۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ابن ميثم بحرانى' به 'ابن ميثم بحرانى ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
شرح | '''شرح نهج البلاغة''' [[ابن میثم، میثم بن علی|ابن ميثم بحرانى]] ، از علماى قرن هفتم هجرى است كه به زبان عربى شرحى ترتيبى بر نهج‌البلاغه نوشته است. شرح وى جنبه فلسفى- عرفانى دارد كه در پنج جلد و با مقدمه‌اى مفصل تنظيم گشته است. | ||
== انگيزه تألیف == | == انگيزه تألیف == | ||
| خط ۱۰۴: | خط ۱۰۴: | ||
در مطالعه شرح نهج‌البلاغه ابن ميثم مى‌توان شيوه‌اى را به شرح ذيل ملاحظه نمود: | در مطالعه شرح نهج‌البلاغه ابن ميثم مى‌توان شيوه‌اى را به شرح ذيل ملاحظه نمود: | ||
#ابتدا به نقل خطبه پرداخته مى‌شود، اگر خطبه بلند باشد، به چند پاره منقسم مى‌گردد. | |||
#شيخ شرح خود را با لفظ «اقول» شروع مى‌كند. | |||
#در ابتداى شرح، مفردات توضيح داده مى‌شوند و براى اين منظور گاه به آيات قرآنى و زمانى نيز به شعر و حديث استشهاد مى‌شود. | |||
#شارح، علاوه بر معانى مفردات، جنبه‌هاى بلاغى كلام امام را نيز برمى‌شمارد. | |||
#شارح، بحث خود را با بررسى كامل مفاهيم و حقايق فلسفى و بعضا عرفانى غنا مى‌بخشد. | |||
#شيخ مباحث خود را به زير بخش‌هاى زيادى تقسيم مى‌كند و هر قسمت را يك فصل مى‌نامد و براى برخى از قسمت‌ها نيز نامى مى‌نهد. | |||
#در برخى موارد، پيش از پرداختن به شرح، سبب ورود كلام بيان شده است، ذكر سبب ورود، بيش از همه، در نامه‌ها و كمتر از همه، در كلمات قصار به چشم مى‌خورد. | |||
#در شرح نامه‌ها اگر نامه [[امام على(ع)]] در جواب به نامه كسى نوشته شده باشد، شارح، گاه متن كامل نامه آن شخص و گاه بخشى از آن را آورده است. البته اين مولفه را مى‌توان زير مجموعه مولفه پيش هم دانست، زيرا نامه نخست در اصل، سبب ورود نامه جواب است. اما به هر دو اين دو براى توضيح و تفصيل بيشت در ذيل دو مولفه جداگانه آورده شده‌اند. | |||
#ذكر تاريخ صدور كلام در مواردى كه دست يافته باشد يا لازم بداند، آن را ذكر كرده است. | |||
#در پاره‌اى از موارد، مخاطب يا مخاطبان كلام يا نامه حضرت امير را هم مشخص كرده است. | |||
#مخاطب نامه در مواردى به اجمال معرفى شده است. | |||
#شارح، در مواردى كه درباره اصل خطبه بحثى نياز بوده، پيش از شرح متن، آن را مطرح كرده است. چنان كه در مورد خطبه شقشقيه، شبه ساختگى بودن اين خطبه و شك در صدور آن را از [[امام على(ع)]] از سوى اهل سنت مطرح شده و مولف، پس از ذكر اين شبهات و آوردن دلايل انكار اين خطبه از سوى آنان، براهين كافى و وافى در رد اين پندار، ارائه كرده است. | |||
#در مواردى كه كلام، گزيده‌اى از خطبه‌اى كامل و طولانى باشد، پيش از شرح، به اين مطلب اشاره شده است. | |||
#ابن ميثم، در اين تألیف، به نسخه‌هاى ديگر نهج‌البلاغه و كتب يا منابع ديگرى كه متن كلام در آن‌ها نيز آمده بوده، توجه داشته است، زيرا در پاره‌اى موارد، پيش از پرداختن به شرح، به اختلاف نسخه‌هاى نهج‌البلاغه و منابع ديگرى كه متن در آن‌ها آمده، اشاره كرده و تفاوت متن اين نسخه‌ها را بيان كرده است. | |||
#به بيان ضبط و تلفظ صحيح نام‌ها پرداخته است. | |||
