۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '،ع' به '، ع') |
جز (جایگزینی متن - '،م' به '، م') |
||
خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
اساس فرقه اسماعيليه مبتنى بر اين است كه امامت،حضرت [[امام جعفر صادق(ع)]] به اسماعيل فرزند بزرگش كه قبل از پدر فوت كرده بود رسيده است كه اين فرقه به نام اسماعيليه خالص معروفند.اين گروه مرگ اسماعيل را در زمان حيات پدرش انكار مىنمايد و مدعى شدهاند اسماعيل نمىميرد تا زمانى كه حاكميت بر زمين را در اختيار گيرد و همو امام قائم است.فرقه دوم عقيده دارند امامت پس از [[امام جعفر صادق(ع)]] به محمد بن اسماعيل رسيده است اين گروه مىگويند:امامت آينده در زمان حيات [[امام جعفر صادق(ع)]] از آن او بود،ولى چون او قبل از پدرش درگذشت امام صادق(ع)امامت را به محمد بن اسماعيل سپرده است.پيروان اين عقيده مباركيّه نام دارند.پس اگر بتوان براى مكتب اسماعيليه با تمام تقسيمات و انشعاباتى كه در آن رخ داده است و در سراسر جهان پراكندهاند انديشهاى محورى،ايدهاى اصلى و مشخصهاى روشن كرد انديشه امامت اسماعيلى است كه از اهميت ممتازى برخوردار است.شايد بتوان ادعا كرد كه همه تعاليم و آموزهها و ابعاد فعاليت آنان را پيوندى محكم | اساس فرقه اسماعيليه مبتنى بر اين است كه امامت،حضرت [[امام جعفر صادق(ع)]] به اسماعيل فرزند بزرگش كه قبل از پدر فوت كرده بود رسيده است كه اين فرقه به نام اسماعيليه خالص معروفند.اين گروه مرگ اسماعيل را در زمان حيات پدرش انكار مىنمايد و مدعى شدهاند اسماعيل نمىميرد تا زمانى كه حاكميت بر زمين را در اختيار گيرد و همو امام قائم است.فرقه دوم عقيده دارند امامت پس از [[امام جعفر صادق(ع)]] به محمد بن اسماعيل رسيده است اين گروه مىگويند:امامت آينده در زمان حيات [[امام جعفر صادق(ع)]] از آن او بود،ولى چون او قبل از پدرش درگذشت امام صادق(ع)امامت را به محمد بن اسماعيل سپرده است.پيروان اين عقيده مباركيّه نام دارند.پس اگر بتوان براى مكتب اسماعيليه با تمام تقسيمات و انشعاباتى كه در آن رخ داده است و در سراسر جهان پراكندهاند انديشهاى محورى،ايدهاى اصلى و مشخصهاى روشن كرد انديشه امامت اسماعيلى است كه از اهميت ممتازى برخوردار است.شايد بتوان ادعا كرد كه همه تعاليم و آموزهها و ابعاد فعاليت آنان را پيوندى محكم جهتدهى، منظم،كاربردى و معنادار كرده است. | ||
يكى از ابعاد وجودى امام از نظر اسماعيليه حتى در دورانى كه در ستر كامل به سر مىبرد، برقرارى پيوندش با طبقات مختلف جامعه است و داعيان به مراتب گوناگون دستورها و خواستههاى او را در جامعه گسترش مىدهند امام شأن تأويل و تفسير شريعت را بر دوش دارد.از نظر اسماعيليان عقايد و انديشههاى انسانها و معارف و احكام الهى و شريعت داراى دو مرتبه است:ظاهر و باطن و از جنبه باطنى مذهب آنان بر دو پايه استوار است: | يكى از ابعاد وجودى امام از نظر اسماعيليه حتى در دورانى كه در ستر كامل به سر مىبرد، برقرارى پيوندش با طبقات مختلف جامعه است و داعيان به مراتب گوناگون دستورها و خواستههاى او را در جامعه گسترش مىدهند امام شأن تأويل و تفسير شريعت را بر دوش دارد.از نظر اسماعيليان عقايد و انديشههاى انسانها و معارف و احكام الهى و شريعت داراى دو مرتبه است:ظاهر و باطن و از جنبه باطنى مذهب آنان بر دو پايه استوار است: | ||
خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
براساس اين نظريه در شش دوره تاريخ اوليه بشر شش ناطق ظهور كرده است كه اينان همان پيامبران اولو العزم،حضرت آدم(ع)،نوح(ع)،ابراهيم(ع)موسى(ع)، عيسى(ع)و حضرت محمد(ص)هستند.امامان متمّم اين 6 دوره عبارتند از هنيد،هود،تارخ ادّ،حزيمه و جناب ابوطالب و براى هريك از اين 6 باطن نخستين يك وصى روحانى كه اساس وصايت و يا امام مستقر هست كه عبارتند از شيث،سام،اسماعيل،هارون،ايوشح،شمعون و حضرت على(ع).هابيل براى دوره اوّل و اسحاق براى دوره سوم عهدهدار نقش اساس(امام مستودع)بودهاند.مبدأ دوره ششم از نظر اسماعيليان با رسالت حضرت محمد(ص)آغاز مىشود. | براساس اين نظريه در شش دوره تاريخ اوليه بشر شش ناطق ظهور كرده است كه اينان همان پيامبران اولو العزم،حضرت آدم(ع)،نوح(ع)،ابراهيم(ع)موسى(ع)، عيسى(ع)و حضرت محمد(ص)هستند.امامان متمّم اين 6 دوره عبارتند از هنيد،هود،تارخ ادّ،حزيمه و جناب ابوطالب و براى هريك از اين 6 باطن نخستين يك وصى روحانى كه اساس وصايت و يا امام مستقر هست كه عبارتند از شيث،سام،اسماعيل،هارون،ايوشح،شمعون و حضرت على(ع).هابيل براى دوره اوّل و اسحاق براى دوره سوم عهدهدار نقش اساس(امام مستودع)بودهاند.مبدأ دوره ششم از نظر اسماعيليان با رسالت حضرت محمد(ص)آغاز مىشود. | ||
در اين دوره نيز دو گروه امامان مستقر و مستودع به انجام وظيفه پرداختهاند،امامان مستقر كه هفت نفرند عبارتند از:امام حسين(ع)،امام على بن الحسن(ع)،امام محمد بن على(ع)،امام جعفر بن محمّد(ع)،اسماعيل بن جعفر و محمد بن اسماعيل براساس اختلاف انظار ميان برخى از انشعابات اسماعيلى گاه [[امام على(ع)]]سر سلسله امامان هفتگانه ياد مىشود و در نتيجه امام حسن(ع)مستودع خواهد بود و گاه [[امام على(ع)]] اساس دوره شناخته مىشود و آنگاه سلسله امامان مستقر از امام حسن(ع) | در اين دوره نيز دو گروه امامان مستقر و مستودع به انجام وظيفه پرداختهاند،امامان مستقر كه هفت نفرند عبارتند از:امام حسين(ع)،امام على بن الحسن(ع)،امام محمد بن على(ع)،امام جعفر بن محمّد(ع)،اسماعيل بن جعفر و محمد بن اسماعيل براساس اختلاف انظار ميان برخى از انشعابات اسماعيلى گاه [[امام على(ع)]]سر سلسله امامان هفتگانه ياد مىشود و در نتيجه امام حسن(ع)مستودع خواهد بود و گاه [[امام على(ع)]] اساس دوره شناخته مىشود و آنگاه سلسله امامان مستقر از امام حسن(ع) | ||
آغاز مىگردد و آنچه مسلم است در اين دوره(پيامبرى حضرت محمد(ص)) | آغاز مىگردد و آنچه مسلم است در اين دوره(پيامبرى حضرت محمد(ص))، محمد بن اسماعيل امام هفتم دوره،امام متمّم،اساس،صامت وصى و ناطق دوره بعدى(دور هفتم كه دور معادى آخر ناميده مىشود)است كه مقاله «رسالة تحفة المرتاد و غصة الاضداد»بهطور كامل شرح اين ادوار پرداخته است. | ||
