الرسالة الشرفية في النسب التأليفية: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>'
جز (جایگزینی متن - 'عبد ' به 'عبد')
جز (جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>')
خط ۴۳: خط ۴۳:
'''الرسالة الشرفیة فی النسب التألیفیة'''، تألیف صفی الدین عبدالمؤمن بن ابوالمفاخر ارموی بغدادی (متوفی 693ق)، با تحقیق و شرح غطاس عبدالملک خشبه، کتابی است پیرامون موسیقی.
'''الرسالة الشرفیة فی النسب التألیفیة'''، تألیف صفی الدین عبدالمؤمن بن ابوالمفاخر ارموی بغدادی (متوفی 693ق)، با تحقیق و شرح غطاس عبدالملک خشبه، کتابی است پیرامون موسیقی.


ارموی این کتاب را در عهد مغول برای شاگردش «شرف الدین ‌هارون جوینی» و به زبان عربی به رشته تحریر درآورده است<ref>ر.ک: صالح المهدی، ا.د، 1383، ص42</ref>.
ارموی این کتاب را در عهد مغول برای شاگردش «شرف الدین ‌هارون جوینی» و به زبان عربی به رشته تحریر درآورده است.<ref>ر.ک: صالح المهدی، ا.د، 1383، ص42</ref>.


نویسنده خود در بیان علت تألیف این اثر چنین می‌نویسد: «این رساله مشتمل بر نسبت‌های تألیفی است به طریقی که دانشمندان قدیم یونان استنباط نموده‌اند؛ به علاوه چیزهایی که در نوشته‌های ایشان و کتاب‌های گوناگون تازه یافت نمی‌شود بر آن افزوده ام و اکنون آن را تقدیم کتابخانه ‌هارون پسر شمس الدین محمد جوینی می‌کنم. این کار به دستور و فرمان خود او انجام گرفته است»<ref>ر.ک: خورابه، کاوه، 1383، ص51</ref>.
نویسنده خود در بیان علت تألیف این اثر چنین می‌نویسد: «این رساله مشتمل بر نسبت‌های تألیفی است به طریقی که دانشمندان قدیم یونان استنباط نموده‌اند؛ به علاوه چیزهایی که در نوشته‌های ایشان و کتاب‌های گوناگون تازه یافت نمی‌شود بر آن افزوده ام و اکنون آن را تقدیم کتابخانه ‌هارون پسر شمس الدین محمد جوینی می‌کنم. این کار به دستور و فرمان خود او انجام گرفته است».<ref>ر.ک: خورابه، کاوه، 1383، ص51</ref>.


== ساختار ==
== ساختار ==
خط ۵۱: خط ۵۱:


== گزارش محتوا ==
== گزارش محتوا ==
در مقدمه، علاوه بر اشاره به موضوع کتاب و مقالات آن، به توضیح نسخ خطی آن، پرداخته شده است<ref>مقدمه، ص9-14</ref>.
در مقدمه، علاوه بر اشاره به موضوع کتاب و مقالات آن، به توضیح نسخ خطی آن، پرداخته شده است.<ref>مقدمه، ص9-14</ref>.


این رساله مشتمل بر پنج مقاله است که هر مقاله نیز دربردارنده فصول متعددی است که عبارت‌اند از:
این رساله مشتمل بر پنج مقاله است که هر مقاله نیز دربردارنده فصول متعددی است که عبارت‌اند از:
خط ۶۰: خط ۶۰:
#ایقاع و نسبت ادوار و کیفیت استخراج الحان.
#ایقاع و نسبت ادوار و کیفیت استخراج الحان.


اندیشورانی چون علامه قطب الدین شیرازی و عبدالقادر مراغی از این کتاب بیش از دیگران بهره جسته‌اند؛ چنان که عبدالقادر مراغی در «مقاصد الحان» کتاب گران سنگ «درة التاج» قطب الدین را شرحی بر شرفیه می‌داند<ref>ر.ک: خورابه، کاوه، 1383، ص51</ref>.
اندیشورانی چون علامه قطب الدین شیرازی و عبدالقادر مراغی از این کتاب بیش از دیگران بهره جسته‌اند؛ چنان که عبدالقادر مراغی در «مقاصد الحان» کتاب گران سنگ «درة التاج» قطب الدین را شرحی بر شرفیه می‌داند.<ref>ر.ک: خورابه، کاوه، 1383، ص51</ref>.


