نقدی فشرده بر اصول مارکسیسم
نقدی فشرده بر اصول مارکسیسم، مجموعه‌ای از درس‌های آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی (1313-1399ش) است که توسط مصطفی ملکیان، نگارش یافته و توضیحات مفیدی بر آن افزوده شده و در اختیار خوانندگان قرار گرفته است.
| نقدی فشرده بر اصول مارکسیسم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مصباح یزدی، محمد تقی (نويسنده) |
| ناشر | مؤسسه در راه حق |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1367ش |
| چاپ | 2 |
| موضوع | مارکسیسم |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /م6ن7 44 HX |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ویژگی کتاب آن است که در عین اختصار و کمی حجم، همه اصول مارکسیسم را چه در زمینه جهان‌بینی و فلسفه و شناخت و چه در زمینه جامعه‌شناسی و فلسفه تاریخ و چه در زمینه تئوری اقتصاد و سیستم اقتصادی، مورد نقد و بررسی قرار داده است و خواننده می‌تواند با صرف وقت کوتاهی، از ضعف همه‌جانبه این مکتب، آگاه گردد[۱].
کتاب با مقدمه ناشر آغاز و مطالب در چهارده درس، ارائه شده است. در درس اول، ضمن بررسی لغوی کلمه مارکسیسم، محتوای فکری و عقیدتی آن، به سه دسته زیر، تقسیم شده است که به اعتقاد نویسنده، این سه دسته، مسائل، یک مجموعه سیستماتیک را تشکیل می‌دهد؛ یعنی هر دسته از این مسائل، با دو دیگر، ربط و پیوند داشته و هر سه، یک کل هماهنگ و مرتبط را می‌سازند؛ به‌گونه‌ای که برای فهم هر جزء این مجموعه، فهم دیگر اجزا نیز کم‌وبیش ضروری است:
- مسائل فلسفی یا جهان‌بینی؛
- مسائل فلسفه تاریخ و جامعه‌شناسی؛
- مسائل اقتصادی[۲].
در درس دوم، به بیان این موضوع پرداخته شده است که برای ابطال اصل اول ماتریالیسم دیالکتیک، کافی است ثابت کنیم که یک موجود غیر مادی وجود دارد. نویسنده، ادله این مدعا را به دو دسته تقسیم کرده است:
- ادله فلسفی محض که کسانی را به‌کار می‌آید که ذهن‌های ورزیده داشته باشند تا بتوانند ریزه‌کاری‌ها و موشکافی‌های فلسفی را درک کنند.
- ادله ساده‌ای که حتی عوام هم می‌توانند فهم کنند[۳].
درس سوم، توضیحی است پیرامون اصل سوم دیالکتیک: «همه پدیده‌ها در حال حرکتند»[۴] و درس چهارم، تعلیلی است بر این اصل[۵].
در درس پنجم، به توضیح و تشریح چهارمین اصل از اصول ماتریالیسم دیالکتیک، یعنی اصل جهش یا تبدیل حرکت کمی به کیفی، پرداخته شده است[۶]. در درس ششم و هفتم، در باب دیالکتیک اندیشه، سخن رانده شده است[۷]. در درس هشتم، به بررسی مسائلی که به فلسفه تاریخ و جامعه‌شناسی مربوط می‌شود، پرداخته شده است[۸].
در درس نهم و دهم، به نقد رأی مارکسیسم پرداخته شده و در این مقام، به‌اجمال کوشیده شده است تا به فروع و جزیئات پرداخته نشده و فقط، به ذکر اصول و کلیات، اکتفا شود[۹].
پس از بررسی و نقد مسائل فلسفی یا جهان‌بینانه مارکسیسم (=ماتریالیسم دیالکتیکی) و مسائل فلسفه تاریخ و جامعه‌شناسی آن مکتب (= ماتریالیسم تاریخی)، در درس یازدهم، به سومین گروه از مسائل مارکسیستی، یعنی مسائل اقتصادی، توجه شده است[۱۰].
نویسنده در درس یازدهم، نقد خود را از علم اقتصاد مارکس، با این رأی وی که ارزش یک کالا فقط ناشی از مقدار کاری است که برای تولید آن، انجام شده، آغاز نموده است[۱۱].
در درس سیزدهم و چهاردهم نیز آراء مارکس در نظام اقتصادی مورد بحث قرار گرفته است[۱۲].
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار و متن کتاب.