معجم المطبوعات العربية في إيران

معجم المطبوعات العربیة في إیران، تألیف عبدالجبار الرفاعى، فرهنگ‌نامه‌اى است که در آن کتب عربى که در ایران تا سال 1300ق، چاپ شده، گردآورى و معرفى شده است.

معجم المطبوعات العربية في إيران
پدیدآوران	رفاعی، عبدالجبار (نویسنده)
ناشر	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1414 ق
چاپ	1
موضوع	ایران - مقاله نامه - فهرست‏ها نشریات ادواری عربی
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏Z‎‏ ‎‏3370‎‏ ‎‏/‎‏ر‎‏7‎‏م‎‏6
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

ساختار

در این معجم، کتب عربى به‌صورت موضوعى دسته‌بندى شده است. این موضوعات به ترتیب عبارت است از: اخلاق، اصول دین، اصول فقه، بیوگرافى و فهارس، تاریخ، تراجم و سیره‌ها، تفسیر و علوم قرآن، حدیث و علوم حدیث، دعا و زیارت، سیاست و حکم، سیره نبى(ص) و اهل‌بیت(ع)، صحف و مجلات و نشریات، علوم محض، فرق و ملل و نحل، فقه، فلسفه، لغت و ادبیات عرب، لغت و ادبیات فارسى.

در هر موضوع در ذیل عناوین کتاب، نام نویسنده و اطلاعات چاپ کتاب ذکر شده است.

گزارش محتوا

کتاب، با مقاله‌اى با عنوان «موجز تاریخ الطباعة» (چکیده تاریخ چاپ) آغاز شده است. نویسنده، مطلب را با عنوان «الکتابة وعاء الحضارة» (نگارش، ظرف تمدن و فرهنگ) آغاز کرده است. پس از آن به ظهور نوشتن و تاریخچه آن پرداخته است. اکتشاف صنعت کاغذ قبل از هزار سال پیش و تاسیس اولین کارخانه تولید کاغذ در سرزمین‌هاى اسلامى در سمرقند، اختراع چاپ و نقش آن در تفکر و پیشرفت معارف بشرى، چاپ عربى در اروپا، شام، مصر، عراق و سرزمین‌هاى دیگر پرداخته است.

نویسنده در ادامه مباحث به صنعت چاپ در ایران پرداخته و اولین چاپ‌خانه را در منطقه جلفاى اصفهان مى‌داند. وى در ادامه تاریخچه صنعت چاپ را در ایران پى مى‌گیرد. از آنجا که حروف الفباى فارسى و عربى یکى است و نیز لغت عربى، لغت مادر براى کتب اسلامى است، براى اصحاب چاپ‌خانه‌هاى ایرانى، چاپ کتب عربى آسان بود. نویسنده، بررسى صنعت چاپ کتب عربى را با این مطلب به پایان مى‌برد که از زمان ظهور چاپ تا سال 1300ق، حدود 400 عنوان کتاب عربى در ایران به چاپ رسید

الرفاعى در بخش دیگرى از مطالب مقدماتى کتاب، به توضیح معجم خود پرداخته است:

1. معجم المطبوعات العربیة فی ایران، هر کتاب یا رساله، مستقل یا به همراه مجموعه‌اى که در ایران چاپ شده را از زمان ظهور چاپ تا سال 1412ق، در بر دارد.
2. این استقراء کتب، چاپ‌هاى متعدد قرآن کریم، روش‌ها و مقررات آموزشى و کتب اطفال و نیز کتب فارسى - عربى و ترکى - عربى را شامل نمى‌شود.
3. در معرفى معجم، به ترتیب اطلاعات ذیل ذکر شده است: عنوان کتاب، اسم کامل مؤلف، مترجم یا محقق، شهرى که کتاب در آن چاپ شده، اسم ناشر و چاپ‌خانه، شماره چاپ، سال چاپ، عدد صفحات، صفحات کتاب، نوع چاپ (اگر چاپ سنگى باشد).
4. مدخل‌ها در معجم همگى بر اساس حروف الفبا تنظیم شده‌اند. الفاظ تعریف (ال) در ترتیب هجایى - با اینکه به لحاظ نوشتارى باقى مانده - رها شده و نادیده گرفته شده است

وضعیت کتاب

فهرست مطالب در ابتداى کتاب و فهرست‌هاى «عناوین» و «مؤلفین» در انتهاى آن آمده است.

کتاب، فاقد پاورقى است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.