نگرشی به تربیت اخلاقی از دیدگاه اسلام
نگرشى به تربيت اخلاقى از ديدگاه اسلام«با تأکيد بر دورۀ نوجوانى»، تألیف افضل السادات حسينى دهشيری است که به تربيت و اخلاق و چگونگى تحقق تربيت اخلاقى مى‌پردازد.نويسنده براى بررسى و تبيين موضوع از فلسفه اخلاق، اخلاق، روان‌شناسى و تعليم و تربيت استفاده کرده است.گرچه خواست نخستين نويسنده ابلاغ ديدگاه اسلام است، از بررسى و نقد انديشه هاى برخى از غربيان غفلت نشده است.در واقع نويسنده از اين راه مى‌کوشد حقيقت امر را بر خواننده بنمايد و با آشنايى نسبى او زمينۀ فهم بهتر نظام تربيتى- اخلاقى اسلام را فراهم کند.
| نگرشی به تربیت اسلامی از دیدگاه اسلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | حسینی دهشیری افضل السادات (نویسنده) |
| ناشر | سازمان تبلیغات اسلامی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1370 |
| چاپ | یکم |
| موضوع | اسلام و آموزش و پرورش، اخلاق اسلامي، آموزش و پرورش نوجوانان |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ح5ن8 / 230/18 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
کتاب در پى نقل و شرح صفات نيک و بد نيست، بل مرادش معرفى ساختار کلى نظام تربيت اخلاقى اسلام است.از اين رهگذر به تعريف مفاهيم مادر، اهميت اخلاق و تربيت، هدف هاى تربيت اخلاقى، اصول تربيت اخلاقى و عوامل تربيت اخلاقى پرداخته است. با توجه به جوان بودن جامعه اسلامى به‌ويژه ايران، نويسنده يک‌سوم کتاب را براى نوجوانى و تربيت اخلاقى نوجوان نهاده و از مشکلات اخلاقى نوجوانى و تربيت اخلاقى او گفته است. کتاب داراى مقدمه و دو بخش است.بخش نخست به سه فصل و بخش دوم به دو فصل تقسيم شده است.اينک چکيده مطالب:
بخش نخست: اخلاق و تربيت اخلاقى
فصل اول.مفهوم اخلاق: در اين فصل، از معناى لغوى و اصطلاحى اخلاق و محور هاى اساسى تعاريفى که از اخلاق شده است ياد شده و سپس به رابطۀ اخلاق با وراثت و محيط از ديدگاه قدما، روان‌شناسان و اسلام پرداخته شده است.پس از اين رابطۀ اخلاق با دين، وجدان اخلاقى، تعريف آن، جنبه هاى سه‌گانۀ آن، رابطۀ اين جنبه‌ها با يکديگر، ديدگاه منکران وجدان اخلاقى، اهميت وجدان اخلاقى در زندگى فردى و اجتماعى و رابطۀ بين عقل و وجدان آمده است.
مفهوم اخلاق از ديدگاه قدما و معاصرين، فراز ديگر اين فصل است و در آن از ديدگاه غزالى، خواجه نصير، کانت، فرويد، کلبرگ، امام خمينى و علامه طباطبايى ياد شده و نکات بنيادى نظام اخلاقى موردنظر آنها به گونه اى آمده است که بتوان به اجمال کل آن نظام را تصور کرد.
فصل دوم.مفهوم تربيت اخلاقى: نويسنده در اين فصل ضمن بررسى ريشه لغوى و مفهوم اصطلاحى تربيت، به تعريف آن از ديدگاه غربيان اهل نظر مى‌پردازد.سپس از رابطۀ اخلاق و تربيت، تعريف تربيت اخلاقى، اهميت تربيت اخلاقى از ديدگاه روايات و از لحاظ فردى و اجتماعى، امکان تربيت اخلاقى، ابعاد تربيت اخلاقى، رابطۀ تفکر اخلاقى و رفتار، رابطۀ ابعاد تربيت اخلاقى با يکديگر و عوامل تربيت اخلاقى ياد مى‌کند و براى هر عنوان به فراخور بحث تعريف، تقسيم، روش و برخى ديگر مطالب را مى‌آورد.
فصل سوم.نظام تربيت اخلاقى: در اين فصل، نخست هدف تربيت اخلاقى کاويده شده، سپس مراحل تربيت اخلاقى بحث شده است که شامل تطهير باطن(تخليه)، آراستن خود(تحليه)و تجليه است.پس از آن به بحث بسيار مهم اصول تربيت اخلاقى پرداخته و ضمن برشماردن و شرح چند اصل، روش‌هاى تحقق اين اصول نيز شرح و شماره شده است.
