۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'محمدعلی فشارکی' به 'محمدعلی فشارکی'
جز (جایگزینی متن - 'لساني، محمد علي' به 'لسانی فشارکی، محمدعلی') |
جز (جایگزینی متن - 'محمدعلی فشارکی' به 'محمدعلی فشارکی') |
||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
</div> | </div> | ||
==معرفی اجمالی== | ==معرفی اجمالی== | ||
'''مناهج البحث في القرآن الكريم'''، اثر محمدعلی فشارکی و حسین مرادی زنجانی، پژوهشی است پیرامون روش تحقیق در قرآن کریم. | '''مناهج البحث في القرآن الكريم'''، اثر [[لسانی فشارکی، محمدعلی|محمدعلی فشارکی]] و حسین مرادی زنجانی، پژوهشی است پیرامون روش تحقیق در قرآن کریم. | ||
اصل کتاب، به زبان فارسی و تحت عنوان «روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم» نوشته شده و به قلم بلال سلمان، به عربی ترجمه شده است، اما از آنجا که اصل کتاب در نرم‌افزار موجود نمی‌باشد، در این نوشتار، به معرفی تعریب آن، پرداخته شده است. | اصل کتاب، به زبان فارسی و تحت عنوان «روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم» نوشته شده و به قلم بلال سلمان، به عربی ترجمه شده است، اما از آنجا که اصل کتاب در نرم‌افزار موجود نمی‌باشد، در این نوشتار، به معرفی تعریب آن، پرداخته شده است. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
تاکنون مباحث موضوعی بسیاری از قرآن ارائه شده است؛ چه در قرون اولیه و چه در قرون متأخر؛ به‌ویژه در دوران معاصر که اقبال ویژهای نسبت به مباحث موضوعی در قرآن مشاهده می‌شود. مؤید این مطلب، کتاب‌ها و مقالات فراوانی است که | تاکنون مباحث موضوعی بسیاری از قرآن ارائه شده است؛ چه در قرون اولیه و چه در قرون متأخر؛ به‌ویژه در دوران معاصر که اقبال ویژهای نسبت به مباحث موضوعی در قرآن مشاهده می‌شود. مؤید این مطلب، کتاب‌ها و مقالات فراوانی است که | ||
عنوان آنها با عبارت‌هایی همچون «...در قرآن» ، «...از دیدگاه قرآن»، «...از منظر قرآن» و... مزین شده است و تألیفاتی که دقیقاً تحت عنوان «تفسیر موضوعی» به رشته تحریر درآمده‌اند. اما از نظر ارائه روش، شاید بتوان گفت که تاکنون هیچ‌یک از این آثار، روشی آسان و همگانی، درعین‌حال مبتنی بر سیره معصومین(ع) برای تحقیق موضوعی در قرآن ارائه نداده‌اند؛ صاحبان این آثار، اغلب به روشی که در مباحث موضوعی خود اعمال کرده‌اند، اشاره صریحی ندارند و صرفاً نتایج تحقیقات خود را ارائه نموده‌اند و خوانندگان، خود باید روش حاکم بر این آثار را استخراج نمایند و آنان که به روش خود تصریح کرده‌اند، آن‌گونه که باید، نتوانسته‌اند روش خود را همگانی نمایند. در این میان، اثر حاضر در چند جهت از امتیازات و ویژگی‌هایی برخوردار است که ذیلا برخی از آنها بیان می‌شود <ref>ر.ک: محمدعلی فشارکی و حسین مرادی زنجانی، ص3</ref>. | عنوان آنها با عبارت‌هایی همچون «...در قرآن» ، «...از دیدگاه قرآن»، «...