معجم متن اللغة
معجم متن اللغة، کاری از شیخ احمد رضا (1877-1953م)، عضو مجمع علمی عربی دمشق، است. این اثر یک دانشنامه لغوی نوین و جامع است که با هدف پر کردن خلأ موجود در منابع لغوی عربی و ارائه تعاریف و توضیحات دقیق و کاربردی برای واژگان عربی، تألیف شده است.
| معجم متن اللغة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رضا، احمد (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | موسوعة لغوية حديثة |
| ناشر | دار مکتبة الحیاة |
| مکان نشر | لبنان - بیروت |
| سال نشر | 1377ق - 1378ق - 1379ق - 1380ق - 1958م - 1959م - 1960م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 5 |
| کد کنگره | /ر6م6 ۶۶۲۲ PJ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
این کتاب، نتیجه سالها تلاش، بررسی و تدوین است تا میراث گرانبهای زبان عربی بهنحوی نوین و کاربردی ارائه شود[۱].
اهمیت کتاب
اهمیت این کتاب در چندین جنبه کلیدی نهفته است:
- رویکرد نوین و جامع: این اثر بهعنوان یک "دانشنامه لغوی نوین" معرفی شده و هدف آن فراتر از صرفاً خلاصهنویسی است، بلکه ارائه توضیحات، جزئیات و بینشهایی است که فهم خواننده را از مفاهیم کلیدی افزایش میدهد.
- پاسخگویی به نیازهای معاصر: این کتاب، برای پر کردن شکاف در منابع لغوی موجود تألیف شده است؛ جایی که دیکشنریهای قدیمی، یا بسیار گسترده بودند یا بیش از حد مختصر. این اثر، تعادلی میان این دو رویکرد ایجاد میکند و برای هر دو گروه دانشآموزان و پژوهشگران مناسب است.
- تلاش و جایگاه علمی نویسنده: این کتاب، حاصل تلاشهای گسترده و سالها کار شبانهروزی نویسنده، شیخ احمد رضا، است که خود از اعضای برجسته مجمع علمی عربی دمشق بوده است. وی بخش عمدهای از عمر خود را وقف این تحقیق و گردآوری کرده است.
ساختار
این کتاب یک مجموعه پنج جلدی است که واژگان آن بر اساس حروف ریشه (حروف هجا) مرتب شده است و شامل ریشههای سهحرفی، چهارحرفی و پنجحرفی، همراه با مشتقات آنها میگردد.
سبک نگارش
ویژگیهای اصلی شیوه نگارش این کتاب عبارت است از:
- وضوح و اختصار با جزئیات لازم: نویسنده رویکردی متعادل را در پیش گرفته است؛ از طولانی شدن بیش از حد پرهیز کرده و درعینحال جزئیات کافی را ارائه میدهد تا برای دانشجویان و کاربران پیشرفته مناسب باشد.
- رویکرد مدرن: عنوان "دانشنامه لغوی نوین" نشاندهنده تفاوت آن با ساختارهای سنتی فرهنگ لغت است.
- تمرکز بر کاربرد و تکامل: در این اثر، به تکامل و چگونگی استفاده از کلمات توجه ویژهای شده است.
- ادغام جنبههای مختلف زبانی: این کتاب، تعاریف لغوی را با توضیحات دستوری و جزئیات مربوط به کاربرد و اشتقاق کلمات ترکیب میکند. همچنین به مباحثی چون "الحرکات الإعرابية" (حرکات اعرابی) و "قواعد الإعراب" (قواعد صرف و نحو) نیز توجه دارد.
- پوشش جامع: این کتاب، تلاش میکند تا کلمات را از حوزههای مختلف شامل علم، ادبیات و زندگی روزمره پوشش دهد.
گزارش محتوا
بهمنظور آشنایی با محتوای کتاب، به توضیح برخی از بخشها و بیان مهمترین ویژگیهای آن، پرداخته خواهد شد:
- ورودیهای لغوی و اشتقاق: هسته اصلی کتاب را مدخلهای لغوی تشکیل میدهند که معانی و کاربردهای واژگان عربی را ارائه میکنند. این مدخلها شامل واژگان برگرفته از ریشههای سهحرفی، چهارحرفی و پنجحرفی هستند که بهصورت مصدر و مشتقات آنها ذکر شدهاند[۲].
- اطلاعات دستوری و صرفی: کتاب، شامل جزئیاتی در مورد افعال و اشتقاق اسامی است که نحوه ساخت کلمات و نقش دستوری آنها را نشان میدهد؛ بهعنوان مثال، در آن به "حرکات اعرابی در زبان عربی" و "قواعد اعراب" توجه شده است[۳].
- واژگان جدید و قرضی: بخشی از کتاب به اصطلاحات جدید و کلمات اقتباسشده از زبانهای دیگر اختصاص دارد. این بخشها شامل فهرستی از کلمات مصوب و استانداردشده توسط فرهنگستانهای زبان عربی مانند "المجمع العلمي العربي بدمشق" و "المجمع اللغوي الملكي بمصر" است که نشاندهنده گنجاندن واژگان تخصصی و نوین است[۴].
- اوزان و مقیاسها: بخش قابل توجهی از کتاب به توضیح اوزان و مقیاسهای تاریخی و نوین میپردازد و معادلهای آنها را برحسب گرم و متر ارائه میدهد. این بخشها شامل جداولی برای تبدیل واحدهای باستانی به واحدهای نوین هستند[۵].
- اصطلاحات تخصصی: کتاب، اصطلاحاتی را از حوزههای مختلف، از جمله علمی، ادبی، سیاسی و زندگی روزمره در خود جای داده است که نشاندهنده دامنه گسترده محتوایی آن است. همچنین، فهرستهایی از کلمات مربوط به معماری و لوازم خانگی و اصطلاحات اداری نیز در آن موجود است[۶].
پانویس
منابع مقاله
تصدیر و متن کتاب.