درسنامه آداب سفر حج: تفاوت میان نسخه‌ها

در ديباچه كتاب، به تصميم بر نگارش مجموعه كتاب‌هايى با نام درس‌نامه در يازده عنوان در معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى اشاره شده كه كتاب حاضر دومين عنوان از آن مجموعه است <ref>ديباچه، ص14-15</ref>

در درس اول، بخشى از آداب سفر حج شامل تعيين هدف، ضرورت كسب آگاهى، دانستنى‌هاى مورد نياز، ضرورت فراگيرى احكام و مناسك حج و نيازهاى علمى و معنوى در سفر حج به‌اختصار توضيح داده شده است <ref>متن كتاب، ص16</ref>در اين درس ابتدا ضرورت تعيين هدف مطرح و روشن شده كه سفر حج بايد با انگيزه‌اى الهى و با قصد قربت و به‌صورتى هدفمند انجام شود تا حاجى بتواند به دستاوردهاى درنظرگرفته‌شده از سوى خداوند، دست يابد. حاجيان بايد پيش از سفر، هدف و انگيزه خود را مشخص كنند و براى دستيابى به اهداف درنظرگرفته‌شده، برنامه‌ريزى نموده، سفر را آغاز نمايند <ref>ر.ك: متن كتاب، ص24-25</ref>

نويسنده در فصل دوم، مخارج مالى حج را اين‌گونه توضيح داده است: «سفر حج به لحاظ معنوى و دينى بودن آن، از جنبه روحى و اخلاقى نيز براى خانواده و نزديكان حاجى، بركات فراوانى دارد. ازاين‌رو، براى اينكه از اين تأثير شگرف در اطرافيان كاسته نشود، بايد به كليه مسائل جانبى حج از جمله تأمين نيازمندى‌هاى خانواده توجه شود، به شكلى كه پس از رفتن وى به حرمين شريفين، آن‌ها دچار مشكلات شديد نگردند. هر مسلمانى زمانى مستطيع خواهد بود كه بتواند علاوه بر هزينه سفر، زندگى افراد تحت تكفل خود را تأمين كند و پس از مراجعت نيز گرفتار فقر و تهيدستى نگردد» <ref>متن كتاب، ص38</ref>

انتخاب يك نفر به‌عنوان مسئول و مدير اجرايى سفر بسيار ضرورى است تا در لحظات تصميم‌گيرى دچار ترديد و دودلى نشوند، اختلافات تشديد نگردد و بتوانند به‌راحتى تصميم‌گيرى نموده، به اهداف سفر نائل شوند. انتخاب فردى بااخلاق، مدبّر، باحوصله و پركار براى مديريت و اداره كارها در طول سفر، در مراحل مختلف از جمله: زمان حركت، تقسيم اتاق‌ها، كيفيت پخت و تقسيم غذا و برنامه‌ريزى براى كارهاى ديگر تا بازگشت به وطن مى‌تواند از مشكلات و درگيرى‌ها و نزاع‌هاى احتمالى جلوگيرى كند و سفر را براى مسافران شيرين سازد <ref>همان، ص54</ref>

در درس هفتم، چند نكته مهم اخلاقى مطرح شده كه توجه زائران به آن‌ها ضرورى است. يكى از نكات مهم ترك ناسازگارى و خوددارى از كم‌حوصله‌گى و نيز مدارا با هم‌سفران است. نكته مهم ديگر، آزار نرساندن به ديگران، به‌ويژه در اماكن شلوغ و پرتردد است. همچنين ناديده گرفتن لغزش‌هاى ديگران و گذشت از خطاهاى آنان و نيز خوددارى از بازگوكردن خاطرات تلخ، و جوانمردانه برخورد كردن با هم‌سفران و كمك به حل مشكلات آن‌ها از نكات مهم اين درس است <ref>همان، ص93</ref>

