موضح أوهام الجمع و التفريق
موضح أوهام الجمع و التفريق، از آثار ادیب، محدث، سخنور و مورخ شافعی اشعری قرن پنجم هجری قمری، ابوبکر احمد بن على بن ثابت، معروف به خطیب بغدادى (392-463ق)، است که برخی از رجال و راویان را از نظر اسم، لقب، کنیه، نسب و... مشخص می‌کند؛ با این هدف که خطای دانشوران دیگر را در تعیین و تشخیص آنان، توضیح بدهد. این کتاب را پژوهشگر و مصحح ممتاز یمنی قرن چهاردهم هجری قمری، عبدالرحمن بن یحیی معلمی (1313-1386ق)، تصحیح و تحقیق کرده و بر آن مقدمه و تعلیقاتی افزوده و نویسنده و اثر حاضر را شناسانده و نقدهایی را نیز بر خطیب بغدادى وارد دانسته است.
| موضح أوهام الجمع و التفريق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خطیب بغدادی، احمد بن علی (نويسنده) |
| ناشر | مطبعة مجلس. دائرة المعارف العثمانیة |
| مکان نشر | هند - حیدرآباد |
| سال نشر | 1378ق - 1379ق - 1959م - 1960م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /خ6م8 114/8 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
هدف و روش
- نویسنده، با تأکید بر آنکه در این کتاب، جماعت بسیاری از راویان را ذکر کردیم که اسامی، کنیه‌ها و مسائل مرتبط با آنان، به‌صورت‌های گوناگونی در روایات متعددی آمده، افزوده است: پس مصمّم شدم که اشتباهات و خلط‌ها و فریب‌کاری‌ها را آشکار سازم[۱].
ساختار و محتوا
- مطالب این اثر 2 جلدی به‌ترتیب ذیل سامان یافته است:
- جلد اول: بررسی اشتباه در تشخیص راویانی که اسمشان با حرف الف آغاز می‌شود
- جلد دوم: تصحیح پندارهایی درباره «کسانی که اولین حرف نامشان باء است و دیگران، تا یاء» و مشاهیر با کنیه.
انتقاد محقق
- عبدالرحمن بن یحیی معلمی که انتقاد نویسنده بر کتاب تاریخ بخاری، او را برآشفته ساخته، بعد از ستایش نگارنده و خدمات علمی وی، چند نقد را بر روش خطیب بغدادى در کتاب حاضر وارد شمرده است؛ از جمله اینکه:
- در برخی موارد که اشتباه بخاری را بیان کرده، این تعبیر را افزوده است: «و هذا خطأٌ قبيحٌ» (این خطای ناپسندی است)؛ درحالی‌که نیازی به این تعابیر نیست.
- خطیب بغدادى در نقدهای خود گاهی به سخنان برخی از دروغگویان یا متهمان استناد می‌کند؛ درصورتی‌که یا باید از این شیوه اعراض می‌کرد و یا عذرش را می‌گفت.
- خطیب بغدادى درباره بخاری انصاف را مراعات نکرده است؛ زیرا بسیاری از حدود 80 انتقادی که بر او وارد کرده، صحیح نیست و این مطلب را توضیح خواهم داد...[۲].
نمونه مباحث
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.