منهاج الصالحين (روحانی)
منهاج الصالحين اثر آیت‌الله سید محمدصادق روحانی (معاصر)، کتابی است سه‌جلدی به زبان عربی با موضوع فقه جعفری. این کتاب حاوی فتاوای فقهی نویسنده است که در جلد اول و دوم، مباحث اجتهاد و تقلید و معاملات، و در جلد سوم مباحث حج و تکمله منهاج و مسائل مستحدثه آمده است. شیخ مصطفی محمد مصری عاملی، بر کتاب مقدمه نوشته و برخی اصطلاحات آن را شرح کرده است.
| منهاج الصالحين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | روحانی، سید محمدصادق (نويسنده) مصری عاملی، مصطفی محمد (محقق و معلق) |
| ناشر | الاجتهاد |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 2008م/1429ق |
| موضوع | فقه جعفری - رساله عملیه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | BP 183/9 /ر93م8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب سه جلد دارد؛ جلد اول حاوی مقدمه و محتوای مطالب است و جلد دوم در ادامه محتوای مطالب. جلد سوم به بیان مباحث حج اختصاص یافته است. طرز ارائه مطالب در کتاب شبیه سایر کتاب‌های توضیح المسائل یعنی به‌صورت بیان احکام در قالب مسئله است.
گزارش محتوا
محقق، در مقدمه کتاب پس از حمد و ثنای الهی و درود بر پیامبر اسلام(ص) و خاندانش درباره کتاب می‌نویسد: از عمر رساله منهاج الصالحین که آیت‌الله سید محسن حکیم نگاشته بیش از نیم‌قرن می‌گذرد؛ این رساله حاوی معظم مسائل شرعی مبتلابه مکلفان است و به دلیل تصنیف، تبویب و تفصیل محتوای مطالبش، مرضی و موردقبول اهل فضل و سایرین از عامه مؤمنین است.
زعیم حوزه، آیت‌الله سید ابوالقاسم موسوی خویی اولین کسی است که پس از آیت‌الله حکیم بر این اثر اعتماد کرد و برخی فروع را بر آن افزود، همچنین ترتیب برخی مسائل را اعاده کرد و تعلیقه‌ای بر آن زد سپس مطالبش را با اصل محتوای کتاب ادغام کرد و آن را مطابق فتاوای خودش استخراج و چاپ نمود.
آیت‌الله سید محمدصادق حسینی روحانی نیز بر همین منوال عمل کرد و در پاسخ به درخواست آیت‌الله خویی رساله عملیه‌ای را منتشر کرد که در مسائل احتیاطیه به آن مراجعه شود یا راغبان به تقلید از ایشان، از این رساله استفاده کنند، وی تعلیقه‌ای بر نسخه استادش نوشت و آن را در زمان حیاتش در اولین چاپ کتاب در 15 صفر 1404 هجری، منتشر کرد.
چون درخواست مؤمنین از آیت‌الله روحانی زیاد شد و از ایشان خواستند مجدداً این رساله را چاپ کند تا جایگاهش را در جانب دیگر رساله‌های علمیه از خود ایشان مانند تعلیقه بر عروة‌الوثقی و المسائل المنتخبه و توضیح المسائل و... نشان دهد، ایشان علی‌رغم میل باطنی به پاسخ دادن بر این درخواست به پیشنهاد محقق کتاب مبنی بر آماده‌سازی این نسخه از کتاب که بیش از دو سال به طول انجامیده پاسخ داده تا -پس از افزودن تعلیقاتش بر متن مسائل و ادغام آن‌ها با برای مطابقت کتاب با نظرات و فتاوایشان- اثری باشد در دسترس مقلدین و خوانندگان و مطلعان.[۱]
همو می‌نویسد: برای فایده بیشتر این رساله شریف، مناسک حج و تکمله منهاج و مسائل مستحدثه را به آن افزودیم تا با افزودن این موارد، همه ابواب مسائل فقهی موردنیاز مکلفان را شامل شود. اولین جلد کتاب از مباحث تقلید شروع شده و با مباحث اجتهاد، به پایان می‌رسد؛ یعنی شامل مباحث اجتهاد و تقلید است. دومین جلد شامل فقه معاملات می‌شود؛ این جلد از کتاب التجاره آغاز شده و با کتاب الارث پایان می‌یابد. جلد سوم کتاب هم شامل مناسک حج و تکمله منهاج و مسائل مستحدثه است.[۲]
محقق کتاب، ملاحظاتی فنی در شماره‌گذاری موضوعات کتاب در نظر گرفته تا مراجعه از طریق اعتماد بر یک مسلسل واحد برای هر سه بخش راحت باشد؛ او اعداد را در همه موضوعات بخش‌ها ذکر کرده است. تعداد مسائل در اجزای سه‌گانه کتاب 4858 مسئله است و تعداد حواشی آن 10066 مسئله.[۳]
برای تسهیل بر مکلفان، نیازی به حد زیادی از استعمال اکثر مصطلحاتی که مکلف نیازی به آن‌ها ندارد و الفاظ و اصطلاحاتی که مختص مباحث علمی‌ای است که مدلولش را اهل اختصاص به آن می‌فهمند، نبوده و ازاین‌رو کلماتی مانند الاقوی و الاظهر و الاولی و... ذکر نشده علاوه بر اینکه مسائل مرتبط با احکام عبد و مولا، در این رساله حذف شده است.[۴]
وضعیت کتاب
مقدمه شیخ مصطفی محمد مصری در ابتدای هر سه جلد ذکر شده است. او در مقدمه متذکر می‌شود که استادش، یعنی شخص آیت‌الله سید محمدصادق روحانی به دلیل نیاز به نگاشتن شرح و توضیح برای برخی موارد در کتاب، وی را بر نگاشتن شرح مصطلحات و عبارات وارده در مسائل، تشجیع کرده و برخی تعلیقات را بر آن نوشته تا فهم مراد از فتاوا بر عامه مکلفین راحت شود.[۵]
مجلدات سه‌گانه کتاب در میلاد پیامبر انسانیت(ص) و نوه‌اش امام صادق(ع) در 17 ربیع‌الاول سال 1428ق به پایان رسیده و آخرین مراجعه علمی به آن در مبعث پیامبر اکرم(ص) در 27 رجب 1428 توسط محقق کتاب، شیخ مصطفی محمد مصری، انجام شده است.[۶]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه کتاب.