بخش ديگرى از توصيه‌هاى اخلاقى در درس هشتم مطرح شده است: «در سفر حج زايران بايد نسبت به همديگر مهربان و خوش‌بين باشند و از هرگونه سوء ظنى بپرهيزند و از افشا كردن راز يكديگر بپرهيزند؛ اين كار، خيانت محسوب شده و ائمه طاهرين كسانى كه راز ديگران را فاش نمايند نكوهش كرده‌اند. همچنين لازم است حاجيان از مخفى‌كارى خوددارى و چشم به اموال ديگران نداشته باشند و همواره در برابر سختى و مشكلات صبور و بردبار باشند» <ref>همان، ص115</ref>

نويسنده اهميت نماز و شركت در جماعت را در درس يازدهم مطرح كرده است: «زائر سرزمين وحى بايد بيش از گذشته به نماز اهميت داده و تلاش كند در اول وقت آن را اقامه نمايد و هرگز هنگام نماز در كوچه و خيابان پرسه نزند و چهره تشيع را در نگاه و منظر ديگر مسلمانان خدشه‌دار نسازد. همچنين بر حاجيان لازم است هنگام اقامه نماز جماعت، از منازل خود و يا هر جا كه هستند به طرف مساجد حركت نموده، در اجتماعات مسلمانان شركت كنند و افزون بر بهره معنوى و پاداش الهى، از بركات زندگى جمعى و انس با مردم نيز بهره‌مند شوند <ref>همان، ص150-151</ref>

از آداب مهم هنگام ورود به مكه اين است كه حاجى بايد با احرام داخل شود، غسل كند و متواضع و فروتن باشد. آداب مهم ورود به مسجد الحرام اين است كه ابتدا غسل كند، سپس وضو بگيرد و به طرف مسجد الحرام حركت كند. هنگام ورود به مسجدالحرام، با پاى برهنه و با آرامش و وقار و خشوع داخل شود. برخى آداب لبيك عبارتند از: خشوع، تكرار لبيك، بلند گفتن لبيك (براى مردان)، قطع لبيك با ديدن خانه‌هاى مكه. در هنگام طواف نيز چند نكته را بايد رعايت كرد از جمله: توجه به خداوند، متعادل راه رفتن و طواف نكردن در هنگام خستگى. همچنين آدابى را بايد هنگام سعى به‌جا آورد <ref>همان، ص174</ref>

خروج از مكه نيز آدابى دارد كه بايد رعايت شود؛ از جمله اين آداب، صدقه دادن و وداع با كعبه است. حاجى بايد تلاش كند تا گناهانى را كه به آن مبتلا بوده، ترك كند و هنگام مراجعت، زندگى جديدى را آغاز نمايد. از نشانه‌هاى قبولى حج اين است كه حاجى گناهانى را كه مرتكب مى‌شده، ترك كند و پس از بازگشت، گرفتار گناه نباشد. همچنين مستحب است مسافر هنگام بازگشت به خانه، هديه‌اى براى اعضاى خانواده‌اش بياورد و پس از بازگشت، دعايى را كه رسول خدا(ص) به‌جا مى‌آوردند، به‌جا آورد و قدر اين سفر ارزشمند را بداند <ref>همان، ص213</ref>

نويسنده، مطالب كتاب را با اين عبارات به پايان مى‌برد: «حج خانه خدا اگر صحيح و با رعايت آداب آن انجام شود، دستاوردهاى بسيار مهم به‌همراه دارد كه مهم‌ترين آن‌ها عبارتند از: پاكى از گناه، راهيابى به بهشت، نورانيت، دستيابى به خير دنيا و آخرت، آرامش دل، همنشينى با پيامبران و صالحان، در امان بودن از عذاب، علوّ درجه در بهشت، استجابت دعا، پيشگيرى از تنگدستى، دستيابى به سلامتى، پيشگيرى از هلاكت و شفاعت پيامبر(ص) <ref>همان، ص226</ref>