بخش دوم.نوجوانى و تربيت اخلاقى
فصل اول.نوجوانى و مشکلات اخلاقى: تعريف جوانى، هنگام نوجوانى، تقسيم آن به سه دوره و تغيير و تحولات جسمى، روحى و اجتماعى نوجوان بحث هاى آغازين اين فصل است.
پس از آن خصوصيات بدنى، ويژگي هاى ذهنى-عقلانى، خصوصيات اجتماعى و خصوصيات عاطفى-روانى نوجوان آمده است.در بحث ويژگي هاى ذهنى-عقلانى، از بروز تفکر انتزاعى، قدرت استدلال، انجام رفتار نظامدار و خيالبافى نوجوانان سخن رفته است.در خصوصيات اجتماعى، از گروه‌هاى اجتماعى و مهمترين مظاهر رشد اجتماعى نوجوان؛ يعنى، تمايل به جنس مخالف، قهرمان‌پرورى و تقليد و اثبات و ابراز شخصيت براى خود ياد شده است.
در بحث خصوصيات عاطفى-روانى نوجوان، از تظاهرات عاطفى-روانى نوجوان مانند: طغيان احساسات، ترس، گوشه‌گيرى و کم‌رويى، توجه به خود و خودنمايى گفته شده و به تلاش نوجوان براى کشف هويت و من خويش، رشد ايمانى و مذهبى و رشد اخلاقى و مراحل آن اشارت رفته است.آنگاه به مقولۀ بس مهم مشکلات اخلاقى پرداخته و از اين رهگذر به نکات زير نظر شده است: نخست از اهميت و لزوم کاوش در مشکلات اخلاقى نوجوان مى‌گويد، سپس به نارسايي هاى گوناگون تحقيقات ميدانى انجام گرفته دربارۀ شناسايى مشکلات اخلاقى نوجوانان اشاره مى‌کند و ثمرۀ برخى از تحقيقات را مى‌آورد.آنگاه با الهام از منابع اخلاق اسلامى چون«جامع السعادات»و «معراج السعاده»و با توجه به ويژگي هاى نوجوانان، نخست به مسائل و مشکلات اخلاقى نوجوان و زمينۀ ابتلا به صفات منفى مى‌پردازد و بعد صفات مثبت يا صفاتى را که نوجوان بدانها بى‌تفاوت است شماره و جدا مى‌کند و براساس سه جنبۀ عقلانى، روانى- عاطفى و اجتماعى، صفات نوجوان را طبقه‌بندى مى‌کند در جنبۀ عقلانى از شک و ترديد و جهل مرکب مى‌گويد.در جنبۀ روانى-عاطفى از ترس، نااميدى، شتابزدگى در کارها و شکم‌پرستى ياد مى‌کند و در جنبۀ اجتماعى به خشم و پرخاشگرى، خودبينى و کبر، رفتارها و انحرافات جنسى، حسد، عيب‌جويى، دروغگويى، جاه‌طلبى و ريا مى‌پردازد.
سپس به ريشه هاى مشکلات اخلاقى و عوامل مؤثر در بروز مشکلات با توجه به تحقيقات ميدانى ديگران اشاره و سرانجام راه‌حلهايى پيشنهاد مى‌کند.در مطالب اين فصل، تکيه نويسنده بر منابع روان‌شناختى غرب، تحقيقات ميدانى در ايران و برخى منابع اسلامى است.
فصل دوم.تربيت اخلاقى نوجوان: نويسنده ضمن اشاره به دشوارى تربيت نوجوانان به برخى عوامل اين دشوارى مى‌پردازد.سپس نظام تربيت اخلاقى نوجوان را-با توجه به آنچه در فصل سوم بخش اول آمده است-بررسى و تحليل مى‌کند.براى اين کار، هدف تربيت اخلاقى نوجوان، اهميت تربيت اخلاقى نوجوان و عوامل تربيت اخلاقى را شرح مى‌دهد تا مى‌رسد به اصول و روش‌هاى تربيت اخلاقى نوجوان؛ در اين قسمت نخست اصولى را مطرح مى‌کند، سپس روش‌هاى اجراى آنها را مى‌آورد و کتاب را با چند تذکر دربارۀ تربيت اخلاقى نوجوان به پايان مى‌برد.[۱]
پانویس
- ↑ رفیعی بهروز، ص 374-377
منابع مقاله
رفیعی، بهروز، کتابشناسی توصیفی و موضوعی تعلیم و تربیت در اسلام، انتشارات بین‌المللی هدی، تهران، چاپ اول، 1378ش