نیایش مهر در ایران
نیایش مهر در ایران (بر پایۀ کاوش‌های باستان‌شناسی در مهرکده‌های دشتستان ـ برازجان) تألیف اسماعیل یغمایی؛ با وجود کمبود اطلاعات ما درباره آئین مهر، این کتاب گزارشی از کاوش مهرکدۀ محمدآباد گوسعیدی و گوگاه در دشتستان بوشهر در این باره است.
| نیایش مهر در ایران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | یغمایی، اسماعیل (نویسنده) |
| ناشر | دادکین |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | ۱۴۰۲ |
| شابک | 1ـ7ـ98339ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
ساختار
کتاب از شش بخش تشکیل شده است.
گزارش محتوا
دانسته‌های ما از کیش مهر و گونۀ نیایش آن در مهرکده‌ها چون دیگر آیین‌های برخاسته از ایران مانوی و مزدکی بسیار ناچیز است. اندیشمندان پیشین ایرانی و هندی، تاریخ‌نگاران یونانی و رومی نبشتارهای روشنی از میترا، جایگاه مردمی و گونۀ پرستش او در مهرکده‌ها بر جای نگذاشته‌اند و آنچه هست، نه‌تنها چندان گویا نیست، بلکه بیشتر پراکنده و تحریف شده است.
کاوش‌های باستان‌شناسی مهرکده‌ها در ایران نیز به اندازه‌ای ناچیز است که اشاره به آن جز حقارت سازمان باستان‌شناسی و شرمساری باستان‌شناسان با دستانی خالی چیزی بیش نیست. در این راستا مهرکدۀ محمدآباد با همۀ کاستی‌ها یکی از نخستین گام‌هاست. هرچند کاوش آن با بی‌توجهی میراث بوشهر و جدایی‌های ده‌ساله همراه بوده است. در این کتاب گزارشی از کاوش مهرکدۀ محمدآباد گوسعیدی و گوگاه در دشتستان بوشهر آمده است.
پیش از اهورامزدا، مهر بزرگ‌ترین پروردگار بوده است. اما در اوستا تنها یکی از بزرگ‌ترین خدایان است. در یشت دهم «میثریشت» مهر با کلامی دلنشین، واژه‌هایی شاعرانه، زیروبمی آهنگین و ترجیع‌بندهایی، هماهنگی این چکامۀ بلند را از نخستین کرده تا پایان ادامه میدهد. بخش نخست کتاب آگاهی‌هایی دربارۀ پیشینۀ مهرپرستی در ایران باستان به دست میدهد.
بخش دوم کتاب به پیشینۀ کاوش‌های باستان‌شناسی در مهرکده‌های ایران می‌پردازد؛ مهرکده‌هایی چون نیایشگاه قدم‌گاه، نیایشگاه کلات خورموج، نیایشگاه ورجووی، قلعه کهزاد، غار کوگان و ... .
بخش سوم کتاب دربارۀ کاوش‌های باستان‌شناسی در دشتستان و مهرکدۀ محمدآباد است. دستاوردهای گروه کاوش پس از دو فصل کندوکاو با یک ایستایی ده‌ساله این‌گونه است: کاوش نخستین موسم دربرگیرندۀ دو تالار راست گوشۀ موازی و بخش‌هایی در سوی دیگر به گونۀ دو بال راست و چپ است که به سه تالار پیاپی شمالی ـ جنوبی می‌پیوندد. این فراگرد هستۀ نخستین و دیرساخت‌ترین سازۀ مهرآبه از دورۀ پارت است. گسترش مهرآبه در دورۀ دویم ساخت دربرگیرندۀ شبستان با بزرگ‌ترین تالار مهرآبه که آسمانۀ آن با سه دیرک استوار می‌شده، نیمۀ دیگر بال چپ و بخشی از یک سازۀ چهارگوش است.
بخش چهارم کتاب دربرگیرندۀ گزارشی تصویری و متنی از ویرانی و مرمت مهرکدۀ محمدآباد است.
در بخش پنجم کتاب گزارشی از باستان‌شناسی‌های مهرکده‌های گوسعیدی و گوگاه است. در بخش پایانی با عنوان پیوست متن «مهریشت» در 35 «کرده» آمده است.[۱]
پانويس