ارموی را مؤسس مکتب منتظمیه می‌دانند. کسی که در اثر حاضر و نیز کتاب «ادوار»، به شکلی سیستماتیک و نظام مند به تشریح گام بالقوه و گام‌های بالفعل زمان خود می‌پردازد. او بنا بر اصل دو پرده ای بعد ذی الأربع (فیثاغورث) و همچنین بر اساس روش فارابی، پیشنهاد تقسیم فاصله هنگام (اکتاو) به هفده فاصله را می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص51-52</ref>.
ارموی را مؤسس مکتب منتظمیه می‌دانند. کسی که در اثر حاضر و نیز کتاب «ادوار»، به شکلی سیستماتیک و نظام مند به تشریح گام بالقوه و گام‌های بالفعل زمان خود می‌پردازد. او بنا بر اصل دو پرده ای بعد ذی الأربع (فیثاغورث) و همچنین بر اساس روش فارابی، پیشنهاد تقسیم فاصله هنگام (اکتاو) به هفده فاصله را می‌دهد.<ref>ر.ک: همان، ص51-52</ref>.


گام پیشنهادی او متشکل از دو دانگ پیوسته و یک پرده بزرگ در انتها می‌باشد. هر پرده بزرگ (طنینی) خود قابل تقسیم به دو نیم پرده کوچک (بقیه) و یک فضل می‌باشد که بر این اساس، تقسیم دوره کامل صفی الدین شامل هفده فاصله و هجده درجه می‌گردد. پذیرش دستان پیشنهادی صفی الدین از جانب اکثریت نوازندگان و موسیقی دانان هم عصر او حکایت از همراهی دو عامل نظر و عمل نزد صفی الدین ارموی دارد<ref>ر.ک: همان، ص52</ref>.
گام پیشنهادی او متشکل از دو دانگ پیوسته و یک پرده بزرگ در انتها می‌باشد. هر پرده بزرگ (طنینی) خود قابل تقسیم به دو نیم پرده کوچک (بقیه) و یک فضل می‌باشد که بر این اساس، تقسیم دوره کامل صفی الدین شامل هفده فاصله و هجده درجه می‌گردد. پذیرش دستان پیشنهادی صفی الدین از جانب اکثریت نوازندگان و موسیقی دانان هم عصر او حکایت از همراهی دو عامل نظر و عمل نزد صفی الدین ارموی دارد.<ref>ر.ک: همان، ص52</ref>.


نویسنده برای نخستین بار به نغمه نگاری نغمات آهنگ یا تصنیف پرداخته است؛ چنان که در ابتدا دور ایقاعی و نام مقام ذکر و سپس نغمات با حروف ابجد و زمان هر نغمه به وسیله اعداد زیر همان نغمه نگاشته می‌شود<ref>ر.ک: همان</ref>.
نویسنده برای نخستین بار به نغمه نگاری نغمات آهنگ یا تصنیف پرداخته است؛ چنان که در ابتدا دور ایقاعی و نام مقام ذکر و سپس نغمات با حروف ابجد و زمان هر نغمه به وسیله اعداد زیر همان نغمه نگاشته می‌شود.<ref>ر.ک: همان</ref>.


== وضعیت کتاب ==
== وضعیت کتاب ==
از دو رساله «ادوار» و «شرفیه» نسخ خطی متعددی در کتابخانه‌های مختلف جهان موجود است<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>.
از دو رساله «ادوار» و «شرفیه» نسخ خطی متعددی در کتابخانه‌های مختلف جهان موجود است.<ref>ر.ک: همان، ص51</ref>.


فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است.
فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ<ref>ر.ک: پاورقی، ص116</ref>، به توضیح و تشریح مطالب متن پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص124</ref>.
در پاورقی‌ها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ.<ref>ر.ک: پاورقی، ص116</ref>، به توضیح و تشریح مطالب متن پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص124</ref>.


==پانویس ==
==پانویس ==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش