۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
راحة الصدور و آية السرور در تاریخ آل سلجوق (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۶ آوریل ۲۰۱۷، ساعت ۱۵:۲۷
، ۶ آوریل ۲۰۱۷جایگزینی متن - 'در باره' به 'درباره'
جز (جایگزینی متن - ':ت' به ': ت') |
جز (جایگزینی متن - 'در باره' به 'درباره') |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
اين كتاب كه از منابع مهم اواخر قرن ششم و اوايل قرن هفتم هجرى و از معتبرترين و سودمندترين آثار مكتوب فارسى پيش از حمله مغول به شمار مى‌رود، اطلاعات تاريخى و اجتماعى فراوانى | اين كتاب كه از منابع مهم اواخر قرن ششم و اوايل قرن هفتم هجرى و از معتبرترين و سودمندترين آثار مكتوب فارسى پيش از حمله مغول به شمار مى‌رود، اطلاعات تاريخى و اجتماعى فراوانى درباره اوضاع ايران در آن روزگار در بر دارد و از پژوهش درباره دولت سلجوقيان آغاز مى‌شود و كار آنان را از آغاز تا سرانجام سلطان سنجر پى مى‌گيرد. | ||
نوشتن اين كتاب در 599 قمرى آغاز شد و در 603 به نام غياث الدين ابوالفتح كى‌خسرو بن قلج ارسلان، از شاهان سلجوقى پايان پذيرفت. افزون بر تقرير تاريخ آل سلجوق به ويژه رويدادهاى روزگار طغرل سوم و اوضاع عراق و احوال اميران آن سامان پس از چيرگى خوارزمشاه، فوايد فراوان ديگرى در اين اثر هست كه بر توانايى نويسنده در تاريخ نگارى و زبردستى‌اش در فنون ادبى دلالت مى‌كند. | نوشتن اين كتاب در 599 قمرى آغاز شد و در 603 به نام غياث الدين ابوالفتح كى‌خسرو بن قلج ارسلان، از شاهان سلجوقى پايان پذيرفت. افزون بر تقرير تاريخ آل سلجوق به ويژه رويدادهاى روزگار طغرل سوم و اوضاع عراق و احوال اميران آن سامان پس از چيرگى خوارزمشاه، فوايد فراوان ديگرى در اين اثر هست كه بر توانايى نويسنده در تاريخ نگارى و زبردستى‌اش در فنون ادبى دلالت مى‌كند. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
اين كتاب، تاريخ سلسله بزرگ سلجوقى را از برپايى‌اش در اوايل سده پنجم قمرى تا سقوط آن (590ق1194/م) در بر دارد. شرح دراز دامنى | اين كتاب، تاريخ سلسله بزرگ سلجوقى را از برپايى‌اش در اوايل سده پنجم قمرى تا سقوط آن (590ق1194/م) در بر دارد. شرح دراز دامنى درباره رويدادهاى پنج سال پس از اين زمان، در آن وجود دارد كه از روند نقل اتفاقات تا 595 (1199) گزارش مى‌دهد. نويسنده در پايان هر بخش از كتاب، به مدح و ثناى غياث الدين مى‌پردازد و قصيده‌اى نيز به نامش انشا مى‌كند. ارزش تاريخى اين كتاب، به رواياتى وابسته است كه از سال‌هاى 555 - 595 (1190 - 1199)؛ يعنى دو دوره آخر سلسله سلجوقى (پادشاهى ارسلان و طغرل) خبر مى‌دهند. اطلاعات اين دو دوره، دست اول و دراز دامنند، اما گزارش‌هاى كتاب درباره اوايل دوره سلجوقى، به دشوارى آموزنده و سودمند است و دوره‌هاى سلطنت دوازده پادشاه نخست اين سلسله، بسيار چكيده و به شيوه‌اى ناخوش‌آيند گزارش شده‌اند. | ||
تنها منبع اطلاعات تاريخى مؤلف اين كتاب در بخش‌هاى آغازين، سلجوق‌نامه‌ظهير الدين نيشابورى است كه معلم سلطان ارسلان و خويشاوند راوندى بود. | تنها منبع اطلاعات تاريخى مؤلف اين كتاب در بخش‌هاى آغازين، سلجوق‌نامه‌ظهير الدين نيشابورى است كه معلم سلطان ارسلان و خويشاوند راوندى بود. | ||
درون‌مايه دو پاره از بخش‌هاى گوناگون پايان كتاب، | درون‌مايه دو پاره از بخش‌هاى گوناگون پايان كتاب، درباره تيراندازى با تير و كمان و مسابقه اسب سوارى است و تنها بحث شرعيات در اين بخش‌ها مطرح است يا اين تمرين‌ها در اوضاع گوناگون از ديدگاهى مذهبى بررسى مى‌شوند. بخشى مستقل نيز درباره مشروعيت شراب وجود دارد كه در آن، ويژگى‌هاى دارويى شراب‌هاى گوناگون لفظ به لفظ و بدون ذكر منبع از كتاب بزرگ ذخيره خوارزمشاهى، نوشته اسماعيل جرجانى (531ق) نقل شده است. بخشى كه به بحث شطرنج مى‌پردازد، درون‌مايه‌اى درخور و آموزنده در بر ندارد و كمابيش تكرار سخنان نويسندگان قديم و جديد به عربى و فارسى در اين باره است. مانند اينكه بازى شطرنج در هندوستان اختراع شد و در دوره انوشيروان عادل به ايران آمد و اينكه وزير او بزرگمهر تغييراتى در آن پديد آورد و پس از آن به روميان رسيد و آنان نيز تغييرهاى بيشترى در آن پديد آوردند. | ||
