۱۰۶٬۳۱۲
ویرایش
رياض السالكين في شرح صحيفة سيد الساجدين صلوات‌الله‌عليه (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۵:۰۵
، ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳←منابع مقاله
جز (جایگزینی متن - 'عليهم السلام' به 'عليهم‌السلام') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
||
| (۵۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR02171J1.jpg | |||
| عنوان =رياض السالكين في شرح صحيفة سيد الساجدين صلوات‌الله‌عليه | |||
| عنوان‌های دیگر =صحیفه سجادیه. شرح | |||
| | |||
| | |||
ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین الامام علي بن | ریاض السالکین فی شرح صحیفة سید الساجدین الامام علي بن الحسين عليه‌السلام | ||
| | | پدیدآوران = | ||
[[علی بن حسین(ع)، امام چهارم]] (نویسنده) | |||
[[مدنی، | [[مدنی، سید علیخان]] (شارح) | ||
[[حسینی امینی، محسن]] (محقق) | [[حسینی امینی، محسن]] (محقق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 267/1 /ع8 ص302 | ||
| موضوع = | |||
دعاها | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
علی بن حسین(ع)، امام چهارم، 38 - 94ق. صحیفه سجادیه - نقد و تفسیر | علی بن حسین(ع)، امام چهارم، 38 - 94ق. صحیفه سجادیه - نقد و تفسیر | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي | ||
| مکان نشر =قم - ایران | |||
| سال نشر = 1409 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02171AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =7 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02171 | |||
| کتابخوان همراه نور =02171 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر|صحیفه سجادیه (ابهام زدایی)}} | |||
{{کاربردهای دیگر|شرح صحیفه سجادیه (ابهام زدایی)}} | |||
'''رياض السالكين'''، تأليف علامه [[مدنی، سید علیخان|سيد على خان حسينى مدنى شيرازى]] معروف به [[سيد على خان مدنى]] كبير (1120 - 1052) كه‌ادعيۀ كتاب «الصحيفة السجادية» را شرح داده است. | |||
صحيفۀ سجاديه، شرح‌ها و تفسيرهاى گوناگونى بر خود ديده است كه يكى از شروح «كامل و جامع» آن، همين كتاب است. اين شرح آكنده از مباحث مختلف ادبى، قرآنى، فقهى، كلامى و تاريخى است، به گونه‌اى كه اين كتاب را به دايرةالمعارفى از معارف ارزشمند اسلامى تبديل كرده است. | |||
مؤلف در مقدمه، ضمن معرفى كتاب «صحيفۀ سجاديه» و ارزش و مقام آن، مختصرى از شروح صحيفه از جمله شرح [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهايى]] را بررسى كرده، ضمن بيان نقاط قوت و ضعف آنها، غرض خود را در تأليف كتاب بيان مى‌كند. در جاى جاى مختلف كتاب نيز هماره از شرح [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهايى]] ياد مى‌كند. همين امر منجر شده است كه ارتباط و تأثير شرح [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهايى]] بر «رياض السالكين» مورد توجه محققان قرار گيرد.<ref>رجوع شود به مقدمۀ مصحح كتاب رياض السالكين، ج اول، ص 21 - 19</ref> | |||
مؤلف در مقدمه، ضمن معرفى كتاب «صحيفۀ سجاديه» و ارزش و مقام آن، مختصرى از شروح صحيفه از جمله شرح [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهايى]] را بررسى كرده، ضمن بيان نقاط قوت و ضعف آنها، غرض خود را در تأليف كتاب بيان مى‌كند. در جاى جاى مختلف كتاب نيز هماره از شرح [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهايى]] ياد مى‌كند. همين امر منجر شده است كه ارتباط و تأثير شرح [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهايى]] بر «رياض السالكين» مورد توجه محققان قرار گيرد. | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