از منظر قرآن» و... مزین شده است و تألیفاتی که دقیقاً تحت عنوان «تفسیر موضوعی» به رشته تحریر درآمده‌اند. اما از نظر ارائه روش، شاید بتوان گفت که تاکنون هیچ‌یک از این آثار، روشی آسان و همگانی، درعین‌حال مبتنی بر سیره معصومین(ع) برای تحقیق موضوعی در قرآن ارائه نداده‌اند؛ صاحبان این آثار، اغلب به روشی که در مباحث موضوعی خود اعمال کرده‌اند، اشاره صریحی ندارند و صرفاً نتایج تحقیقات خود را ارائه نموده‌اند و خوانندگان، خود باید روش حاکم بر این آثار را استخراج نمایند و آنان که به روش خود تصریح کرده‌اند، آن‌گونه که باید، نتوانسته‌اند روش خود را همگانی نمایند. در این میان، اثر حاضر در چند جهت از امتیازات و ویژگی‌هایی برخوردار است که ذیلا برخی از آنها بیان می‌شود <ref>ر.ک: [[لسانی فشارکی، محمدعلی|محمدعلی فشارکی]] و حسین مرادی زنجانی، ص3</ref>. | ||
یکی از مراحل بسیار مهم و اساسی که از مراحل مقدماتی تحقیق موضوعی در قرآن است، انتخاب «کلیدواژه» تحقیق می‌باشد که در این فصل، مفصلا به آن پرداخته شده است؛ یعنی محقق در ابتدای کار باید عنوان تحقیق خود را در قالب کلمه یا کلماتی بیان کند و آنگاه با تفصیلی که توضیح داده شده است، معادل قرآنی آنها را بیابد تا از مجرای آن وارد قرآن شود؛ یعنی آیات مشتمل بر آن کلیدواژه را استخراج نموده و آنگاه به بررسی آنها بپردازد<ref>ر.ک: همان</ref>. | یکی از مراحل بسیار مهم و اساسی که از مراحل مقدماتی تحقیق موضوعی در قرآن است، انتخاب «کلیدواژه» تحقیق می‌باشد که در این فصل، مفصلا به آن پرداخته شده است؛ یعنی محقق در ابتدای کار باید عنوان تحقیق خود را در قالب کلمه یا کلماتی بیان کند و آنگاه با تفصیلی که توضیح داده شده است، معادل قرآنی آنها را بیابد تا از مجرای آن وارد قرآن شود؛ یعنی آیات مشتمل بر آن کلیدواژه را استخراج نموده و آنگاه به بررسی آنها بپردازد<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
مؤلفان در فصل دوم، با عنوان مراحل مفهوم‌یابی، نگارش متن کامل آیه اصلی با ذکر شماره ردیف و نشانی، تلاوت مکرر آیه، بررسی مفاهیم آیه، بررسی مفاهیم آیه در سیاق آن، بازنگری سراسری مفاهیم و مراجعه به متون تفسیری را مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند<ref>فلاح، 1391</ref>. | مؤلفان در فصل دوم، با عنوان مراحل مفهوم‌یابی، نگارش متن کامل آیه اصلی با ذکر شماره ردیف و نشانی، تلاوت مکرر آیه، بررسی مفاهیم آیه، بررسی مفاهیم آیه در سیاق آن، بازنگری سراسری مفاهیم و مراجعه به متون تفسیری را مورد بحث و بررسی قرار داده‌اند<ref>فلاح، 1391</ref>. | ||