هم‌چنين بخشى | هم‌چنين بخشى درباره خطاطى در اين اثر هست كه چيستى خط منسوب را نشان مى‌دهد. اين خط روشى مدوّن براى تركيب حروف الفبا بر پايه اصول هندسى به شمار مى‌رود؛ يعنى هر حرف به كمك حرف پيشين آن نوشته مى‌شود؛ چنان كه همه حروف با يكديگر پيوسته (منسوب)اند. | ||
خطهايى مانند نسخ، رقع، ثلث و محكك در بسيارى از جاها (الف، دال، را، كاف، لام، ميم، نون، واو و يا)، به روش‌هاى جداگانه براى تركيب حروف وجود دارند. | خطهايى مانند نسخ، رقع، ثلث و محكك در بسيارى از جاها (الف، دال، را، كاف، لام، ميم، نون، واو و يا)، به روش‌هاى جداگانه براى تركيب حروف وجود دارند. | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
منابع بخش‌هاى گوناگون پايان كتاب، برخى از كتاب‌هاى نام آشنا | منابع بخش‌هاى گوناگون پايان كتاب، برخى از كتاب‌هاى نام آشنا درباره شريعت حنفى مانند الجامع الكبير، الجامع الصغير، مختصر التحاوى و تفسيرهاى قدورى و مجاز فرغانى است. اين كتاب كه متن نسخه خطى كمياب و ويژه‌اى از خاندان بزرگ سلجوقى در ايران به شمار مى‌رود، در 1921 ميلادى به كوشش محمد اقبال تصحيح و همراه با حاشيه‌هاى مرحوم [[مینوی، مجتبی|مجتبى مينوى]] چاپ شد. | ||
مصحح محترم، مقدمه عالمانه‌اى به زبان انگليسى | مصحح محترم، مقدمه عالمانه‌اى به زبان انگليسى درباره شيوه كار خود در تصحيح، نويسنده كتاب، محتوا و منابع آن، تأثير راحه الصدور در كتاب‌هاى تاريخ پس از خود و نقد كتاب نوشته است. نسخه خطى، با حروف بزرگ و خوانا و به خط نسخ در يكم رمضان 635 (هفدهم آوريل 1238) تحرير شده است. اين نسخه پيش از اين، از آن استاد شيفر Schefer بود و اكنون در كتاب‌خانه ملى پاريس نگه‌دارى مى‌شود. (1) دانش‌جويان ايرانى از 1865 با اثر راوندى آشنا شدند؛ يعنى هنگامى كه يونگ در كتاب خود، كار راوندى را منبع تواريخ السلجوق دانست كه در روزگار پادشاهى مراد دوم (1421 - 1451) به تركى و در سه بخش نوشته شده بود. هم‌چنين هوتسما نيز اين موضوع را دوباره در مقاله كوتاهى در ششمين كنگره بين المللى شرق شناسان (1883) در ليدن ياد كرد.، اما وجود نسخه اصلى، هنگامى مشخص شد كه استاد شيفر، دارنده پيشين نسخه خطى، چكيده‌اى از آن را در جلد دوم كتاب Nouveaux Melanges Orientaux با ترجمه فرانسوى و يادداشت‌ها و تصوير يك صفحه از نسخه اصلى منتشر كرد. | ||
گزارشى كامل از اين نسخه خطى (تاريخ سلسله سلجوقى از آغاز تا مرگ ملك شاه) به قلم همين دانشمند در متممِ وى بر سياست‌نامه نظام الملك منتشر شد و پرفسور ادوارد گرانويل براون بر اثر قدرت و اعتبار درون‌مايه كتاب، آن را براى انتشار برگزيد. اين نسخه خطى بسيار غنى است؛ زيرا با توجه به نوشته شدنش در آن دوره، هجى‌ها و اصطلاحات قديمى آن روزگار را داراست و افزون بر اين، بيت‌هاى بسيارى را از شعرهاى برخى از شاعران برجسته و بزرگ پارسى مانند انورى، نظامى، مجير بيلقانى، اثير اخسيكتى، حسن غزنوى و جمال الدين اصفهانى در بر دارد كه بيشترشان با نويسنده هم‌روزگار بوده‌اند. | گزارشى كامل از اين نسخه خطى (تاريخ سلسله سلجوقى از آغاز تا مرگ ملك شاه) به قلم همين دانشمند در متممِ وى بر سياست‌نامه نظام الملك منتشر شد و پرفسور ادوارد گرانويل براون بر اثر قدرت و اعتبار درون‌مايه كتاب، آن را براى انتشار برگزيد. اين نسخه خطى بسيار غنى است؛ زيرا با توجه به نوشته شدنش در آن دوره، هجى‌ها و اصطلاحات قديمى آن روزگار را داراست و افزون بر اين، بيت‌هاى بسيارى را از شعرهاى برخى از شاعران برجسته و بزرگ پارسى مانند انورى، نظامى، مجير بيلقانى، اثير اخسيكتى، حسن غزنوى و جمال الدين اصفهانى در بر دارد كه بيشترشان با نويسنده هم‌روزگار بوده‌اند. | ||