روش مؤلف در بسط و شرح مطالب صحيفه بدين گونه است كه پس از تقطيع قسمت‌هاى مختلف هر دعا، مفردات هر قسمت را توضيح مى‌دهد و سپس در قالب «تنبيه» و «تبصره» به برخى نكات، به تناسب مى‌پردازد. | روش مؤلف در بسط و شرح مطالب صحيفه بدين گونه است كه پس از تقطيع قسمت‌هاى مختلف هر دعا، مفردات هر قسمت را توضيح مى‌دهد و سپس در قالب «تنبيه» و «تبصره» به برخى نكات، به تناسب مى‌پردازد. | ||
تسلط و تبحر مؤلف در علوم و فنون مختلف، در جاى جاى كتاب به چشم مى‌خورد. از بحث «مراتب توحيد» گرفته | تسلط و تبحر مؤلف در علوم و فنون مختلف، در جاى جاى كتاب به چشم مى‌خورد. از بحث «مراتب توحيد» گرفته<ref>رياض السالكين، ج اول، ص 323</ref> تا مباحثى همچون «اشتقاق لفظ ملائكه».<ref>همانجا، ص 351</ref> و «تحقيق در جواب لو».<ref>همانجا، ص 382</ref>، همگى نشانۀ تبحر مؤلف در مجموعۀ علوم اسلامى مى‌باشد. | ||
گذشته از اين كتاب ارزشمند، با سيرى در آثار و تأليفات «سيد على خان» احاطۀ علمى مؤلف بيشتر آشكار مى‌گردد. وى كتاب‌هايى در ادبيات همچون «الحدائق الندية في شرح الصمدية» و «موضح الرشاد في شرح الإرشاد (در علم نحو)» و «رسالة في أغلاط الفيروزآبادي في القاموس (در علم لغت)» و كتاب‌هايى در تراجم همچون «سلافة العصر (در شرح احوال ادبا قرن يازدهم)» و كتابى در طبقات الشيعة به نام «الدرجات الرفيعة في طبقات الإمامية من الشيعة» به رشتۀ تحرير درآورده است. | گذشته از اين كتاب ارزشمند، با سيرى در آثار و تأليفات «سيد على خان» احاطۀ علمى مؤلف بيشتر آشكار مى‌گردد. وى كتاب‌هايى در ادبيات همچون «الحدائق الندية في شرح الفوائد الصمدية» و «موضح الرشاد في شرح الإرشاد (در علم نحو)» و «رسالة في أغلاط الفيروزآبادي في القاموس (در علم لغت)» و كتاب‌هايى در تراجم همچون «سلافة العصر (در شرح احوال ادبا قرن يازدهم)» و كتابى در طبقات الشيعة به نام «الدرجات الرفيعة في طبقات الإمامية من الشيعة» به رشتۀ تحرير درآورده است. | ||
سيد على خان، به جز شرح ادعيۀ صحيفه، كتابى در ادعيۀ مأثور از پيامبر اكرم | سيد على خان، به جز شرح ادعيۀ صحيفه، كتابى در ادعيۀ مأثور از پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم و اهل‌البيت عليهم‌السلام نگاشته است كه گويا به انجام نرسيده است و صاحب [[رياض العلماء و حياض الفضلاء|رياض العلماء]] دربارۀ اين كتاب مى‌گويد: «إنه لا يخلو من فوائد جليلة»،<ref>رياض السالكين، ج 1، مقدمه، ص 17</ref> | ||
كتاب در هفت جلد به شرح ذيل منتشر شده است: | كتاب در هفت جلد به شرح ذيل منتشر شده است: | ||
| خط ۸۱: | خط ۶۸: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
از آنجا كه مطالب كتاب بيش از يك شرح معمولى است و همچنان كه اشاره شد، از مطالب مختلف بالخصوص «معارفى» مشحون است، شايسته است فهرستى مفهومى بر آن تهيه شود، هر چند كه مصحح محترم كتاب، فهرست مفيدى در پايان هر جلد تنظيم كرده است. در اينجا به چند مبحث جالب كه لابلاى كتاب گنجانده شده است، اشاره مى‌كنيم: | از آنجا كه مطالب كتاب بيش از يك شرح معمولى است و همچنان كه اشاره شد، از مطالب مختلف بالخصوص «معارفى» مشحون است، شايسته است فهرستى مفهومى بر آن تهيه شود، هر چند كه مصحح محترم كتاب، فهرست مفيدى در پايان هر جلد تنظيم كرده است. در اينجا به چند مبحث جالب كه لابلاى كتاب گنجانده شده است، اشاره مى‌كنيم: | ||
- بحثى كوتاه در باب تعريف عبادت و انواع آن از ديد حكماء | - بحثى كوتاه در باب تعريف عبادت و انواع آن از ديد حكماء<ref>رياض السالكين، ج 2، ص 245 - 246</ref> عبادت، آن دسته از كارهاى مكلف است كه برخلاف ميل و هواى نفسانى و به قصد تعظيم پروردگار صورت مى‌گيرد. حكما آن را سه گونه مى‌دانند: | ||
يكم - آنچه بر بدن و جسم مكلف است، همانند نماز و روزه و سعى در حج. | يكم - آنچه بر بدن و جسم مكلف است، همانند نماز و روزه و سعى در حج. | ||
| خط ۹۳: | خط ۷۸: | ||