#معمولا درباره وجه تسميه خطبه‌هايى كه در نهج‌البلاغه داراى نام مشخص هستند، چيزى بيان نكرده است. | |||
#پيش از آغاز متن، درباره متن خطبه يا كلام توضيحاتى مى‌دهد. | |||
#در ابتداى شرح متن، پيش از هر بحث ديگر، به بحث لغوى درباره واژه‌ها و اصطلاحاتى كه نياز به شرح و توضيح داشته‌اند، پرداخته است. | |||
#آوردن مقدمه‌اى پيش از هر شرح | |||
#بيان هدف كلى كلام و محور اصلى آن | |||
از مولفه‌هاى موجود در حين شرح مى‌توان به بخش بندى متن در صورت طولانى بودن آن، شرح تكه تكه هر بخش، بخش بندى موضوعى متن، استفاده‌هاى گوناگون و پرشمار از آيات قرآن، استفاده از احاديث اهل بيت و صحابه، به كارگيرى مباحث كلام، فلسفى منطقى، بهره‌گيرى از شروح پيشين نهج‌البلاغه، استفاده از گفته‌هاى تاريخى، استفاده از اشعار عرب، تكميل شعر به كار رفته در كلام حضرت امير، به كارگيرى علوم ادبى چون صرف، نحو و بلاغت، شرح ندادن قسمت‌هايى از متن، بيان معاريض و اشارت موجود در كلام حضرت على(ع)، بيان اشتراكات و تشابهات، شرح مفصل بخش‌هايى مربوط به توحيد و خداشناسى، ذكر خاستگاه كنايات و ضرب‌المثل‌ها، مشخص نكردن منبع و گوينده برخى اقوال، كاربرد واژه السيد براى [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] و عبارت پايانى شرح‌ها به جمله و بالله التوفيق و گاه نيز با بالله التوفيق و العصمة يا بالله العصمة و التوفيق يا تعابيرى از اين دست، شرح را به پايان مى‌برد. | از مولفه‌هاى موجود در حين شرح مى‌توان به بخش بندى متن در صورت طولانى بودن آن، شرح تكه تكه هر بخش، بخش بندى موضوعى متن، استفاده‌هاى گوناگون و پرشمار از آيات قرآن، استفاده از احاديث اهل بيت و صحابه، به كارگيرى مباحث كلام، فلسفى منطقى، بهره‌گيرى از شروح پيشين نهج‌البلاغه، استفاده از گفته‌هاى تاريخى، استفاده از اشعار عرب، تكميل شعر به كار رفته در كلام حضرت امير، به كارگيرى علوم ادبى چون صرف، نحو و بلاغت، شرح ندادن قسمت‌هايى از متن، بيان معاريض و اشارت موجود در كلام حضرت على(ع)، بيان اشتراكات و تشابهات، شرح مفصل بخش‌هايى مربوط به توحيد و خداشناسى، ذكر خاستگاه كنايات و ضرب‌المثل‌ها، مشخص نكردن منبع و گوينده برخى اقوال، كاربرد واژه السيد براى [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] و عبارت پايانى شرح‌ها به جمله و بالله التوفيق و گاه نيز با بالله التوفيق و العصمة يا بالله العصمة و التوفيق يا تعابيرى از اين دست، شرح را به پايان مى‌برد. | ||
| خط ۱۵۸: | خط ۱۳۹: | ||
#مقاله در پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله انديشه تقريب، زمستان 1385 شماره9، عنوان مقاله: اخبار فرهنگى | |||
#مقاله در پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله نهج‌البلاغه، بهار 1385، شماره 15و 16، عنوان مقاله خلاصه‌اى از شرح حال و گزارش سمينار بزرگداشت [[ابن میثم، میثم بن علی|ابن ميثم بحرانى]] در كشور بحرين | |||
#دائره المعارف بزرگ اسلامى جلد چهارم | |||
#مجله علوم حديث، سال سيزدهم شماره دوم، عنوان مقاله: معرفى و روش شناسى شرح نهج‌البلاغه [[ابن میثم، میثم بن علی|ابن ميثم بحرانى]] ، نويسنده: مجيد روحى دهكردى | |||