معجم الفرق الإسلامیة (شریف یحیی امین)

معجم الفرق الإسلامية، نوشته شریف یحیی امین است. او در این فرهنگ‌نامه، مذهب‌ها، طایفه‌ها و فرقه‌های اسلامی را از اهل سنت، شیعه، خوارج، معتزله، مشبّهه، مجسمه، مرجئه، غالیان، صوفیه و باطنیه را کوتاه شناسانده است‏.

معجم الفرق الاسلامیه
پدیدآوران	امین، شریف یحیی (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	بحث موسوعي مبسط
ناشر	دار الأضواء
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1406ق - 1986م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف8م6 236 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

پیش‌تر، ترجمه این کتاب با عنوان فرهنگ‌نامه فرقه‌های اسلامی، کتاب‌شناسی شده است. در اینجا برخی دیگر از نکته‌های کتاب گفته می‌شود؛ شریف می‌گوید: در این معجم، برای کسانی که می‌خواهند به فرقه‌های اسلامی شناخت کوتاه و روشنی بیابند، عمده آنچه را که فرهنگ‌نامه‌نویسان بزرگ در آثارشان آورده‌اند، در حد توانش درج کرده است‏.

روش کار شریف چنین است که بر نقل عبارت‌های عالمان پیشین تحفّظ داشته است. او تغییر قابل ذکری در آن‌ها انجام نداده است، ولی از ارزش‌گذاری‌هایی که پبشینیان نسبت به فرقه‌ها انجام می‌داده‌اند و آن‌ها را تکفیر کرده و یا نسبت بدعت داده و درباره‌ا‌شان گمانه‌زنی نموده‌اند، پرهیز کرده است. همچنین، او هرچند، آرای مؤلفان را درباره فرقه‌ها بسط داده است، اما دیدگاه آنان و چالش‌هایی را که با فرقه‌ها داشته‌اند و رد و یا تأییدشان می‌کرده‌اند، کنار نهاده است. او همچنین، از به‌کار بردن عبارت‌های گروهایی همچون رجعیه و تقدمیه پرهیز کرده است و بحث‌ها و تحلیل‌هایی را که خواننده را از واقعیت دور می‌کند، نادیده ‌گرفته ‌است. شریف در کنار هر فرقه‌ای، فراز کوتاهی از بزرگ آن فرقه را نوشته است و برخی از رخدادهای تاریخی را که فرقه‌ها در مسیر آن‌ها پدیدآمده‌اند، بدون آنکه بخواهد کار تخصصی تاریخی انجام دهد، گوشزد نموده است؛ زیرا هدف او شرح باورها (و نه گزارش تاریخ آن‌ها) است. او فرقه‌هایی را که در زیرمجموعه فرقه اصلی‌ا‌شان می‌گنجند، با درج باورهای خاصشان آورده است، ولی باورهای مشترک را هنگام شرحی که از خود فرقه اصلی می‌دهد، درج ‌نموده ‌است.

شریف، درستی آنچه را که در این فرهنگ‌نامه آورده‌ است، به گردن منابع و صاحبان آن‌ها انداخته و مسئولیتی برای خود به گردن نمی‌گیرد. او در ضبط واژه‌ها، نام فرقه‌هایی (مانند مزداریه و مرداریه) را که به سبب تصحیف یا تحقیق‌ نکردن، نام‌های گوناگونی یافته‌اند، در دو جا آورده است‏ و در جایی که پیشینیان، در ضبط درست شکل و یا اِعراب نام فرقه‌ها کوتاهی کرده‌اند، به رأی نامداران لغت، اعتماد ‌نموده ‌است‏.

منابع مقاله

مقدمه نویسنده.