سوم - آنچه به سبب روابط اجتماعى پديد مى‌آيد كه معاملات و مزارعات و مناكح و... از اين گروه هستند. | سوم - آنچه به سبب روابط اجتماعى پديد مى‌آيد كه معاملات و مزارعات و مناكح و... از اين گروه هستند. | ||
- بحثى در تفاوت ميان علم و ادراك | - بحثى در تفاوت ميان علم و ادراك<ref>همانجا، ج 4، ص 190 - 189</ref> | ||
برخى معتقدند كه معرفت، به ادراكى اختصاص دارد كه به آثار متوجه است نه به «ذات» به خلاف علم كه | برخى معتقدند كه معرفت، به ادراكى اختصاص دارد كه به آثار متوجه است نه به «ذات» به خلاف علم كه غالباً به ادراك ذات بر مى‌گردد. بنابراین هيچ‌گاه در مورد شناخت خداوند تعبير به علم نمى‌شود بلكه گفته مى‌شود «معرفت» خداوند. | ||
همچنين معرفت به موردى اختصاص دارد كه «موجود» باشد به خلاف علم كه به «وجود» و «جنس» و «علت» و | همچنين معرفت به موردى اختصاص دارد كه «موجود» باشد به خلاف علم كه به «وجود» و «جنس» و «علت» و «کیفیت» نيز اطلاق مى‌شود، به همين سبب است كه گفته مى‌شود، خداوند به فلان چيز «عالم» است نه اين كه خداوند به فلان شىء «عارف» است، زيرا «عرفان و معرفت» به علم غير عميق دلالت دارد. همچنين از موارد اختلاف «معرفت» و «علم» اين است كه، معرفت آن دانشى است به تأمل و تفكر محتاج است به خلاف علم كه عام‌تر از معرفت مى‌باشد. | ||
- بحثى در ماهيت اخلاق و امكان تغيير آن | - بحثى در ماهيت اخلاق و امكان تغيير آن<ref>همانجا، ج 3، ص 266 - 264</ref> | ||
دربارۀ اخلاق، اقوال گوناگونى وجود دارد. برخى معتقد هستند كه اخلاق همانند خلقت آدمى، غريزى است و امكانى در تغيير آن (چه به سوى بدى و چه به سوى خوبى) وجود ندارد. | دربارۀ اخلاق، اقوال گوناگونى وجود دارد. برخى معتقد هستند كه اخلاق همانند خلقت آدمى، غريزى است و امكانى در تغيير آن (چه به سوى بدى و چه به سوى خوبى) وجود ندارد. | ||
روايتى از پيامبر اكرم | روايتى از پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله‌و‌سلم در همين مورد نقل شده است كه: من آتاه الله وجها حسنا و خلقا حسنا فليشكر الله. | ||
بنابراین محال است كه مخلوقى بتواند كار خداوند را تغيير دهد و از اين روست كه تكليف به تهذيب اخلاق، تكليف بما لا يطاق است! در مقابل برخى معتقد هستند كه، اخلاق امرى اكتسابى است، همچنان كه روايت شده است كه: حسنوا أخلاقكم. اگر اخلاق امرى اكتسابى (و قابل تغيير و تحول) نبود، اين قبيل «امرها» صادر نمى‌شد. | |||
گذشته از اين، بسيار ديده شده است كه برخى از مردمان به خاطر تمرين و ممارست، برخى از خصايص اخلاقى را فرا مى‌گيرند تا به حدى كه جز «ملكات» آنها مى‌گردد. | گذشته از اين، بسيار ديده شده است كه برخى از مردمان به خاطر تمرين و ممارست، برخى از خصايص اخلاقى را فرا مى‌گيرند تا به حدى كه جز «ملكات» آنها مى‌گردد. | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۰۲: | ||
اخلاق به معنى سجيه و غريزه، قابل تغيير و تحول نيست، هر چند كه اصلاح و تغيير آن نيز منتفى نمى‌باشد همچنان كه خداوند مى‌فرمايد: «و قد خاب من دساها....» زيرا بدون اين امكان، همۀ مواعظ و اندرزها و وعده‌ها و وعيدها، سر از بطالت و بى‌معنايى در مى‌آورد... | اخلاق به معنى سجيه و غريزه، قابل تغيير و تحول نيست، هر چند كه اصلاح و تغيير آن نيز منتفى نمى‌باشد همچنان كه خداوند مى‌فرمايد: «و قد خاب من دساها....» زيرا بدون اين امكان، همۀ مواعظ و اندرزها و وعده‌ها و وعيدها، سر از بطالت و بى‌معنايى در مى‌آورد... | ||
صحيفۀ سجاديۀ كنونى، داراى 54 دعا مى‌باشد كه گويا در ابتدا 75 دعا بوده و به مرور 21 دعا از آن كم شده است. كتاب‌هاى فراوانى به صدد جمع و تدوين مجدد و يا | صحيفۀ سجاديۀ كنونى، داراى 54 دعا مى‌باشد كه گويا در ابتدا 75 دعا بوده و به مرور 21 دعا از آن كم شده است. كتاب‌هاى فراوانى به صدد جمع و تدوين مجدد و يا «استدارکو تكميل» صحيفه انجام شده است كه برخى از دعاهاى منسوب به [[علی بن حسین(ع)، امام چهارم|امام سجاد]] عليه‌السلام نيز در آنها به چشم مى‌خورد: | ||
