که وى در مسائلى از فلسفه که به‎نحوى مى‌‏پنداشته با مسائل اعتقادى و داده‏‌هاى دینى معارضه دارد، حرمت این مسائل و داده‌‏ها را نگه مى‌‏داشت و رأى مشهور فلسفى را که معارض با دین مى‏‌دید، قابل اعتنا نمى‏‌دانست<ref>ر.ک: همان، ص54</ref>.

[[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]]، سومین فیلسوفی است که به معرفی وی پرداخته شده است. از نظر او، دانش‎ها در تقسیم اولى به «دانش‎هاى مقطعى» که روزگارانى به کار آیند و در برهه‏اى کاربردشان را از دست مى‏‌دهند و یا روزگارانى نیاز بدان‎ها مورد غفلت واقع مى‌‏شود و بعد مورد توجه قرار مى‏‌گیرد و به «دانش‎هاى ثابتى» که نسبت به همه زمان‎ها داراى کاربرد هستند تقسیم مى‏‌شوند. این قسم دانش‎ها برازنده نام حکمتند. از نظر او «دانش‎هاى حکمى» به «اصول» و «فروع» یا توابع تقسیم مى‏‌شوند؛ دانش‎هاى فرعى علومى مانند پزشکى، کشاورزى و علوم جزئى مربوط به تنجیم را در بر مى‎گیرند. وی دانش‎هاى اصلى را به «دانش‎هاى ابزارى»، یعنى علم منطق، که وسیله براى رسیدن به دانش‎هاى دیگرند و «دانش‎هاى غیر ابزارى» که هدف از آن رسیدن به امور عالم حاضر و قبل از آن است، تقسیم مى‎کند. «دانش‎هاى غیر ابزارى»، از نظر وی در اولین تقسیم به دانش «نظرى»، که تنها هدفش تزکیه جان است به معلوماتى که برایش حاصل مى‏‌شود و به دانش «عملى»، که هدفش عمل بر وفق معلومات نیز مى‌‏باشد، تقسیم مى‌‏شود؛ ازاین‏رو، «دانش‎هاى نظرى»، موجوداتى را که افعال یا حالات ما نیستند، مورد بررسى قرار مى‌‏دهند و «دانش‎هاى عملى»، افعال و حالات ما را بررسى مى‎کنند، تا بهترین‎ها در ما تحقق بیابند یا از ما صادر گردند. او برخلاف متعارف، «دانش‎هاى نظرى» را به «طبیعى»، «ریاضى»، «الهى» و «کلى» تقسیم مى‎کند و معیار را در این تقسیم‌‏بندى، به‎ترتیب ممزوج بودن شى‏ء، از نظر تعریف و قوام، با ماده معین و یا ماده غیر معین و یا غیر ممزوج بودن با ماده و یا گاهى ممزوج و گاهى غیر ممزوج بودن با ماده، قرار مى‏‌دهد. وى «دانش‎هاى عملى» را نیز به چهار بخش تقسیم مى‏‌کند: «علم اخلاق»، که هدف آن رسیدن انسان به سعادت دنیا و آخرت است، «علم تدبیر منزل»، «علم تدبیر مدینه» و «علم قانون‎گذارى»<ref>ر.ک: همان، ص126-‎127</ref>.