معولی افوی، محمد بن عامر
محمد بن عامر معولی افوی (متوفی 1190ق/1777م)، فقیه، مورخ، و شاعری بود که در قرن دوازدهم هجری قمری می‌زیست. «قصص و أخبار جرت في عمان»، «المُهَذَّبُ وعينُ الأدب» و کتاب «التهذيب» از مؤلفات اوست.
| نام | معولی افوی، محمد بن عامر |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | عامر |
| متولد | دهه دوم قرن دوازدهم |
| محل تولد | أفی مرکز ولایت وادی المعاول |
| رحلت | 1190ق/1777م |
| اساتید | سعید بن بشیر صبحی |
| برخی آثار | قصص و أخبار جرت في عمان
المهذب و عين الأدب |
| کد مؤلف | AUTHORCODE06315AUTHORCODE |
ولادت
نام کاملش محمد بن عامر بن راشد بن سعید بن عبداللّه بن راشد بن محمد بن عدی المعولی است، معروف به ابن عریق و مکنّی به ابوسلیمان. تولدش، در دهه دوم قرن دوازدهم هجری قمری در «أفی» بود که مرکز ولایت وادی المعاول است. ولادتش در زمان امام سیف بن سلطان بن سیف یعربی بود که پس از مرگ برادرش در یعرب در سال 1104ق/ 1692م. حکومت را به دست گرفت.
خاندان
وی منسوب به قبیله معاول است که خود این قبیله هم به معولة بن شمس انتساب دارد؛ این پادشاهان در اسلام اهل عمان دارای فضیلت هستند؛ زیرا آنها دعوت رسول خدا(ص) را که آنها را به اسلام فراخواند پذیرفتند و بدین ترتیب پس از اینکه پادشاه جعفر بن جلندی بن مسعود بن مسعود معالی از قبایل عمانی خواست که به اسلام روی آورند، تمام اهل عمان اسلام آوردند. ابن عریق هم به این قبیله نسبت داده می‌شود.[۱]
ابن عریق در خانواده‌ای مرفه متولد شد؛ پدرش از فرمانداران دولت یعاربه بود؛ گفته‌اند او حاکم «برکا» بود.[۲]
اساتید
وی معاصر گروهی از علمای عمان بود که یا به دست آنان آموزش یافت یا با آنان معاشرت علمی داشت. از جمله این افراد می‌توان اشخاص زیر را نام برد:
- شیخ سعید بن بشیر صبحی (متوفی:1150ق)؛
- شیخ حبیب بن سالم أمبو سعیدی؛
- شیخ راشد بن سعید جهضمی؛
- شیخ سرحان بن سعید أزکوی؛
- دیگران....[۳]
شعر ابن عریق
وی علاوه بر اینکه فقیه و مورخ بود، مهارت شعری نیز داشت. او در جنگ با عجم در لینگا در سال 1187ق/ 1773م شعری در ستایش امام احمد بن سعید آل بو سعیدی دارد و برخی از سؤالات را در کتابش «مهذب» درباره برخی موضوعات در قالب نظم مطرح کرده است. وی گاه، نظر برخی همعصرانش را به صورت منظوم رد کرده است؛ مانند: شیخ حسن بن محمد بحرانی ساکن بوشر و فقیه شاعر، شیخ غانم بن عامر بن غانم یحمدی. ابن عریق گاه سؤال فقهی منظومی را به صورت منظوم پاسخ می‌دهد. او همچنین، در مورد مردم نفوسه و جزیره جربه و بنو مصعب در شمال آفریقا قصیده‌ای دارد شامل 57 بیت. از دیگر قصایدش، خطاهای مبطل نحوی نماز و قصیده عینیه در عتاب اهل حجره را می‌توان نام برد. قصیده او در عتاب مردی درباره زکات بدن که 34 بیت دارد و مساهمات و دیگر ابیاتش نیز از سایر آثار شعری او است.[۴]
وفات
ابن عریق در سیزدهم ذی‌حجه 1190 ق / ژانویه 1777 م. در شهر مسقط در حالت مشکوکی درگذشت[۵].
آثار
- المهذب و عين الأدب، را در سال 1145ق/ 1732م با محوریت موضوع میراث نوشت.
- التهذيب، در فصاحت؛ او بخشی از این کتاب را به چگونگی نگارش متن اسناد و مدارک و آنچه مربوط به آنها است اختصاص داد.
- سومین کتابش را درباره انساب قبیله «معاول» نوشته و آن را به خانواده و اقارب و ارحامش اختصاص داد.
- قصص و أخبار جرت في عمان، او این کتاب را در موضوع تاریخ نوشت[۶]
پانویس
منابع مقاله
هاشمی، سعید بن محمد بن سعید (محقق)، قصص و أخبار جرت في عمان، تألیف معولی افوی، ابوسلیمان محمد بن عامر بن راشد، سلطنة عمان، وزارة التراث القومي و الثقافة، مسقط، عمان، چاپ اول، 1428ق/ 2007م.