نعمانی، محمد بن ابراهیم
ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفر کاتب نعمانى (متوفای۳۶۰ق)، مشهور به ابن ابی زینب، مفسر، متکلم، از راویان بزرگ شیعه در اوایل قرن چهارم هجرى
| نام | نعمانی، محمد بن ابراهیم |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن ابی زینب ال‍ک‍ات‍ب النعمانی، اب‍و عبدالله محمد بن ابراهیم
ابن زینب، محمد بن ابراهیم نعمانی، اب‍و عبدالله محمد بن جعفر ابن ابی زینب، محمد بن ابراهیم |
| نام پدر | ابراهیم |
| متولد | |
| محل تولد | نعمانیه |
| رحلت | 360 ق |
| اساتید | ثقةالاسلام کلینى |
| برخی آثار | الغیبة (نعمانی)
الآیات الناسخة و المنسوخة من روایة أبی‌عبدالله محمد بن ابراهیم النعمانی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02354AUTHORCODE |
مقام علمى
وى علاوه بر این که نویسنده‌اى خوش نظر و داراى قدرت استنباط بوده، از اطلاعات وسیعى درباره رجال و احادیث برخوردار بوده است.
او از شاگردان بزرگ ثقةالاسلام کلینى به شمار مى‌آید و بیشتر معلومات خود را از ایشان فرا گرفته است.
همچنین کاتب و نویسنده او نیز به شمار مى‌آمد و به همین خاطر از شهرت، احترام و اعتبار خاصى در نزد علماء و فقهاى شیعه بهره‌مند شده است.
سفر به شیراز
نعمانى که براى شنیدن احادیث از یک راوى معتبر به شهرهاى مختلفى سفر مى‌کرد در سال 313 هجرى به شیراز رفت تا از عالم بزرگوار، ابوالقاسم موسى بن محمد اشعرى نوۀ سعد بن عبدالله قمى بدون واسطه روایت بشنود و راوى روایات او باشد.
سفر به بغداد
در سال 327 هجرى به بغداد سفر کرد تا از ستارگان درخشان روات شیعه در آن شهر نیز بهره‌مند گردد.
در بغداد از بزرگانى مانند: احمد بن محمد بن سعید بن عقده کوفى و محمد بن همام بن سهیل روایت شنید.
سفر به شام
وى در سال 333 به اردن سفر کرد تا از محمد بن عبدالله بن معمر طبرانى و ابوالحارث عبدالله بن عبدالملک بن سهل طبرانى روایت بشنود.
پس از آن به سوى شهر دمشق رفت و در آنجا از محمد بن عثمان بن علاّن دهنى بغدادى روایت شنید.
در حلب
وى بعد از آن، به سوى شهر حلب رفت. مردم و علماى شهر بسیار از او استقبال کردند و از او خواستند در آن شهر بماند تا از نور وجودش، که مملو از روایات اهل‌بیت عصمت و طهارت بود، بهره ببرند. او نیز پذیرفت و تا آخر عمر در آن شهر ماند و همانند شمعى درخشید و به دیگران روشنى بخشید. و در سال 360ق از دنیا رفتند.
کتاب غیبت از دستاوردهاى اقامت نعمانى در شهر حلب است. او با نگارش این کتاب قدم بزرگى در آشنایى مردم آن سامان با امام زمان عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف برداشت، خصوصا در آن زمان که اوایل عصر غیبت کبرى بود.
سخن نجاشى
نجاشى، یکى از مشایخ بزرگ شیعه درباره نعمانى مى‌گوید:
«نعمانى، معروف به ابن زینب، از مشایخ بزرگ شیعه مى‌باشد، وى از مقام و منزلتى بزرگ برخوردار است و داراى شخصیتى شریف و عقیده‌اى صحیح و روایاتى فراوان است.»
اساتید
نعمانى از محضر شخصیت‌هاى بزرگى از راویان حدیث بهره‌مند شد مانند:
- محمد بن یعقوب کلینى
- محمد بن عبدالله بن جعفر حمیرى
- ابوعلى، محمد بن همام بن سهیل بن بیزان، کاتب اسکافى
- ابوالقاسم موسى بن محمد قمى
- محمد بن عثمان بن علان دهنى بغدادى
- احمد بن محمد بن سعید کوفى، معروف به ابن عقده
آثار
وى علاوه بر کتاب غیبت، تألیفات دیگرى نیز دارد مانند:
کتاب الفرائض، کتاب الرد على الإسماعیلیة، کتاب التفسیر، کتاب التسلی.
متأسفانه بجز کتاب غیبت، دیگر تألیفات ایشان به دست ما نرسیده و فقط شیخ حر عاملى مى‌فرماید: من بخشى از تفسیر ایشان که روایات نعمانى از امام جعفر صادق علیه‌السلام مى‌باشد را دیده‌ام.
ظاهرا مقصود شیخ حر همان کتاب «محکم و متشابه»، منسوب به سید مرتضى مى‌باشد که علامه مجلسى نیز آن را جزء مصادر بحار الأنوار قرار داده است.