۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'در باره' به 'درباره'
جز (جایگزینی متن - ':ت' به ': ت') |
جز (جایگزینی متن - 'در باره' به 'درباره') |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
'''تاريخ آل سلجوق در آناطولى'''، نوشته نويسنده‌اى ناشناخته (زنده در 765ه.ق)، تحقيق و تعليق نادره جلالى | '''تاريخ آل سلجوق در آناطولى'''، نوشته نويسنده‌اى ناشناخته (زنده در 765ه.ق)، تحقيق و تعليق نادره جلالى | ||
اين كتاب به فارسى نوشته شده و | اين كتاب به فارسى نوشته شده و درباره تبار و خاست‌گاه دودمان سلجوقيان و آغاز پادشاهى آنان و فرمان‌روايى‌شان بر آسياى صغير گزارش مى‌دهد. زمان تأليف آن روشن نيست، اما شايد چند سال پيش از 765 هجرى قمرى نوشته شده باشد. نويسنده خود درباره انگيزه تأليف اين كتاب مى‌گويد: «اين كتاب مشتمل است بر تاريخ پادشاهان و سلجوقيان ماضى روم... به رسم مطالعه شاه و شاه‌زاده جهان... سلطان علاء الدين بن سلجوق...». | ||
نسخه خطى يگانه اين كتاب، در كتاب‌خانه ملى پاريس وجود دارد، اما نامى از نويسنده در آن نيست. به گفته استاد مينوى، شايد مؤلف يا كاتب اين اثر از اهل قونيه بوده باشد؛ زيرا خط او از گونه‌هاى خطهاى كاتبانى است كه براى خاندان جلال الدين رومى در آن‌جا به كتابت مى‌پرداختند. | نسخه خطى يگانه اين كتاب، در كتاب‌خانه ملى پاريس وجود دارد، اما نامى از نويسنده در آن نيست. به گفته استاد مينوى، شايد مؤلف يا كاتب اين اثر از اهل قونيه بوده باشد؛ زيرا خط او از گونه‌هاى خطهاى كاتبانى است كه براى خاندان جلال الدين رومى در آن‌جا به كتابت مى‌پرداختند. | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
مسلمانان، كشورهاى مسيحى نزديك را به كشورهاى اسلامى (روم شرقى)، «بلاد روم» مى‌خواندند و از اين رو، عربان نيز سرزمين پهناور آسياى صغير را كه در اواخر قرن پنجم هجرى قمرى با چيرگى سلجوقيان بر آن‌جا به دست مسلمانان افتاد، «روم» ناميدند. اين منطقه، پل ارتباطى آسيا و اروپا و ميدان برخورد انديشه‌هاى شرقى و غربى به شمار مى‌رفت. آلپ ارسلان بر پادشاه روم (رومانوس ديوجانس) پيروز شد و پس از او پسرش، ملك‌شاه بر جاى او نشست و سليمان بن قتلمش را به آسياى صغير فرستاد و پيش‌روى‌ها و فتوحات او در سرزمين‌هاى امپراطورى بيزانس موجب شد كه حكومت مركزى، او را به فرمان‌روايى بر اين منطقه بگمارد (470 ق) و حكومت قدرت‌مند «سلاجقه» را در روم بنياد نهد. | مسلمانان، كشورهاى مسيحى نزديك را به كشورهاى اسلامى (روم شرقى)، «بلاد روم» مى‌خواندند و از اين رو، عربان نيز سرزمين پهناور آسياى صغير را كه در اواخر قرن پنجم هجرى قمرى با چيرگى سلجوقيان بر آن‌جا به دست مسلمانان افتاد، «روم» ناميدند. اين منطقه، پل ارتباطى آسيا و اروپا و ميدان برخورد انديشه‌هاى شرقى و غربى به شمار مى‌رفت. آلپ ارسلان بر پادشاه روم (رومانوس ديوجانس) پيروز شد و پس از او پسرش، ملك‌شاه بر جاى او نشست و سليمان بن قتلمش را به آسياى صغير فرستاد و پيش‌روى‌ها و فتوحات او در سرزمين‌هاى امپراطورى بيزانس موجب شد كه حكومت مركزى، او را به فرمان‌روايى بر اين منطقه بگمارد (470 ق) و حكومت قدرت‌مند «سلاجقه» را در روم بنياد نهد. | ||
درون‌مايه اين كتاب، گزارش‌هاى تاريخى | درون‌مايه اين كتاب، گزارش‌هاى تاريخى درباره روى كار آمدن سلسله سلجوقى و كارهاى نمايندگان آن مانند سلجوقيان روم و شرح اوج و فرود اين سلسله است. نويسنده در فصل (عنوان) يكم، به اصل و نسب سلجوقيان مى‌پردازد و نام نياى بزرگ آنان را «لقمان» گمان مى‌زند و او را مردى نيكوكار، دين‌دار، مهمان‌پرور، عالم‌دوست و پرهيزكار مى‌خواند و از ويژگى‌هاى اخلاقى و دينى او سخن مى‌گويد و در فصل دوم، درباره تاريخ پيدايى دولت سلجوقى و خصال سلجوقيان قلم مى‌زند. | ||
