منشآت خاقانی
منشآت خاقانی، مجموعه‌ای از نامه‌های افضل‌الدین بدیل بن علی خاقانی، شاعر نامدار سده ششم هجری است که با مقدمه، تصحیح و تحشیه محمد روشن منتشر شده است.
| منشآت خاقانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | خاقانی، بدیل بن علی (نويسنده) روشن، محمد (مصحح) |
| ناشر | کتاب فرزان |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1362ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | نامه‌های فارسی - قرن 6ق. - نثر فارسی - قرن 6ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR۴۸۸۱/آ۱۴م۳ ۱۳۴۶ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
روی سخن خاقانی در نامه‌هایش با خویشاوندان و نزدیکان، صدور و بزرگان و امیران و شهریاران روزگار خویش است و در آن بسیار نکته‌ها آمده است که پرده از تاریکی‌های اوضاع زمانه برمی‌گیرد. جوینده نکته‌یاب در بازشناختن محیط اجتماعی، آداب و رسوم و عقاید و خصوصیات روحی مردم از آن بهره‌ها می‌یابد و محقق باریک‌بین نیز راهی به گوشه‌های ناشناخته تاریخ ایران آن دوره می‌برد[۱].
شیوه نگارش
این نامه‌ها طبق روش نگارش زمان، با نثری فنی که مشحون از کلمات و جملات عربی است و با آیات قرآن، احادیث، اشعار فارسی و عربی آرایه شده است، نگارش یافته که از فضل و دانش و تبحر و استادی او در گستره فرهنگ و ادب حکایت می‌کند[۲].
آگاهی و احاطه‌ای که خاقانی بر معارف روزگار خود داشته است، وسعت تخیل، قدرت تجسم و آن مایه چیرگی و تسلط در سخن، ذهن مضمون‌آفرین وی را چنان گران‌بار می‌داشته است، که تن به متعارف ندهد و در آوردن تعبیرات و ترکیبات، عاریت کسی نپذیرد و جز به دیریاب، که در گنجینه خاطر فراوان فراهم داشته، نیندیشد و در پرداخت کلام طرزی خاص خود برگزیند. سعدالدین وراوینی شیوه نوشتن او را از «رسوم دبیران» بیرون می‌دانسته است. اشاره‌های فراوانی که خاقانی به برتری خود بر دیگر نویسندگان و شاعران دارد، از وقوف وی به پایگاه بلندی که در شعر و نثر داشته است، سرچشمه می‌گیرد[۳].
محمد روشن، محقق کتاب، در مقدمه از چگونگی آشنایی با «منشآت خاقانی» سخن گفته است. وی به انتشار شتاب‌زده «مجموعه نامه‌های خاقانی» توسط دکتر ضیاء‌الدین سجادی که بر مبنای نسخه‌های لالا اسماعیل، مشتمل بر 31 نامه بوده اشاره کرده است. تصحیح متن منشآت با عنایت و راهنمایی اساتید سید محمد فروزان، بدیع‌الزمان فروزانفر و مجتبی مینوی با استفاده از پنج نسخه انجام شده است. هریک از این نسخه در مقدمه کتاب معرفی شده است. همچنین برای بازشناختن نامه‌های مشترک و وضع آن در هریک از نسخه‌ها جدولی تدوین شده است که کار جوینده را آسان می‌کند. برای فهم متن و رفع مشکلات آن فهرستی از لغات و ترکیبات و مضامین آن فراهم آمده و در تعلیقاتی به پایان متن حاضر افزوده شده و وجوه مشترک دیوان با منشآت مطرح شده است[۴].
مهم‌ترین مباحث نامه‌ها
- توجه به وضع اقتصادی زمان خود.
- رسم امانت دادن کتاب و توجه به اقتصاد آن.
- مسافرت‌های خاقانی به قدس، کعبه، شام، مصر، خراسان، گنجه و...
- آشنایی با عرفان جامعه و خانقاه‌نشینی.
- بیان دگرگونی‌های اجتماعی.
- آشنایی با داستان‌های تاریخی و قصص قرآن و ذکر متناسب آنها در میان نامه‌ها.
- آشنایی با نجوم و توجه به آن[۵].