- الصحيفة السجادية الثانية، تأليف محدث [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]]، مؤلف كتاب ارزشمند «[[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشيعة]]» | - الصحيفة السجادية الثانية، تأليف محدث [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]]، مؤلف كتاب ارزشمند «[[تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة|وسائل الشيعة]]» | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۱۰: | ||
- الصحيفة السجادية الرابعة، تأليف خاتم المحدثين [[نوری، حسین بن محمدتقی|ميرزا حسين نورى]] طبرسى، مؤلف كتاب «[[مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل|مستدرك الوسائل]]» | - الصحيفة السجادية الرابعة، تأليف خاتم المحدثين [[نوری، حسین بن محمدتقی|ميرزا حسين نورى]] طبرسى، مؤلف كتاب «[[مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل|مستدرك الوسائل]]» | ||
- الصحيفة السجادية الخامسة، تأليف [[امین، محسن|سيد محسن امين]] آملى، مؤلف كتاب «[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]» | - الصحيفة السجادية الخامسة، تأليف [[امین، سید محسن|سيد محسن امين]] آملى، مؤلف كتاب «[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]» | ||
- الصحيفة السجادية السادسة، تأليف شيخ محمد صالح مازندرانى شارح اصول كافى | - الصحيفة السجادية السادسة، تأليف شيخ محمد صالح مازندرانى شارح اصول كافى | ||
پس از اين تلاش‌ها و مساعى قابل تقدير، جناب آقاى سيد | پس از اين تلاش‌ها و مساعى قابل تقدير، جناب آقاى [[موحد ابطحی اصفهانی، سید محمدباقر|سيد محمدباقرابطحى]] اصفهانى با جمع اين صحيفه‌ها و انضمام پنج مستدرك مذكور به‌هم، كتابى به نام «الصحيفة السجادية الكاملة» كه مشتمل بر 270 دعا به همراه مآخذ و منابع، تأليف نموده است. | ||
== | ==پانویس== | ||
<references/> | |||
- مصطفى درايتى با همكارى عباس على على‌زاده و سيد موسى صدر، نمايه نامۀ موضوعى يا فرهنگ موضوعى صحيفۀ سجاديۀ جامعه، مركز اطلاعات و | ==منابع مقاله== | ||
- مصطفى درايتى با همكارى عباس على على‌زاده و سيد موسى صدر، نمايه نامۀ موضوعى يا فرهنگ موضوعى صحيفۀ سجاديۀ جامعه، مركز اطلاعات و مدارک علمى ايران، تهران 1377. | |||
- [[آقا بزرگ تهرانى]]، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة]]، اسماعيليان، قم (بى‌تا). | - [[آقا بزرگ تهرانى]]، [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة]]، اسماعيليان، قم (بى‌تا). | ||
- [[مدنی، | - [[مدنی، سید علیخان|سيد على خان حسينى مدنى شيرازى]]، رياض السالكين في شرح صحيفة سيد الساجدين الإمام على بن الحسين عليهاالسلام، چاپ مؤسسۀ نشر اسلامى (جامعۀ مدرسين)، قم (بى‌تا). | ||
- صدر حاج سيد جوادى، (زير نظر) | - صدر حاج سيد جوادى، (زير نظر) دائرةالمعارف تشيع، ج 8، نشر شهيد محبى، تهران 1379. | ||
- سيد مرتضى حسين صدر الأفاضل، مطلع أنوار، احوال دانشوران شيعه | - سيد مرتضى حسين صدر الأفاضل، مطلع أنوار، احوال دانشوران شيعه پاکستان و هند، ترجمۀ دكتر محمد هاشم، آستان قدس رضوى، مشهد 1374. | ||
- مجلۀ حوزه، شمارۀ 32 (خرداد و تير 1368) ص 199. | - مجلۀ حوزه، شمارۀ 32 (خرداد و تير 1368) ص 199. | ||
- خانبابا مشار، فهرست كتاب‌هاى چاپى عربى، (بى‌نا)، تهران 1344. | - خانبابا مشار، فهرست كتاب‌هاى چاپى عربى، (بى‌نا)، تهران 1344. | ||
{{صحیفه سجادیه}} | {{صحیفه سجادیه}} | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[تلخيص الرياض]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
| خط ۱۵۹: | خط ۱۴۵: | ||
[[رده:مباحث خاص آداب و رسوم]] | [[رده:مباحث خاص آداب و رسوم]] | ||
[[رده:ادعیه، اذکار، اوراد، اعمال]] | [[رده:ادعیه، اذکار، اوراد، اعمال]] | ||
[[رده:امام سجاد(ع)]] | |||