به‌عنوان نمونه، پیرامون «تلاوت مکرر آیه»، به این نکته اشاره شده است که پس از نگارش متن کامل آیه اصلی و پیش از بررسی مفاهیم آن، شایسته است چند بار آیه اصلی را تلاوت کنیم. مؤلفان معتقدند که تکرار هرچه بیشتر آیات، ما را در این روش تحقیق موفق‌تر و کامیاب‌تر خواهد کرد؛ زیرا این تحقیق، به‌هرحال، تحقیق در «قرآن» است؛ بنابراین نباید قرآن بودن قرآن و ماهیت قرائتی آن را فراموش کنیم و تحقیقمان را صرفا به‌صورت کتابی و نوشتاری درآوریم؛ با این تصور که یک کتابی همچون سایر کتاب‌ها در دست داریم و می‌خواهیم فصول خاصی از آن را مطابق با نیازمان، به روش مرسوم تحقیق کنیم! قرآن همچنان‌که از نام و تعریف آن پیداست، یک ماهیت قرائتی دارد و همواره با خواندن و تلاوت درگیر است؛ بنابراین قرآن تا تلاوت و قرائت نشود، ماهیت اصلی و حقیقی خود را باز نخواهد یافت<ref>ر.ک: محمدعلی فشارکی و حسین مرادی زنجانی، ص76</ref>. | به‌عنوان نمونه، پیرامون «تلاوت مکرر آیه»، به این نکته اشاره شده است که پس از نگارش متن کامل آیه اصلی و پیش از بررسی مفاهیم آن، شایسته است چند بار آیه اصلی را تلاوت کنیم. مؤلفان معتقدند که تکرار هرچه بیشتر آیات، ما را در این روش تحقیق موفق‌تر و کامیاب‌تر خواهد کرد؛ زیرا این تحقیق، به‌هرحال، تحقیق در «قرآن» است؛ بنابراین نباید قرآن بودن قرآن و ماهیت قرائتی آن را فراموش کنیم و تحقیقمان را صرفا به‌صورت کتابی و نوشتاری درآوریم؛ با این تصور که یک کتابی همچون سایر کتاب‌ها در دست داریم و می‌خواهیم فصول خاصی از آن را مطابق با نیازمان، به روش مرسوم تحقیق کنیم! قرآن همچنان‌که از نام و تعریف آن پیداست، یک ماهیت قرائتی دارد و همواره با خواندن و تلاوت درگیر است؛ بنابراین قرآن تا تلاوت و قرائت نشود، ماهیت اصلی و حقیقی خود را باز نخواهد یافت<ref>ر.ک: [[لسانی فشارکی، محمدعلی|محمدعلی فشارکی]] و حسین مرادی زنجانی، ص76</ref>. | ||
شیوه‌های گسترش یا فشرده‌سازی تحقیق، عنوان فصل سوم است که راه‌های گسترده‌سازی تحقیق‌های موضوعی و راه‌های فشرده کردن تحقیق‌های موضوعی را مورد توجه قرار داده است<ref>فلاح، 1391</ref>. | شیوه‌های گسترش یا فشرده‌سازی تحقیق، عنوان فصل سوم است که راه‌های گسترده‌سازی تحقیق‌های موضوعی و راه‌های فشرده کردن تحقیق‌های موضوعی را مورد توجه قرار داده است<ref>فلاح، 1391</ref>. | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
برخی از موضوعات مطرح‌شده در این فصل عبارتند از: تحقیق و بررسی کلمات مترادف با کلمه موضوع؛ بررسی کلماتی که در مسیر تحقیق قرار دارند؛ بررسی آیات اصلی در سراسر سوره؛ تحقیق موضوعی در محدوده حزب مفصل؛ بررسی کلی آیات قبل از آیه اصلی و مطالعه موضوعی به‌جای تحقیق موضوعی<ref>ر.ک: متن کتاب، ص125-135</ref>. | برخی از موضوعات مطرح‌شده در این فصل عبارتند از: تحقیق و بررسی کلمات مترادف با کلمه موضوع؛ بررسی کلماتی که در مسیر تحقیق قرار دارند؛ بررسی آیات اصلی در سراسر سوره؛ تحقیق موضوعی در محدوده حزب مفصل؛ بررسی کلی آیات قبل از آیه اصلی و مطالعه موضوعی به‌جای تحقیق موضوعی<ref>ر.ک: متن کتاب، ص125-135</ref>. | ||
