۶۱٬۱۸۹
ویرایش
مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة (حسینی عاملی) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۳ اکتبر ۲۰۱۷، ساعت ۰۸:۲۶
، ۲۳ اکتبر ۲۰۱۷جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - ' :' به ':') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
علامه [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد|سيد محمد جواد بن محمدحسینى شقرائى عاملى نجفى]] (م 1226 ق). | علامه [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد|سيد محمد جواد بن محمدحسینى شقرائى عاملى نجفى]] (م 1226 ق). | ||
كتاب مفتاح الكرامة بى‌نظيرترين شرح «قواعد الأحكام» تأليف [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] | كتاب مفتاح الكرامة بى‌نظيرترين شرح «قواعد الأحكام» تأليف [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] (م 726 ق) (قده) است. اگر چه شروح متعددى نظير «[[إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد|إيضاح الفوائد]]»، «[[كنز الفوائد في حل مشكلات القواعد|كنز الفوائد]]»، «[[كشف اللثام عن قواعد الأحكام|كشف اللثام]]» بر [[قواعد الأحكام|قواعد علامه]] نوشته شده است اما هيچ كدام از آنان هم‌سطح و هم‌طراز با اين كتاب نيستند. | ||
==منزلت كتاب== | ==منزلت كتاب== | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
آن گونه كه در خطبۀ كتاب آمده است «مفتاح الكرامة» را به دستور استادش شيخ جعفر بن خضر جناحى (م 1228 ق)، معروف به كاشف الغطاء، اعجوبۀ فقه و فقاهت در زمان خود تأليف نموده است و حدود سى سال (1226 - 1197) تأليف آن طول كشيده است. | آن گونه كه در خطبۀ كتاب آمده است «مفتاح الكرامة» را به دستور استادش شيخ جعفر بن خضر جناحى (م 1228 ق)، معروف به كاشف الغطاء، اعجوبۀ فقه و فقاهت در زمان خود تأليف نموده است و حدود سى سال (1226 - 1197) تأليف آن طول كشيده است. | ||
با توجه به اين كه كتاب در اواخر عمر مؤلف تأليف شده است و بنابراين چكيده و خلاصۀ افكار علمى بلند و فقهى اين فقيه بزرگوار بوده و همين‌طور حلقۀ واسطۀ افكار بلند اساتيد بزرگوارش همچون سيد محمد مهدى طباطبايى مشهور به بحر العلوم (م 1212 ق) و [[کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر|شيخ جعفر كاشف الغطاء]] (م 1228 ق) و شاگردانى همچون [[صاحب جواهر، محمدحسن|شيخ محمدحسن نجفى]]، [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] الكلام (م 1266 ق) و [[کاشف‌الغطاء، حسن|شيخ حسن بن جعفر كاشف الغطاء]] | با توجه به اين كه كتاب در اواخر عمر مؤلف تأليف شده است و بنابراين چكيده و خلاصۀ افكار علمى بلند و فقهى اين فقيه بزرگوار بوده و همين‌طور حلقۀ واسطۀ افكار بلند اساتيد بزرگوارش همچون سيد محمد مهدى طباطبايى مشهور به بحر العلوم (م 1212 ق) و [[کاشف‌الغطاء، جعفر بن خضر|شيخ جعفر كاشف الغطاء]] (م 1228 ق) و شاگردانى همچون [[صاحب جواهر، محمدحسن|شيخ محمدحسن نجفى]]، [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] الكلام (م 1266 ق) و [[کاشف‌الغطاء، حسن|شيخ حسن بن جعفر كاشف الغطاء]] (م 1262 ق) مى‌باشد. | ||
==تاريخ تأليف و انتشار== | ==تاريخ تأليف و انتشار== | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
جلد دهم شامل كتاب‌هاى قضاء و قسمتى از ديات، از تاريخ اتمام آنها اطلاع دقيقى در دست نيست. اگر چه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]تاريخ اتمام كتاب قضاء را سال 1226ق اعلام نموده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 21 ص 341). | جلد دهم شامل كتاب‌هاى قضاء و قسمتى از ديات، از تاريخ اتمام آنها اطلاع دقيقى در دست نيست. اگر چه در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]تاريخ اتمام كتاب قضاء را سال 1226ق اعلام نموده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 21 ص 341). | ||