بعد از انديشه امامت كه انديشهاى محورى و شاخص در فرقه اسماعيلى بود به شاخص دوم اين فرقه تأويل مىپردازيم.تأويل مفهومى بنيادين در انديشه اسماعيليه است و بر فرآيندى معرفتى،شهودى اطلاق مىشود كه ناظر به يك معرفتشناسى و جهانشناسى خاص است بر يك جمله مىتوان گفت كه اينفرآيند نوعى گذر از معناهاى ظاهرى شريعت و قرآن به معناهاى باطنى آنهاست.اهمّيتى خاصى كه اسماعيليان براى باطن و حقايق مكتوم در باطن دين قائل بودند،آنان به عنوان سخنگويان اصلى سنّت باطنى در ميان مسلمانان شناخته شدند و به باطنيّه شهرت يافتند. | بعد از انديشه امامت كه انديشهاى محورى و شاخص در فرقه اسماعيلى بود به شاخص دوم اين فرقه تأويل مىپردازيم.تأويل مفهومى بنيادين در انديشه اسماعيليه است و بر فرآيندى معرفتى،شهودى اطلاق مىشود كه ناظر به يك معرفتشناسى و جهانشناسى خاص است بر يك جمله مىتوان گفت كه اينفرآيند نوعى گذر از معناهاى ظاهرى شريعت و قرآن به معناهاى باطنى آنهاست.اهمّيتى خاصى كه اسماعيليان براى باطن و حقايق مكتوم در باطن دين قائل بودند،آنان به عنوان سخنگويان اصلى سنّت باطنى در ميان مسلمانان شناخته شدند و به باطنيّه شهرت يافتند. | ||
اسماعيليه از دو شيوه در تأويل قرآن استفاده مىكنند: | اسماعيليه از دو شيوه در تأويل قرآن استفاده مىكنند: | ||
خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
بنيناها بايد و انّا لموسعون،و من أياته اللّيل و النهار و الشّمس و القمر''' | بنيناها بايد و انّا لموسعون،و من أياته اللّيل و النهار و الشّمس و القمر''' | ||
2)تأويل آيات به ناطق و اساس | 2)تأويل آيات به ناطق و اساس | ||
طور و البلد در سوره تين-'''و الفجر و ليال عشر'''در سوره فجر-ليل و نهار در سوره فصّلتبئر و قصر در آيه'''بئر معطّلة و قصر مشير'''سوره حج45/-سماء و ارض،زوجين،ظلّ و | طور و البلد در سوره تين-'''و الفجر و ليال عشر'''در سوره فجر-ليل و نهار در سوره فصّلتبئر و قصر در آيه'''بئر معطّلة و قصر مشير'''سوره حج45/-سماء و ارض،زوجين،ظلّ و ماء، مغربين | ||
و جنّتان در سورههاى ذاريات آيه 47 و 48،ذاريات آيه 49،واقعه آيه 30 و 31،رحمن آيه 17 | و جنّتان در سورههاى ذاريات آيه 47 و 48،ذاريات آيه 49،واقعه آيه 30 و 31،رحمن آيه 17 | ||
رحمن آيه 55 و طور و موسى در سوره طور آيه 52 و سوره بقره 51 به حضرت محمد(ص)(ناطق)تأويل | رحمن آيه 55 و طور و موسى در سوره طور آيه 52 و سوره بقره 51 به حضرت محمد(ص)(ناطق)تأويل | ||
شده است. | شده است. | ||
كتاب مبين،قرآن،امانت،يتيم،ارم،ظلّ،صلاة و ربّ در انعام59/،فرقان30/،احزاب72/ | كتاب مبين،قرآن،امانت،يتيم،ارم،ظلّ،صلاة و ربّ در انعام59/،فرقان30/،احزاب72/ | ||
فجر17/،فجر7/ | فجر17/،فجر7/، مرسلات30/،قيامت31/،فجر27/ و 28،فرقان55/،قيامت22/ و 23 | ||
انفطار6/،به على(ع)(ناطق)تأويل شده است. | انفطار6/،به على(ع)(ناطق)تأويل شده است. | ||
3-تأويل آيات به ناطقان و امامان | 3-تأويل آيات به ناطقان و امامان | ||
خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
6-تأويل آيات درباره قائم | 6-تأويل آيات درباره قائم | ||
منظور از قائم محمد بن اسماعيل است.ليلة القدر در آيه'''ليلة القدر خير من الف شهر'''-نبأ در آيه'''عن | منظور از قائم محمد بن اسماعيل است.ليلة القدر در آيه'''ليلة القدر خير من الف شهر'''-نبأ در آيه'''عن | ||
النباء العظيم'''-واژههاى اليوم الاخر، | النباء العظيم'''-واژههاى اليوم الاخر، عذاب،جهنّم،ارض، ميقات،طلوع الشمس، ماء و كتاب | ||
در سوره بقرة8/،فجر23/،فجر21/،اعراف142/،طه130/ | در سوره بقرة8/،فجر23/،فجر21/،اعراف142/،طه130/، ملك30/،آل عمران7/ | ||
7-تأويل المولفة قلوبهم،فى الرقاب،الغارمين،في سبيل اللّه و ابن سبيل(در سوره توبه60/) | 7-تأويل المولفة قلوبهم،فى الرقاب،الغارمين،في سبيل اللّه و ابن سبيل(در سوره توبه60/) | ||
ارض، عبادى الصالحون(انبياء105/)،جبال و شجر(نحل68/)،رق و بحر،فجر18/-بقره125/ | ارض، عبادى الصالحون(انبياء105/)،جبال و شجر(نحل68/)،رق و بحر،فجر18/-بقره125/ | ||
و نور36/) | و نور36/)،باب،داعى، ماذون و مستجيب تأويل شده است. | ||
8-غطاء، | 8-غطاء، عاد،ثمود،فرعون،فحشاء، منكر،بغى در سوره ق22/،فجر6/،9،10،11 و نحل90/ | ||
تأويل به مخالفان على(ع)شده است. | تأويل به مخالفان على(ع)شده است. | ||
==نمونههايى از قسم دوم(تأويلات عددى)== | ==نمونههايى از قسم دوم(تأويلات عددى)== | ||
خط ۱۳۶: | خط ۱۳۶: | ||
چهار كلمه شهادت،دليل است بر چهار اصل،لا دليل است براساس،اله دليل است بر ناطق،الاّ دليل است بر ثانى(نفس كل)و اللّه دليل است بر عقل كل كه او نهايت همه مخلوقات است از لطيف و كثيف لا اله الاّ الله دوازده حرف دارد،در آسمانها دوازده برج است،در زمين دوازده جزيره است و دوازده ملائكه داراى بال وجود دارد. | چهار كلمه شهادت،دليل است بر چهار اصل،لا دليل است براساس،اله دليل است بر ناطق،الاّ دليل است بر ثانى(نفس كل)و اللّه دليل است بر عقل كل كه او نهايت همه مخلوقات است از لطيف و كثيف لا اله الاّ الله دوازده حرف دارد،در آسمانها دوازده برج است،در زمين دوازده جزيره است و دوازده ملائكه داراى بال وجود دارد. | ||
4)تأويل كلمه امر خداوند(كن) | 4)تأويل كلمه امر خداوند(كن) | ||
خداى تعالى امر خويش را به دو حرف بسته و اين دو حرف گواهى مىدهد كه همه آفريدگار جفتند.كاف و نون كه اوّل پديد | خداى تعالى امر خويش را به دو حرف بسته و اين دو حرف گواهى مىدهد كه همه آفريدگار جفتند.كاف و نون كه اوّل پديد آيد، مثل است بر دو اصل لطيف(عقل،نفس)و لام و ميم كز ميان ايشان پديد آيدش است بر دو اصل كثيف(ناطق،اساس). | ||
از نظر اسماعيليه از كلمه امر(كن)بارى تعالى عقل كل با عقل اول كه از آن به قلم نيز تعبير شده است.اوّل ما خلق اللّه العقل و اول ما خلق اللّه من خلقه بالقلم.پس از آفرينش عقل اوّل يا نفس كل،از كلمه امر،توسط عقل وجود يافت از آن به | از نظر اسماعيليه از كلمه امر(كن)بارى تعالى عقل كل با عقل اول كه از آن به قلم نيز تعبير شده است.اوّل ما خلق اللّه العقل و اول ما خلق اللّه من خلقه بالقلم.پس از آفرينش عقل اوّل يا نفس كل،از كلمه امر،توسط عقل وجود يافت از آن به ثانى،تالى، معلول،نفس،قدر و لوح نيز تعبير شده است. | ||
اسماعيليان از عقل كل و نفس كل به عنوان اصلين ياد مىكنند كه همه موجودات روحانى و جسمانى به واسطهآنها وجود يافتهاند بعد از اين مرتبه دو اصل روحانى،سه فرع روحانى جدّ،فتح و خيال كه همان | اسماعيليان از عقل كل و نفس كل به عنوان اصلين ياد مىكنند كه همه موجودات روحانى و جسمانى به واسطهآنها وجود يافتهاند بعد از اين مرتبه دو اصل روحانى،سه فرع روحانى جدّ،فتح و خيال كه همان اسرافيل، ميكائيل و جبرئيل هستند به شمار مىآيند.جدّ،قوّت امر را از نفس كل مىپذيرد و به فتح مىرساند و فتح آن را به خيال مىرساند.عقل،نفس،جدّ،فتح و خيال حدود عالم روحانى به حساب مىآيند. | ||
