التوابون: تفاوت میان نسخه‌ها

در نگارش اين اثر از نسخه خطى كتاب «الفتوح» [[ابن اعثم کوفی، محمد بن علی|ابن اعثم]] كوفى، از نويسندگان قرن سوم هجرى و برخى مصادر قديمى معروف و نيز از تعداد فراوانى منابع جديد استفاده شده است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/9|مقدمه، ص 9]]</ref>.

نويسنده، در ابتداى كتاب لازم ديده كه اوضاع شبه‌جزيره عربستان و شرايطى كه پيامبر با آن مواجه بوده را قدرى توضيح دهد. وى اشاره مى‌كند كه اسلام تجربه جديدى از حاكميت بود كه حاكم آن حق تشريع و تنفيذ احكام داشت و پذيرش آن از سوى عرب آسان نبود. «نظريه شورى» از جمله نظريات ويژه سياسى مبتنى بر آيات قرآن است كه البته قواعد و حدود و راه‌هاى تطبيق آن در قرآن نيامده و لذا با مراجعه به كتب سيره درمى‌يابيم كه مفهوم اين قضيه نزد صحابه روشن نبوده است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/24|متن كتاب، ص 24]]</ref>.

نويسنده سپس به‌اختصار به تشريح اوضاع خلافت تا زمان اميرالمؤمنين على(ع) و پس از آن به‌تفصيل اوضاع سياسى و شيوه حكومت‌دارى آن حضرت را شرح و تفصيل داده است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/25|همان، ص 25]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/46|46]]</ref>.

باب دوم كتاب به مقطع زمانى پس از شهادت اميرالمؤمنين تا واقعه كربلا اختصاص دارد. نويسنده در ابتداى اين باب به حضور يافتن امام حسن(ع) در مسجد كوفه و اعلان برنامه سياسى و مشكل درگيرى با معاويه اشاره كرده است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/49|همان، ص 49]]</ref>. وى در ادامه به اشتباه برخى از مورخين كه امام حسن(ع) را به ترديد در مواجهه با معاويه متهم كرده‌اند، تأكيد مى‌كند كه آن حضرت كوچك‌ترين ترديدى در جنگ با معاويه نداشتند، بلكه هراس آن حضرت از لشكريانى بود كه اطمينانى به تبعيت آنها و اينكه تنها به فكر جنگ باشند، نبود <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/51|همان، ص 51]]</ref>.

نويسنده در ادامه مباحث اين باب به تشريح تبديل نظام حكومتى شورايى به پادشاهى و به تعبير ديگر حكومت اسلامى به حكومت سياسى دنيوى، توسط معاويه پرداخته است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/55|همان، ص 55]]</ref>. همچنين اوضاع عراق در اين مقطع زمانى را تا زمان يزيد مورد بررسى قرار داده است. نويسنده سپس به بررسى فساد حكومت يزيد و چگونگى شكل‌گيرى قيام امام حسين(ع) پرداخته است. وى در صفحه 76 كتاب، نص كلام امام حسين نسبت به برادرش محمد بن حنفيه را در تبيين دلائل حركت خويش ذكر كرده است. وى تأكيد مى‌كند كه شكى نيست كه اولين مسئول كشتار كربلا يزيد بوده است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/79|همان، ص 79]]</ref>.

در باب سوم كتاب به موضوع «توّابين» پرداخته شده است. تحركات شيعى پس از واقعه كربلا توسط پنج تن از بزرگان شيعه آغاز شد كه عبارتند از: سليمان بن صرد خزاعى، مسيّب بن نجبه فزارى، عبدالله بن سعد بن نفيل ازدى، عبدالله بن وال تميمى و رفاعة بن شداد بجلى <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/99|همان، ص 99]]</ref>. اين افراد، مخفيانه شروع به فعاليت نمودند و اولين اجتماع در منزل سليمان بن صرد كه از صحابه جليل‌القدر بود شكل گرفت و عنوان «توابين» بر گروه سليمان غلبه يافت <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/100|همان، ص 100]]</ref>.

نويسنده در ادامه اين باب، توسعه قيام توابين را مورد بررسى قرار داده و متن نامه‌هايى را كه سليمان بن صرد نوشته ارائه كرده است؛ به‌عنوان مثال نامه وى به فرماندار مدائن تأثيرى عميق بر شيعيان اين شهر گذاشت <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/110|همان، ص 110]]</ref>. همچنين نامه او به شيعيان بصره با استقبال تمامى آنها مواجه گرديد <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/111|همان، ص 111]]</ref>.

قيام توّابين با ظهور مختار هم‌زمان بود كه در ادامه به آن اشاره شده است. نويسنده در انتها به شكست قيام توابين در «عين الورده» و دلايل شكست آنها اشاره و پس از آن قدرى نيز درباره قيام مختار بحث كرده است <ref>[[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/112|همان، 112]] - [[http://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/16838/1/187|187]]</ref>.