تاريخ اتمام جلد يازدهم كه حاشيۀ مؤلف بر [[كشف اللثام عن قواعد الأحكام|كشف اللثام]] في شرح قواعد الأحكام تأليف [[فاضل هندی، محمد بن حسن|محمد بن حسن اصفهانى]] | تاريخ اتمام جلد يازدهم كه حاشيۀ مؤلف بر [[كشف اللثام عن قواعد الأحكام|كشف اللثام]] في شرح قواعد الأحكام تأليف [[فاضل هندی، محمد بن حسن|محمد بن حسن اصفهانى]] معروف به [[فاضل هندی، محمد بن حسن|فاضل هندى]] (م 1137 ق) است، نيز مشخص نمى‌باشد. | ||
به نظر مى‌رسد كه كتاب‌هايى كه تاريخ اتمام آنها مشخص نيست. بين سال‌هاى 1205ق تا 1216ق تأليف شده‌اند. | به نظر مى‌رسد كه كتاب‌هايى كه تاريخ اتمام آنها مشخص نيست. بين سال‌هاى 1205ق تا 1216ق تأليف شده‌اند. | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
نكتۀ قابل توجه اين كه علامۀ محقق [[آقا بزرگ تهرانى]] در «الذريعة» گفته است كه كتاب نكاح و اوائل كتاب طلاق مفتاح الكرامة را در كتابخانۀ شيخ عبدالحسين تهرانى در كربلا ديده است كه در چاپ‌هاى فعلى موجود نيست. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]341/21). | نكتۀ قابل توجه اين كه علامۀ محقق [[آقا بزرگ تهرانى]] در «الذريعة» گفته است كه كتاب نكاح و اوائل كتاب طلاق مفتاح الكرامة را در كتابخانۀ شيخ عبدالحسين تهرانى در كربلا ديده است كه در چاپ‌هاى فعلى موجود نيست. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]341/21). | ||
كتاب مفتاح الكرامة در ابتدا 32 جلد خطى بوده است كه بعدها به صورت ده جلدى چاپ شده است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] | كتاب مفتاح الكرامة در ابتدا 32 جلد خطى بوده است كه بعدها به صورت ده جلدى چاپ شده است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 292/4). | ||
از اين ده جلد، جلدهاى اول تا پنجم و همين‌طور جلد هشتم در سال 1326ق و جلد هفتم در سال 1327ق بوسيلۀ چاپخانۀ شورى مصر در قاهره چاپ شده است. | از اين ده جلد، جلدهاى اول تا پنجم و همين‌طور جلد هشتم در سال 1326ق و جلد هفتم در سال 1327ق بوسيلۀ چاپخانۀ شورى مصر در قاهره چاپ شده است. | ||
جلد ششم و امانات و توابع آن در سال 1333 در چاپخانۀ وطن علويه در دمشق بوسيلۀ سيد محمد محسن امين مؤلف [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] | جلد ششم و امانات و توابع آن در سال 1333 در چاپخانۀ وطن علويه در دمشق بوسيلۀ سيد محمد محسن امين مؤلف [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] چاپ شده است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 292/4). | ||
جلد نهم و دهم و يازدهم به دستور آیت‌الله آقا [[بروجردی، حسین|حسين بروجردى]] | جلد نهم و دهم و يازدهم به دستور آیت‌الله آقا [[بروجردی، حسین|حسين بروجردى]] (م 1276 ق) و به مديريت و تصدى آقاى محمدحسین كوشان‌پور در سال 1376ق در تهران چاپ شده است. | ||
مصحح و مسئول تحقيق جلد نهم محمدباقرحسينى شهيدى بوده است. | مصحح و مسئول تحقيق جلد نهم محمدباقرحسينى شهيدى بوده است. | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۴: | ||
كتاب مفتاح الكرامة يازده جلد است كه ده جلد آن شرح [[قواعد الأحكام|قواعد علامه]] | كتاب مفتاح الكرامة يازده جلد است كه ده جلد آن شرح [[قواعد الأحكام|قواعد علامه]] است و يك جلد آن شرح قسمتى از كتاب قصاص از [[كشف اللثام عن قواعد الأحكام|كشف اللثام]] تأليف [[فاضل هندی، محمد بن حسن|فاضل هندى]] (م 1137 ق) مى‌باشد كه به صورت غير مستقيم شرح [[قواعد الأحكام|قواعد علامه]] نيز مى‌باشد. | ||
متأسفانه كتاب مفتاح الكرامة شرح كامل [[قواعد الأحكام|قواعد علامه]] | متأسفانه كتاب مفتاح الكرامة شرح كامل [[قواعد الأحكام|قواعد علامه]] نمى‌باشد و بسيارى از قسمت‌هاى آن ناقص مى‌باشد. از قسمت عبادات فقط كتاب‌هاى طهارت، صلاة و قسمتى از زكات شرح زده شده است و بقيۀ كتاب‌هاى آن يعنى خمس، حج، صوم، جهاد، امر به معروف و نهى از منكر وجود ندارند. | ||