اين فصل (عنوان)، تاريخ ظهور سلجوقيان و چونى و چگونى آنان را در بر دارد. نويسنده خاست‌گاه دودمان گسترده سلجوق بن لقمان را بخارا مى‌داند. آنان 24 برادر زاده از چهار برادر بودند كه سلطان محمود (سبكتگين) هنگام گذشتن از منزل‌گاه آنان (419ه.ق)، مهترانشان را با خود برد. اين خاندان در دوره سلطنت مسعود، پسر محمود به همين دليل با وى درگير شدند. | اين فصل (عنوان)، تاريخ ظهور سلجوقيان و چونى و چگونى آنان را در بر دارد. نويسنده خاست‌گاه دودمان گسترده سلجوق بن لقمان را بخارا مى‌داند. آنان 24 برادر زاده از چهار برادر بودند كه سلطان محمود (سبكتگين) هنگام گذشتن از منزل‌گاه آنان (419ه.ق)، مهترانشان را با خود برد. اين خاندان در دوره سلطنت مسعود، پسر محمود به همين دليل با وى درگير شدند. | ||
وى در ديگر بخش‌هاى كتاب با آوردن عنوان‌هاى زير، | وى در ديگر بخش‌هاى كتاب با آوردن عنوان‌هاى زير، درباره تاريخ و چگونگى نشستن شاهان سلجوقى بر تخت فرمان‌روايى گزارش مى‌دهد: | ||
#سلطنت سلطان عضد الدوله ابوشجاع الب ارسلان بن داود؛ | #سلطنت سلطان عضد الدوله ابوشجاع الب ارسلان بن داود؛ | ||
| خط ۹۲: | خط ۹۲: | ||
#حديث سلطنت سلطان محمد و پسرش خوارزم‌شاه. | #حديث سلطنت سلطان محمد و پسرش خوارزم‌شاه. | ||
پانزده عنوان ديگر اين كتاب، گزارش‌هايى | پانزده عنوان ديگر اين كتاب، گزارش‌هايى درباره پادشاهان روم (آناتولى) در بر دارند. نويسنده با اين گفته كه «بعد از اين آمديم به حديث سلاطين روم كه از فرزندان اسرائيل بن سلجوق بودند»، گزارش كوتاهى درباره هلاك شدن سيف الدوله صدقة بن مزيد بر دست آلپ ارسلان عرضه مى‌كند و از واگذارى شام و «ديار بكر» به پسر عموى وى، سليمان‌شاه بن قتلمش خبر مى‌دهد و پس از توصيف نبردها و كش‌مكش‌هاى او با اميران شام، با اين عنوان‌ها درباره تاريخ و چگونگى پادشاهى سلجوقيان آن سامان گزارش مى‌دهد: | ||
#پادشاهى قلج ارسلان بن مسعود در سنه خمسين [و] خمس مائه؛ | #پادشاهى قلج ارسلان بن مسعود در سنه خمسين [و] خمس مائه؛ | ||
| خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
اين كتاب را آقاى فريدون نافذ اوزلوق، از دانشمندان شهير ترك، از فارسى به تركى ترجمه كرده و با عكس، آن را در آنكارا به چاپ رسانده (1925م) و عنوان فارسى آن را چنين آورده است: «الآثار المولويه فى الادوار السلجوقيه [شماره] 5 - تاريخ آل سلجوق در آناطولى». زنده ياد، [[مشکور، محمدجواد|محمد جواد مشكور]] اين نسخه را استخراج كرده و بدون هيچ توضيح يا حاشيه‌اى، آن را در اخبار سلاجقه روم (ص 95 - 35) گنجانده است. | اين كتاب را آقاى فريدون نافذ اوزلوق، از دانشمندان شهير ترك، از فارسى به تركى ترجمه كرده و با عكس، آن را در آنكارا به چاپ رسانده (1925م) و عنوان فارسى آن را چنين آورده است: «الآثار المولويه فى الادوار السلجوقيه [شماره] 5 - تاريخ آل سلجوق در آناطولى». زنده ياد، [[مشکور، محمدجواد|محمد جواد مشكور]] اين نسخه را استخراج كرده و بدون هيچ توضيح يا حاشيه‌اى، آن را در اخبار سلاجقه روم (ص 95 - 35) گنجانده است. | ||
مصحح محترم، در بخش «ضمايم» اين كتاب به برخى از ناهم‌گونى‌هاى تاريخى اين اثر در سنجش با ديگر آثار مى‌پردازد. وى هم‌چنين فهرستى از «اصطلاحات ديوانى» اين كتاب عرضه مى‌كند و معناى آنها را روشن مى‌سازد. معناى برخى از واژه‌هاى كهن نيز در بخش «واژه‌نامه» و نام كسان و جاى‌ها در «فهرست اعلام و اماكن» و تعليقات مصحح، در پانوشت هر صفحه آمده است. او در اين تعليقات، نسخه خود را با ديگر نسخه‌هاى موجود مى‌سنجد و | مصحح محترم، در بخش «ضمايم» اين كتاب به برخى از ناهم‌گونى‌هاى تاريخى اين اثر در سنجش با ديگر آثار مى‌پردازد. وى هم‌چنين فهرستى از «اصطلاحات ديوانى» اين كتاب عرضه مى‌كند و معناى آنها را روشن مى‌سازد. معناى برخى از واژه‌هاى كهن نيز در بخش «واژه‌نامه» و نام كسان و جاى‌ها در «فهرست اعلام و اماكن» و تعليقات مصحح، در پانوشت هر صفحه آمده است. او در اين تعليقات، نسخه خود را با ديگر نسخه‌هاى موجود مى‌سنجد و درباره ويژگى‌هاى افراد و مكان‌ها و واژگان به كار رفته در متن توضيح مى‌دهد. | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||