نفزی، محمد بن ابراهیم
محمد بن ابراهیم نفزى (733-792ق)، معروف به ابن عبّاد فقیه، خطیب و از مشاهیر صوفیه اندلس به طریقه شاذلیه در قرن هشتم هجری
| نام | نفزی، محمد بن ابراهیم |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | ابراهیم |
| متولد | 733ق برابر با 1333م |
| محل تولد | شهر رُنده اندلس |
| رحلت | 792 ق |
| اساتید | پدرش ابراهیم بن عبدالله |
| برخی آثار | غیث المواهب العلیة فی شرح الحکم العطائیة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE08450AUTHORCODE |
ولادت
ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن عبدالله بن مالک بن ابراهیم بن محمد بن مالک بن إبراهیم بن یحیى بن عبّاد نفزی حمیری در سال 733ق برابر با 1333م، در شهر رُنده اندلس به دنیا آمد.
تحصیلات
اساتید
قرائت را نزد پدرش که مردى خطیب و دانشمند بود فراگرفت و علم لغت را نزد دایى خود قاضى عبدالله فریسى آموخت و در هفت سالگى قرآن را ازبر داشت.
در رنده در مجلس درس على بن ابى‌الحسن رندى نیز حاضر مى‌شد، سپس براى تکمیل تحصیلات خود به مغرب رفت و در تلمسان و فاس نزد استادانى چون ابوعبدالله تلمسانى، ابوعبدالله مقرى، ابومحمد عبدالنور عمرانى، ابوعبدالله آبلى و ابوعمران موسى عبدوسى و دیگران علم لغت، فقه، اصول، کلام و فلسفه فراگرفت.
ابن عبّاد پس از تحصیل علوم ظاهرى به علوم باطنى روى آورد و براى ملاقات صوفى مشهور ابن عاشر، ابوالعباس به سلا مهاجرت کرد و چندین سال در خدمت او بسربرد و از بزرگان اصحاب و از برگزیدگان شاگردان او شد؛ چنان‌که ابن عاشر او را بر دیگر اصحاب خویش مقدم مى‌داشت و آنان را به پیروى و بهره‌مند شدن از او امر مى‌کرد و درباره او مى‌گفت که ابن عبّاد به تنهایى یک امّت است.
ابن عبّاد پس از وفات ابن عاشر، براى ملاقات ابومروان عبدالملک صوفى به طنجه رفت و از مصاحبت او بهره فراوان برد و از او اجازه عام دریافت. وى هرگز ازدواج نکرد و کنیزى نیز اختیار ننمود. بیشترین بهره او از دنیا بوى خوش و بخور بود. کارهایش را خود انجام مى‌داد، لباسش در خانه وصله‌دار بود، اما وقتى که از خانه خارج مى‌شد، روى آن، لباسى سبز یا سفید مى‌پوشید. درباره خصلت‌هاى معنوى او گفته‌اند که در عبودیت و برائت از حول و قوّه غیر خالق و عدم توجه به مدح و ذم مردم و اعراض از خلق و ذکر حق و سکون و زهد و صلاح ممتاز بود.
طریقه او در تصوف طریقه شاذلیه بود و ظاهراً این طریقه را از استاد خویش، ابن عاشر، گرفته بود. ابوسعید سلوى بر روى دیوار مسجد قرویین سه بیت شعر به خط ابن عبّاد دیده بود که مضامین عاشقانه داشت. هنگامى که ابوسعید این ابیات را به سبب مضامین تغزّلى آنها با اظهار تردید براى ابوالقاسم صیرفى نقل کرد، صیرفى یادآور شد که این اشعار درباره مهدى قائم سروده شده است.
شاگردان
در میان شاگردان برجسته ابن عباد مى‌توان یحیى سرّاج، ابوعبدالله بن سکاک، لسان‌الدین بن خطیب و خطیب بن قنفذ را نام برد. ابن عباد پس از ملاقات با ابومروان عبدالملک صوفى به فاس رفت و در آنجا امام و خطیب مسجد قرویین شد و پس از 15 سال وعظ و ارشاد در سال 792ق وفات یافت و در محلى به نام کدیة البراطل در باب الفتوح به خاک سپرده شد، اما یحیى سراج گفته است که ابن عباد در فاس نزدیک باب المسدود معروف به حمراء مدفون گشته است.
به گفته مقرى، سلطان ابوالعباس احمد بن ابى‌سالم و مردم دو شهر جدید و قدیم فاس بر جنازه او حاضر شدند. همو مى‌افزاید: من قبر او را بارها در فاس زیارت کرده‌ام و او نزد مردم فاس همچون شافعى است نزد مصریان.[۱]
وفات
در سال 792ق برابر با 1390م در شهر فاس مغرب از دنیا رفت.
آثار
آثار و نوشته‌هاى ابن عباد در نشر طریقه شاذلیه در مغرب و اندلس بسیار مؤثر بوده است. این آثار عبارتند از:
- غیث المواهب العلیة فى شرح الحکم العطائیة که شرحى است بر الحکم تألیف ابن عطاء الله سکندرى؛
- الرسائل الکبرى (این مجموعه که ابن عباد آن را به شاگرد خود یحیى سراج هدیه کرده، مشتمل بر 38 رساله در آداب سلوک الى الله است)؛
- الرسائل الصغرى (این کتاب شامل 16 رساله است که 6 رساله اول آن به محمد بن ادبیه و 9 رساله بعدى به یحیى سراج و رساله آخر به ابواسحاق ابراهیم شاطبى نوشته شده است)؛
- ادعیة مرتبة على اسماء الله الحسنى که شرح اسماء الله الحسنى نیز نامیده شده؛
- نظم الحکم العطائیة؛
- تحقیق العلامة فى احکام الامامة؛
- مجموعه خطب، مشتمل بر خطبه‌هاى ابن عباد در مسجد قرویین فاس؛
- رسائل على قوت القلوب؛
- اجوبة فى مسائل العلوم.
بستانى و زرکلى کتابى از تألیفات او با عنوان «کفایة المحتاج» یاد کرده‌اند. برخى از اشعار او را ابن خطیب نقل کرده است.[۲]
پانویس
- ↑ دائرةالمعارف بریتانیکا
- ↑ [ر.ک.دایرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 4، ص 180]
منابع مقاله
- دایرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج 4، ص 180.
- Encyclopædia Britannica