نكتۀ قابل ذكر اين كه كتاب صلاة مسافر تأليف سيد محمد مهدى طباطبايى، معروف به بحر العلوم در صفحات 501 تا 543 جلد 3 آورده شده است. | نكتۀ قابل ذكر اين كه كتاب صلاة مسافر تأليف سيد محمد مهدى طباطبايى، معروف به بحر العلوم در صفحات 501 تا 543 جلد 3 آورده شده است. | ||
| خط ۱۴۲: | خط ۱۴۲: | ||
بايد توجه داشت كه حاشيۀ مؤلف بر كتاب قصاص [[كشف اللثام عن قواعد الأحكام|كشف اللثام]] تأليف [[فاضل هندی، محمد بن حسن|فاضل هندى]] در ابتداى ضميمۀ جلد دهم بوده است و بعدها به صورت جلد يازدهم مستقلا چاپ شده است. (صفحۀ آخر جلد دهم كتاب). | بايد توجه داشت كه حاشيۀ مؤلف بر كتاب قصاص [[كشف اللثام عن قواعد الأحكام|كشف اللثام]] تأليف [[فاضل هندی، محمد بن حسن|فاضل هندى]] در ابتداى ضميمۀ جلد دهم بوده است و بعدها به صورت جلد يازدهم مستقلا چاپ شده است. (صفحۀ آخر جلد دهم كتاب). | ||
همان طور كه در خطبۀ جلد يازدهم آمده است مؤلف قصد داشته فقط بر قسمتى از كتاب قصاص شرح بزند و بنابراين از مطلب دوم از كتاب جنايات در [[كشف اللثام عن قواعد الأحكام|كشف اللثام]] تا مطلب سوم در كيفيت استيفاء شرح زده شده است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] | همان طور كه در خطبۀ جلد يازدهم آمده است مؤلف قصد داشته فقط بر قسمتى از كتاب قصاص شرح بزند و بنابراين از مطلب دوم از كتاب جنايات در [[كشف اللثام عن قواعد الأحكام|كشف اللثام]] تا مطلب سوم در كيفيت استيفاء شرح زده شده است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 291/4). | ||
همين‌طور در بحث مواسعه و مضايقه، مؤلف كتابى را به درخواست استادش صاحب [[رياض المسائل في بيان الأحكام بالدلائل (ط - القدیمة)|رياض المسائل]](م) بنام الرحمة الواسعة في المضايقة و المواسعة تأليف نموده است كه ضمن آوردن قسمت‌هايى از آن در كتاب به آن اشاره نموده است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] | همين‌طور در بحث مواسعه و مضايقه، مؤلف كتابى را به درخواست استادش صاحب [[رياض المسائل في بيان الأحكام بالدلائل (ط - القدیمة)|رياض المسائل]](م) بنام الرحمة الواسعة في المضايقة و المواسعة تأليف نموده است كه ضمن آوردن قسمت‌هايى از آن در كتاب به آن اشاره نموده است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 293/4، مفتاح الكرامة ج 1، صفحۀ 550 و 551، ج 2 صفحۀ 36). | ||
==ويژگى‌ها== | ==ويژگى‌ها== | ||
از ويژگى‌هاى بسيار مهم كتاب، استقراء تام در اقوال و نظريات فقها و مراجعۀ مستقيم به كتاب‌هاى آنان مى‌باشد، مؤلف داراى كتابخانۀ‌اى بوده است كه تمام كتاب‌هاى فقهى مورد نيازش در اختيار او بوده است و بنابراين به كمتر كتابى به صورت نقل قول اشاره دارد. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] | از ويژگى‌هاى بسيار مهم كتاب، استقراء تام در اقوال و نظريات فقها و مراجعۀ مستقيم به كتاب‌هاى آنان مى‌باشد، مؤلف داراى كتابخانۀ‌اى بوده است كه تمام كتاب‌هاى فقهى مورد نيازش در اختيار او بوده است و بنابراين به كمتر كتابى به صورت نقل قول اشاره دارد. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 293/4). | ||
از ديگر ويژگى‌هاى كتاب احترام مؤلف به اساتيد بزرگوارش مى‌باشد. صاحب [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] | از ديگر ويژگى‌هاى كتاب احترام مؤلف به اساتيد بزرگوارش مى‌باشد. صاحب [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] در اين رابطه مى‌گويد: | ||
أما تعظيمه لأهل العلم و لا سيما مشايخه فلم يعهد مثله من غيره قديما و حديثا كما يظهر من ديباجات كتبه و قال بعض العلماء ما رأيت مصنفا كصاحب مفتاح الكرامة فإنه و إن نسب جميع ما حققه من مصنفاته إلى مشايخه هضما لنفسه و قال في خطبة بعض مصنفاته: ما كان فيها من تحقيق سمين فهو للأستاد و ما كان فيه من غش فهو لي، و هذا ما رأيته من غير المصنفين. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] | أما تعظيمه لأهل العلم و لا سيما مشايخه فلم يعهد مثله من غيره قديما و حديثا كما يظهر من ديباجات كتبه و قال بعض العلماء ما رأيت مصنفا كصاحب مفتاح الكرامة فإنه و إن نسب جميع ما حققه من مصنفاته إلى مشايخه هضما لنفسه و قال في خطبة بعض مصنفاته: ما كان فيها من تحقيق سمين فهو للأستاد و ما كان فيه من غش فهو لي، و هذا ما رأيته من غير المصنفين. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 290/4 و 291). | ||