در فصل چهارم، به تشریح و توضیح «مرحله تدوین و تألیف»، پرداخته شده است. مراحلی که در فصول گذشته بیان گردید، مراحل اصلی روش تحقیق موضوعی در قرآن بوده و مرحله تدوین و تألیف، در واقع از مراحل اصلی این روش محسوب نمی‌شود، اما از آنجا که ممکن است کسی بخواهد مفاهیم و نکاتی که به دست آورده را به‌صورت مقاله یا کتاب ارائه دهد، مناسب است در این ارتباط نیز با نکاتی آشنا شود؛ بدین منظور در این فصل، به توضیح این مرحله، پرداخته شده است<ref>ر.ک: محمدعلی فشارکی و حسین مرادی زنجانی، ص125</ref>. | در فصل چهارم، به تشریح و توضیح «مرحله تدوین و تألیف»، پرداخته شده است. مراحلی که در فصول گذشته بیان گردید، مراحل اصلی روش تحقیق موضوعی در قرآن بوده و مرحله تدوین و تألیف، در واقع از مراحل اصلی این روش محسوب نمی‌شود، اما از آنجا که ممکن است کسی بخواهد مفاهیم و نکاتی که به دست آورده را به‌صورت مقاله یا کتاب ارائه دهد، مناسب است در این ارتباط نیز با نکاتی آشنا شود؛ بدین منظور در این فصل، به توضیح این مرحله، پرداخته شده است<ref>ر.ک: [[لسانی فشارکی، محمدعلی|محمدعلی فشارکی]] و حسین مرادی زنجانی، ص125</ref>. | ||
نویسندگان می‌نویسند: شخصی که می‌خواهد مقاله یا کتابی تألیف کند، ناگزیر باید منابعی برای خود تدارک ببیند و قسمت‌های لازم را از این منابع فیش‌برداری کند و میان فیش‌های تحقیق، نظم و ترتیب خاصی برقرار کند و آنها را بر اساس فهرست ابواب و فصولی که از پیش تنظیم کرده است، به‌صورت کتاب و یا مقاله‌ای درآورد. در مرحله تدوین و تألیف تحقیق موضوعی، منابع ما حاضر و آماده است؛ مفاهیمی که به تفکیک و با شماره‌های جداگانه از آیات استنباط کرده‌ایم، منابع تألیف ما محسوب می‌شوند. ما در واقع منابع تدوین و تألیفمان را خودمان تهیه کرده‌ایم. | نویسندگان می‌نویسند: شخصی که می‌خواهد مقاله یا کتابی تألیف کند، ناگزیر باید منابعی برای خود تدارک ببیند و قسمت‌های لازم را از این منابع فیش‌برداری کند و میان فیش‌های تحقیق، نظم و ترتیب خاصی برقرار کند و آنها را بر اساس فهرست ابواب و فصولی که از پیش تنظیم کرده است، به‌صورت کتاب و یا مقاله‌ای درآورد. در مرحله تدوین و تألیف تحقیق موضوعی، منابع ما حاضر و آماده است؛ مفاهیمی که به تفکیک و با شماره‌های جداگانه از آیات استنباط کرده‌ایم، منابع تألیف ما محسوب می‌شوند. ما در واقع منابع تدوین و تألیفمان را خودمان تهیه کرده‌ایم. | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
# محمدعلی فشارکی و حسین مرادی زنجانی، «روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم»، زنجان، قلم مهر، 1385. | # [[لسانی فشارکی، محمدعلی|محمدعلی فشارکی]] و حسین مرادی زنجانی، «روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم»، زنجان، قلم مهر، 1385. | ||
# پایگاه اینترنتی «دبیرخانه گفتمان قرآنی»، نوشته‌شده در 27 آذر 1395، به آدرس اینترنتی: | # پایگاه اینترنتی «دبیرخانه گفتمان قرآنی»، نوشته‌شده در 27 آذر 1395، به آدرس اینترنتی: | ||
#:http://goftman.org/%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85/ | #:http://goftman.org/%D8%B1%D9%88%D8%B4-%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85/ | ||