يكى ديگر از اصول محورى در عقايد باطنيه،تطبيق عوالم انسانى و جسمانى بر عوالم روحانى است. | يكى ديگر از اصول محورى در عقايد باطنيه،تطبيق عوالم انسانى و جسمانى بر عوالم روحانى است. | ||
حدود عالم جسمانى(انسانى)ناطق،اساس،امام،باب و حجت كه تطبيق شده به حدود عالم روحانى عقل،نفس،جدّ،فتح،خيال حدود عالم جسمانى(غير انسانى) | حدود عالم جسمانى(انسانى)ناطق،اساس،امام،باب و حجت كه تطبيق شده به حدود عالم روحانى عقل،نفس،جدّ،فتح،خيال حدود عالم جسمانى(غير انسانى)آسمان،زمين، معدن،نبات،حيوان كه تطبيق شده به حدود عالم روحانى عقل،نفس،جدّ،فتح،خيال.آنچه كه در بالا آمد كه اسماعيليه وجود موجودات با كلمه كن كه اراده و مشيّت الهى انعكاس يافته به وجود آمده است كه آنها قائل به ابداع هستند برخلاف فلاسفه كه وجود موجودات را از طريق فيض مىدانند. | ||
با پايان شاخصهاى انديشه اسماعيليان مقاله اوّل مسائل فى الحائق و جواباتها كه مشتمل بر 179 سؤال در 13 بخش جداگانه آمده بخش اعظم سؤالات حول تأويل،امامت و ابداع است مقاله دوم رسالة الايضاح و التبيين حول بحث دور كه هفت دور و خصوصيّات آن در بحث امامت آمد از دوره كشف و ستر و تطبيق اينها بر هفت مرحله در خلقت انسان و اين دو عالم دليل بر قدرت الهى است.مقاله سوم تحفة المرتاد و غصّة الاضداد حول بحث ادوار است كهگانه منظور پيامبران اولو العزم و براى هركدام از اينها 6 امام متمّ و 6 اساس،صامت و امام مستقر و دوره ششم كه دورهحضرت محمد(ص)است نيز دو گروه امامان مستقر و مستودع به انجام وظيفه پرداختهاند تفصيلات خواهد آمد و يكى هم بحث از آنها ذكر شد. | با پايان شاخصهاى انديشه اسماعيليان مقاله اوّل مسائل فى الحائق و جواباتها كه مشتمل بر 179 سؤال در 13 بخش جداگانه آمده بخش اعظم سؤالات حول تأويل،امامت و ابداع است مقاله دوم رسالة الايضاح و التبيين حول بحث دور كه هفت دور و خصوصيّات آن در بحث امامت آمد از دوره كشف و ستر و تطبيق اينها بر هفت مرحله در خلقت انسان و اين دو عالم دليل بر قدرت الهى است.مقاله سوم تحفة المرتاد و غصّة الاضداد حول بحث ادوار است كهگانه منظور پيامبران اولو العزم و براى هركدام از اينها 6 امام متمّ و 6 اساس،صامت و امام مستقر و دوره ششم كه دورهحضرت محمد(ص)است نيز دو گروه امامان مستقر و مستودع به انجام وظيفه پرداختهاند تفصيلات خواهد آمد و يكى هم بحث از آنها ذكر شد. | ||
خط ۱۵۴: | خط ۱۵۴: | ||
1-تاريخ انديشههاى كلامى در اسلام،نويسنده عبدالرحمن بدوى،ترجمه حسين صابرى،بنياد پژوهشهاى آستان قدس رضوى،چاپ اول 1374 | 1-تاريخ انديشههاى كلامى در اسلام،نويسنده عبدالرحمن بدوى،ترجمه حسين صابرى،بنياد پژوهشهاى آستان قدس رضوى،چاپ اول 1374 | ||
2-مجموعه مقالات | 2-مجموعه مقالات اسماعيليه، مركز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب،چاپ اول،1381 | ||
3-كتابشناسى | 3-كتابشناسى اسماعيليه، مهدى انصارى،انتشارات فروزان روز،چاپ اول،1383 | ||
4-دايرة المعارف بزرگ اسلامى،ج | 4-دايرة المعارف بزرگ اسلامى،ج 81؟؟؟،9، مركز دايرة المعارف بزرگ اسلامى،چاپ اول،1372 | ||
5-تاريخ و عقايد اسماعيليه،ترجمه فريدون بدرهاى،نشر فروزان روز،تهران،چاپ اول،1378 | 5-تاريخ و عقايد اسماعيليه،ترجمه فريدون بدرهاى،نشر فروزان روز،تهران،چاپ اول،1378 | ||
ویرایش