مؤلف در نگارش اين كتاب به تلاشى شبانه روزى دست زده است بطورى كه بسيارى از كتاب‌ها را در نيمه‌هاى شب يا نزديك فجر به پايان رسانيده است. | مؤلف در نگارش اين كتاب به تلاشى شبانه روزى دست زده است بطورى كه بسيارى از كتاب‌ها را در نيمه‌هاى شب يا نزديك فجر به پايان رسانيده است. | ||
| خط ۱۶۹: | خط ۱۶۹: | ||
|} | |} | ||
([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] | ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 294/4). | ||
مؤلف در سال‌هاى 1221ق تا 1226ق در حالى كه شهر نجف اشرف و كربلاى معلا و حلّه به محاصره وهابى‌ها و آل سعود درآمده بود، به تأليف جلدهاى ششم و هفتم و هشتم مفتاح الكرامة پرداخته است در واقع اواخر اين كتاب‌ها تاريخچه‌اى از زمان و رويدادهاى آن را در بردارد و اوضاع آن زمان در آنها حكايت شده است. مؤلف در اين قسمت‌هاى كتاب از قتل مردان و كودكان و گرفتن اموال و تسلط بر شهر مكه و مدينۀ منوره و تخريب قبرستان بقيع و حمله به نجف اشرف و تعطيلى سه سالۀ زيارت مكۀ منوره و بسته شدن راه‌ها و قتل عام زائرين امام حسين(ع) و به آتش كشيده شدن مزارع خبر داده است. | مؤلف در سال‌هاى 1221ق تا 1226ق در حالى كه شهر نجف اشرف و كربلاى معلا و حلّه به محاصره وهابى‌ها و آل سعود درآمده بود، به تأليف جلدهاى ششم و هفتم و هشتم مفتاح الكرامة پرداخته است در واقع اواخر اين كتاب‌ها تاريخچه‌اى از زمان و رويدادهاى آن را در بردارد و اوضاع آن زمان در آنها حكايت شده است. مؤلف در اين قسمت‌هاى كتاب از قتل مردان و كودكان و گرفتن اموال و تسلط بر شهر مكه و مدينۀ منوره و تخريب قبرستان بقيع و حمله به نجف اشرف و تعطيلى سه سالۀ زيارت مكۀ منوره و بسته شدن راه‌ها و قتل عام زائرين امام حسين(ع) و به آتش كشيده شدن مزارع خبر داده است. | ||
| خط ۱۸۲: | خط ۱۸۲: | ||
[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]: له مصنفات كثيرة: 1 - مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلاّمة و هو أكبر مصنفاته و أشهرها و هو أعظم معين لتلميذه على تصنيف الجواهر فهو في بابه عديم النظير بين مصنفات أصحابنا....و قد حاز هذا الكتاب شهرة واسعة و استنسخت منه عده نسخ في حياة مؤلّفه و بعد وفاته و تنافس أهل المكتبات في اقتناعه و إيداعه مكتباتهم. (أعيان ج 291/4). | [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]: له مصنفات كثيرة: 1 - مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلاّمة و هو أكبر مصنفاته و أشهرها و هو أعظم معين لتلميذه على تصنيف الجواهر فهو في بابه عديم النظير بين مصنفات أصحابنا....و قد حاز هذا الكتاب شهرة واسعة و استنسخت منه عده نسخ في حياة مؤلّفه و بعد وفاته و تنافس أهل المكتبات في اقتناعه و إيداعه مكتباتهم. (أعيان ج 291/4). | ||
مؤلف [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] | مؤلف [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] سپس در صفحۀ 292 شعرهايى را در مدح كتاب‌هاى وصيت و وكالت و غيره از مفتاح الكرامة را بيان مى‌نمايد كه شاعران آنان مشخص نيست و سپس خود شعرى را در مدح آن آورده است: | ||
{| class="wikitable poem" | {| class="wikitable poem" | ||
| خط ۱۹۲: | خط ۱۹۲: | ||
|} {| class="wikitable poem" | |} {| class="wikitable poem" | ||
|- | |- | ||
! [[كنز الفوائد في حل مشكلات القواعد|كنز الفوائد]] | ! [[كنز الفوائد في حل مشكلات القواعد|كنز الفوائد]] و الفوائد و هو في !! ظلم الجهالة قد بدا مصباحا | ||
|} {| class="wikitable poem" | |} {| class="wikitable poem" | ||
|- | |- | ||